Xã Thượng Yên Công (TP Uông Bí) có đông người dân tộc Dao Thanh Y sinh sống. Những chàng trai, cô gái Dao ở đây khoẻ, đẹp, thục hiền, tương truyền là con cháu những cung nữ đời Trần được vua Trần Nhân Tông cho phép trở về cuộc sống đời thường, lấy chồng, sinh con. Trải qua thời gian, không ai biết câu chuyện trên là thật hay hư, chỉ biết rằng bao thế hệ người Dao Thanh Y ở Thượng Yên Công đã sinh sống ổn định, xây làng, lập ấp, trở thành những cộng đồng dân cư trù phú, yên bình dưới chân núi Yên Tử. Đặc biệt người Dao Thượng Yên Công còn gìn giữ, phát huy các nét đẹp văn hoá truyền thống của dân tộc mình đến ngày nay.
Ngày hội làng của người Dao Thanh Y xã Thượng Yên Công thường vào các dịp đầu tháng của mỗi quý trong năm, dịp sau mùa gặt trước mùa cấy, dịp nhà nào đó trong họ tộc tổ chức lễ cấp sắc, hay lễ cưới hỏi… Vào những dịp này, gần như cả xã Thượng Yên Công có hội, trai gái mặc trang phục dân tộc, góp gà, gạo để cùng nhau ăn một bữa cỗ chung vui. Hiện nay, trước yêu cầu của cuộc sống, việc tổ chức hội làng đã được tiết chế theo chiều hướng gọn nhẹ, tươi vui, không nặng nề về cỗ bàn, thay vào đó là phát huy các hoạt động văn hoá cộng đồng.
Người Dao Thượng Yên Công có ý thức giữ gìn nghề thêu thổ cẩm và dệt dây lưng, nắm kỹ thuật hát đối, hát giao duyên, chơi những môn thể thao truyền thống, chế biến món ăn truyền thống… Theo định hướng của xã Thượng Yên Công, nhiều năm trước những phụ nữ Dao cao niên tham gia các tổ thêu thổ cẩm, tổ dệt dây lưng để truyền dạy lại những kỹ thuật thêu, dệt cho lớp trẻ. Chính bởi vậy, trai gái trẻ tuổi của Thượng Yên Công ngày nay vẫn tự tay sắm sửa cho mình bộ trang phục truyền thống và yêu thích diện chúng trong những ngày lễ tết hội làng.
Với vị trí nằm dưới chân núi Yên Tử, vùng quần thể di tích đặc biệt quốc gia mang đậm dấu ấn nhà Trần, Thượng Yên Công có dư địa phát triển du lịch văn hoá. Tại các thôn Khe Sú 1, Khe Sú 2 vốn là nơi tập trung đông nhất đồng bào dân tộc Dao Thanh Y trên địa bàn xã, hiện ngày càng xuất hiện những mô hình dịch vụ du lịch trải nghiệm bản sắc văn hoá truyền thống.
Mô hình du lịch trải nghiệm văn hoá Dao Thanh Y do chị Trương Thị Thanh Hương làm chủ được khai trương trung tuần tháng 2 vừa qua đã tạo thêm sự đặc sắc, phong phú của văn hoá người Dao Thanh Y xã Thượng Yên Công. Cái hay của mô hình này là lấy chất liệu văn hoá Dao Thanh Y để tạo ra các sản phẩm phục vụ du khách, như ví thêu thổ cẩm, gối thổ cẩm thảo dược, món ăn người Dao, sản phẩm chăm sóc sức khoẻ người Dao… Anh Nguyễn Viết Cường (du khách đến từ TP Hải Phòng) cho biết: Chúng tôi hôm nay đi hành hương Yên Tử, nhờ một người bạn nên được trải nghiệm các dịch vụ ở đây, thực sự là rất thú vị. Chúng tôi được ăn món ăn của đồng bào, được tắm lá thuốc, ngâm chân thảo dược, được nghe văn nghệ người Dao…
Được biết, để phát huy giá trị văn hoá người Dao trên địa bàn, hiện nay xã Thượng Yên Công đang tích cực triển khai dự án Nhà trưng bày dân tộc Dao Thanh Y tại thôn Khe Sú 1. Dự án này hiện đã được khởi động với việc sưu tầm các giá trị truyền thống về trang phục, ẩm thực, các điệu hát xướng, nhạc cụ, các lễ hội… mục tiêu đưa dự án vào hoạt động trong quý III năm nay, góp phần làm giàu giá trị văn hoá bản địa Dao Thanh Y tại vùng di tích Yên Tử.
