Xã Đầm Hà là một địa phương ven biển của huyện Đầm Hà, với điều kiện tự nhiên, vị trí địa lý cùng nền văn hóa lâu đời nên có nhiều sản phẩm đặc trưng cho vùng đất và con người nơi đây. Trong đó, phải kể đến khoai lang Xóm Giáo, một sản phẩm truyền thống, dân dã, chứa đựng biết bao niềm tự hào của người dân nơi đây.
Khoai lang Xóm Giáo được trồng trên những vùng đất pha cát, ở đây có nắng, gió và vị mặn mòi đặc trưng của những vùng đất ven biển, dưới bàn tay cần cù, chịu khó của người nông dân đã tạo nên những cánh đồng trồng khoai trù phú.
Khoai lang ở Xóm Giáo là sản vật ngon nổi tiếng, thơm, ngọt, khoai bở, là món ăn mang hương vị dân dã. Chính điều ấy khiến nhiều người ưa chuộng giống khoai riêng có của nơi này. Thời xưa, ngoài hạt gạo, khoai là lương thực chính của ngư dân bám biển ra khơi, khoai nuôi người trưởng thành, sản xuất và đánh giặc. Hình ảnh nồi khoai luộc của các bà, các mẹ, các chị tần tảo sớm hôm đã khắc sâu trong tâm tưởng của những người dân Xóm Giáo.
Ngày nay, giữa trăm nghìn món ngon, vị lạ nhưng trong lòng người dân nơi đây vẫn nghe rất đỗi thân quen vị ngọt thơm của khoai lang Xóm Giáo. Cuộc sống dần dần đổi mới, khoai trở thành món ăn chơi rất dân dã; đơn giản nhất là món khoai luộc, khoai hấp, cầu kỳ hơn có thể chế biến thành món khoai lang kén, bánh khoai, chè khoai và chắc chắn không thể thiếu được món khoai khô.
Vào mùa thu hoạch khoai, để bảo quản và cất trữ, dùng quanh năm, bà con ở Xóm Giáo chế biến khoai lang thành khoai khô. Khoai được lựa chọn củ to, ngon, rửa sạch, thái lát và phơi khô giữa cái nắng của mùa hè, tạo thành sản phẩm khoai khô thơm nồng đượm. Mùa hè đến, người dân ở Đầm Hà thường nấu cháo khoai khô ăn cùng với món mắm cá rìa (đặc sản ở địa phương). Mùi thơm của cháo khoai cùng với vị mặn của mắm cá rìa hòa quyện vào nhau tạo nên cảm giác mê hoặc hấp dẫn bất kì ai. Cháo khoai khô đã thực sự trở thành một món ăn dân dã, gây thương nhớ với những ai đã từng thưởng thức.
Cho đến nay, khoai lang Xóm Giáo vẫn giữ được thương hiệu, bởi trải qua thời gian canh tác, người nông dân đã tích lũy kinh nghiệm, lựa chọn đất, chọn lọc giống cho chất lượng khoai thơm ngon nhất. Khoai lang Xóm giáo là sản phẩm nông nghiệp sạch, bà con nông dân trồng và chăm sóc chủ yếu bằng phương pháp hữu cơ, cải tạo đất bằng men vi sinh. Bởi vậy, mọi người còn ví loại khoai này như là “sâm đất” của người dân ven biển.
Được biết, xã Đầm Hà đang hoàn thiện các thủ tục, hồ sơ để khoai lang Xóm Giáo sớm được công nhận là sản phẩm OCOP của địa phương. Xã cũng đang triển khai các giải pháp nhằm không ngừng nâng cao chất lượng, xây dựng thương hiệu sản phẩm OCOP; tạo điều kiện thuận lợi tiêu thụ sản phẩm, hình thành chuỗi liên kết, giúp tăng năng suất, thu nhập, nâng cao đời sống kinh tế cho người dân.
