Việt Nam thuộc nhóm các nước kiểm soát tốt lạm phát nhưng vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro từ tác động của lạm phát thế giới và đang có xu hướng tăng giá hàng hóa những tháng cuối năm ở thị trường trong nước.
Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) bình quân quý III/2023 tăng 2,89% so cùng kỳ, CPI bình quân chín tháng tăng 3,16%; lạm phát cơ bản tăng 4,49%. Lạm phát được kiểm soát hiệu quả từ đầu năm đến nay là một trong những yếu tố quan trọng hỗ trợ cho tăng trưởng kinh tế.
Lạm phát được kiểm soát
Phân tích các yếu tố giúp Việt Nam giữ ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát tốt lạm phát trong chín tháng qua, bà Nguyễn Thu Oanh, Vụ trưởng Thống kê giá (Tổng cục Thống kê) cho biết, đó là nhờ Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã chủ động, quyết liệt, sát sao chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương triển khai nhiều giải pháp như: Giảm mặt bằng lãi suất cho vay, ổn định thị trường ngoại hối; thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công; triển khai các gói tín dụng hỗ trợ các ngành, lĩnh vực; miễn, giảm, gia hạn thuế, phí, tiền sử dụng đất, hỗ trợ doanh nghiệp; gia hạn visa cho khách du lịch; tháo gỡ khó khăn, vướng mắc của thị trường trái phiếu doanh nghiệp, bất động sản; quan tâm thực hiện công tác an sinh xã hội. Theo đó, thị trường các mặt hàng thiết yếu không có biến động bất thường, nguồn cung được bảo đảm, giá hàng hóa tăng giảm đan xen.
Các yếu tố hỗ trợ kiểm soát lạm phát còn do chỉ số giá nhóm xăng dầu trong nước giảm 15,26% so cùng kỳ theo biến động của giá thế giới, tác động làm CPI chung giảm 0,55 điểm phần trăm. Chỉ số giá nhóm gas trong nước giảm 10,21% tác động làm CPI chung giảm 0,15 điểm phần trăm. Bên cạnh đó, các bộ, ngành, địa phương thường xuyên thực hiện các biện pháp bảo đảm cân đối cung-cầu, bình ổn giá đối với nhóm hàng lương thực, thực phẩm.
Đây là nhóm hàng hóa chiếm tỷ trọng khoảng 1/4 tổng chi tiêu tiêu dùng của dân cư cho nên việc bình ổn giá cả đối với nhóm hàng này đã có tác động kiềm chế tốc độ tăng của CPI. Những dịch vụ do Nhà nước quản lý như dịch vụ giáo dục, dịch vụ y tế cũng được Chính phủ điều hành thận trọng. Việc Tập đoàn Điện lực Việt Nam tăng giá điện sinh hoạt 3%, cũng tác động tới CPI.
Tổng cục Thống kê dự báo từ nay đến cuối năm, lạm phát toàn cầu hạ nhiệt sẽ giúp Việt Nam giảm bớt áp lực từ kênh nhập khẩu lạm phát, đồng thời giúp cải thiện yếu tố tâm lý, kỳ vọng, hỗ trợ kiểm soát lạm phát mục tiêu. “Với các yếu tố phân tích như trên, chúng ta có thể yên tâm về lạm phát năm 2023”, bà Nguyễn Thu Oanh nói.
Còn nhiều yếu tố rủi ro
Tuy nhiên, theo các chuyên gia kinh tế, kiểm soát lạm phát không chỉ là câu chuyện ngắn hạn, ngay cả khi áp lực lạm phát không còn căng thẳng cũng không được chủ quan, lơ là. Theo TS Cấn Văn Lực, Chuyên gia kinh tế trưởng Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV), dự báo CPI bình quân cả năm 2023 sẽ ở mức dưới 3,5% nhưng các yếu tố gây áp lực lạm phát vẫn tiềm ẩn.
