Theo Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan, những kết quả đạt được trong thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia dù có thể chậm, chưa đạt mục tiêu nhưng đó cũng là những cố gắng rất lớn của các địa phương trong bối cảnh nguồn lực hỗ trợ từ trung ương giảm.
Thiết kế chính sách phù hợp để phát huy năng lực cho địa phương
Chiều 30/10, phát biểu giải trình, làm rõ một số nội dung đại biểu Quốc hội nêu tại phiên thảo luận của Quốc hội về việc triển khai thực hiện các Nghị quyết của Quốc hội về các 3 Chương trình mục tiêu quốc gia, Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan bày tỏ thống nhất với quan điểm tiếp cận của Đoàn giám sát của Quốc hội với liều lượng đánh giá thỏa đáng, đồng thời gợi mở nhiều điều để Ban Chỉ đạo Trung ương về 3 Chương trình mục tiêu quốc gia tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách và chỉ đạo điều hành, triển khai thực hiện.
Cùng với đó, các ý kiến của các đại biểu Quốc hội với nhiều thông tin bổ ích đã ghi nhận, đánh giá những kết quả đạt được trong thời gian qua, nhất là những thành tựu sau 5 năm triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, góp phần làm thay đổi diện mạo nông thôn ta, được bạn bè quốc tế công nhận.
Trước một số tồn tại hạn chế đã được chỉ ra, Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cũng chia sẻ thêm một số vấn đề, như hệ thống văn bản hướng dẫn cồng kềnh xuất phát từ quan điểm tiếp cận đa mục tiêu, cùng với sự phối hợp trên dưới, ngang dọc chưa chặt chẽ, khi thiết kế chương trình phức tạp nhưng nguồn lực hạn chế. Do đó, Bộ trưởng Lê Minh Hoan bày tỏ, vẫn còn nhiều việc phải làm để kiến nghị với Ban Chỉ đạo Trung ương cùng tháo gỡ.
Về đề xuất xem xét lại cơ chế ủy quyền, phân cấp, nhất là về nguồn vốn cho cấp huyện, Bộ trưởng cho rằng đây là một giải pháp khả thi, đồng thời nhấn mạnh trong bối cảnh này, bên cạnh mục tiêu giải ngân cũng phải bảo đảm được tất cả những chỉ tiêu, những mục tiêu đưa ra để có được nông thôn mới phát triển bền vững.
Mặc dù trong Chương trình xây dựng nông thôn mới, nhưng cũng có cơ chế đặc thù cho riêng các vùng miền, điều này có sự chênh lệch giữa các địa phương. Qua các ý kiến của các đại biểu đã cho thấy trong cùng một vùng miền cũng có những tỉnh vượt lên. Do đó, khi tiếp cận và vận hành chương trình thì vướng mắc nhất sẽ ở những địa phương dưới mức trung bình.
Từ đó, Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho biết sẽ trình với Ban Chỉ đạo Trung ương trong thời gian tới để tính toán vấn đề này.
Bộ trưởng nhấn mạnh, những kết quả đạt được hôm nay có thể chậm, chưa đạt được mục tiêu nhưng đó cũng là những cố gắng rất lớn của các địa phương khi mà nguồn lực hỗ trợ từ trung ương giảm gần một nửa nhưng mục tiêu không thay đổi. Sự cố gắng của các địa phương là rất nhiều nhưng trong thời điểm hiện nay đã bắt đầu “đuối”.
Ngoài ra, về rào cản quản lý giữa các ngành, Bộ trưởng cho biết cấu trúc bộ máy của 3 chương trình và năng lực tiếp nhận của cán bộ địa phương, nhất là cán bộ cấp xã thay đổi liên tục cũng là một phần hạn chế. Do đó, thời gian tới, Bộ trưởng nêu rõ sẽ chú trọng đào tạo hơn cho đội ngũ cán bộ.
Cũng theo Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, có những chỉ tiêu cần phải xem xét lại trong thời gian tới, đồng thời chia sẻ về tình hình thực tế khi xã sau khi hoàn thành tiêu chí nông thôn mới thì các nguồn lực hỗ trợ không còn.
Bộ trưởng Lê Minh Hoan nói thực tế này cho thấy thiết kế 3 chương trình mục tiêu còn có những lỏng lẻo. Ở đây cũng có áp lực kép, một phần mong muốn tất cả các xã lên nông thôn mới để hoàn thành đúng chỉ tiêu, nhưng khi lên nông thôn mới thì nguồn lực hỗ trợ sẽ bị giới hạn.