Đó là giá dầu và giá hàng hóa thế giới dù hạ nhiệt nhưng vẫn còn cao; hiệu ứng giảm giá xăng dầu và giá nguyên vật liệu nhập khẩu đến các nhóm hàng hóa khác chậm hơn so với hiệu ứng tăng giá của các mặt hàng do Nhà nước quản lý gồm: Giá điện, lương cơ sở, dịch vụ y tế, giáo dục. Yếu tố quan trọng khác là cung tiền, tín dụng, vòng quay tiền và tổng cầu sẽ tăng cao hơn vào chu kỳ cuối năm.
Bên cạnh nhận định tích cực về kết quả kiềm chế lạm phát, Tổng cục Thống kê cũng chỉ ra những yếu tố tiềm ẩm rủi ro đối với lạm phát trong ba tháng cuối năm. Cụ thể, ở trong nước, xu hướng CPI tăng trở lại đang trở nên rõ nét từ tháng 7, trong khi lạm phát thế giới tuy đã hạ nhiệt nhưng vẫn là mối lo của các quốc gia khi thị trường năng lượng, lương thực xuất hiện những bất ổn mới.
Lạm phát cơ bản bình quân chín tháng năm 2023 tăng 4,49%, cao hơn lạm phát chung (3,16%) và là mức tăng cao nhất của cùng kỳ trong 5 năm qua, là một thách thức đối với việc điều hành chính sách tiền tệ. Từ nay đến cuối năm, áp lực lạm phát được dự báo đến từ việc tăng lương cơ bản (tăng 20% từ ngày 1/7/2023) sẽ tác động đến giá các hàng hóa, dịch vụ tiêu dùng.
Bên cạnh đó, dịch vụ du lịch tiếp đà phục hồi; nhu cầu mua sắm các mặt hàng thực phẩm, đồ uống, may mặc tăng theo quy luật do nhu cầu mua sắm cuối năm cũng khiến giá cả hàng hóa tăng lên. Mặt khác, giá xăng dầu thế giới đang có xu hướng tăng trở lại; giá gạo trong nước tăng theo giá gạo xuất khẩu là nguyên nhân không nhỏ ảnh hưởng đến lạm phát trong quý IV.
Nhấn mạnh đến tầm quan trọng của nhiệm vụ kiểm soát lạm phát theo mục tiêu đề ra, Tổng cục Thống kê kiến nghị Chính phủ, các bộ, ngành và địa phương theo dõi chặt chẽ diễn biến giá cả, lạm phát trên thế giới, kịp thời cảnh báo các nguy cơ ảnh hưởng đến giá cả, lạm phát của Việt Nam để có các biện pháp ứng phó phù hợp nhằm bảo đảm nguồn cung, bình ổn giá trong nước.
Đối với chính sách thương mại, cần chuẩn bị đầy đủ nguồn hàng nhằm bảo đảm đáp ứng kịp thời nhu cầu của người dân, nhất là các mặt hàng lương thực, thực phẩm, hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng thiết yếu; kiểm soát giá nguyên vật liệu đầu vào, tăng cường sử dụng nguồn nguyên liệu trong nước dần thay thế nguồn nhập khẩu.
Lạm phát thấp luôn là thời điểm thích hợp để điều chỉnh các loại giá dịch vụ do Nhà nước quản lý, tuy nhiên Tổng cục Thống kê kiến nghị cơ quan điều hành cần quyết định mức độ và thời điểm điều chỉnh phù hợp, tránh gây cộng hưởng lạm phát chi phí đẩy, tạo ra lạm phát kỳ vọng của nền kinh tế.
Trong công tác điều hành vĩ mô, cần tiếp tục duy trì chính sách tiền tệ chủ động, linh hoạt, thận trọng, phối hợp chặt chẽ với chính sách tài khóa và các chính sách kinh tế vĩ mô khác nhằm kiểm soát lạm phát theo mục tiêu đề ra. Lạm phát được kiểm soát hiệu quả sẽ giúp ổn định dòng tiền, là yếu tố quan trọng cho tăng trưởng kinh tế.