Do đó, Bộ trưởng nhấn mạnh những vấn đề trong thiết kế chính sách trong thời gian tới sẽ xem xét để tạo được năng lực cụ thể cho địa phương, bởi nguồn lực nhà nước không thể hỗ trợ được hết mà cần phát huy được năng lực của cộng đồng.
Bảo đảm mô hình thống nhất, hiệu quả của Ban Chỉ đạo các cấp
Cũng tại phiên thảo luận, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc Hầu A Lềnh cho biết sẽ tiếp thu đầy đủ ý kiến của các đại biểu Quốc hội đã nêu. Về mô hình chỉ đạo của Ban Chỉ đạo các cấp, theo Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc, hiện nay chưa thống nhất mô hình ở cấp địa phương, do đây là vấn đề thực tiễn đang đặt ra, mỗi địa phương có tổ chức mô hình khác nhau, tùy theo mục tiêu, đặc điểm của từng địa phương.
Do áp lực không làm phát sinh thêm cơ quan, bộ máy, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc thông tin, các địa phương thường sử dụng Sở Kế hoạch Đầu tư làm cơ quan chủ trì cho 3 Chương trình mục tiêu quốc gia, cũng như 3 đơn vị như phân công ở Trung ương.
Riêng Chương trình nông thôn mới thì có thêm văn phòng điều phối chương trình nông thôn mới đã được thành lập từ giai đoạn trước, tiếp tục hoạt động trong giai đoạn này. Đó là những mô hình bước đầu, chưa bảo đảm tính thống nhất nhưng bước đầu đã đáp ứng yêu cầu triển khai thực hiện chương trình ở các địa phương.
Thời gian tới, Ủy ban Dân tộc sẽ phối hợp với các bộ, ngành tham mưu với Chính phủ nghiên cứu, thiết kế mô hình thống nhất từ Trung ương đến địa phương bảo đảm hiệu quả hơn.
Về hệ thống văn bản hướng dẫn thực hiện chương trình, riêng với Ủy ban dân tộc đang là cơ quan chủ trì, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Hầu A Lềnh cho biết, đây là chương trình rất lớn, lần đầu tiên được tích hợp từ các chính sách, văn bản có liên quan chính sách dân tộc ở các giai đoạn trước đây còn hiệu lực đến năm 2020, được tích hợp vào chương trình cùng một số chính sách mới.
Về tốc độ giải ngân nguồn vốn đầu tư cho chương trình còn chậm, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Hầu A Lềnh lý giải, có nhiều lý do cả chủ quan và khách quan dẫn đến vấn đề này, trong đó khúc mắc lớn nhất hiện nay là giải ngân vốn sự nghiệp, còn vốn đầu tư công không khó khăn trong giải ngân.
Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc đã tham mưu Chính phủ trình Quốc hội việc phân quyền nhiều hơn nữa cho địa phương trong giải ngân vốn sự nghiệp.
Khắc phục chồng chéo, bất cập trong ban hành các văn bản
Về phần Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng nêu rõ, trong thời gian vừa qua, bộ đã phối hợp tích cực với các bộ, ngành trong quá trình xây dựng, thiết kế, thẩm định chương trình.
Đặc biệt, Bộ đã tổng hợp và báo cáo Chính phủ để trình Quốc hội Tờ trình 557 về một số cơ chế đặc thù nhằm tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc hiện nay trong triển khai thực hiện…
Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư cũng chia sẻ, hiện nay cơ bản đã hoàn thành tất cả các văn bản hướng dẫn của Trung ương gồm 34 văn bản quy phạm pháp luật, 75 văn bản thông thường. Tuy nhiên, Bộ trưởng cũng rút kinh nghiệm về việc ban hành các văn bản còn chậm, trong đó có văn bản của Bộ Kế hoạch và Đầu tư.
Đưa ra nguyên nhân về vấn đề này, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết, khối lượng văn bản rất lớn, nhiều vấn đề phức tạp, có những vấn đề mới liên quan nhiều lĩnh vực; các chương trình cũng không được xem xét và phê duyệt tại một thời điểm. Vì vậy, về tổng thể chung rất khó tránh khỏi sự chồng chéo, bất cập.
Bộ trưởng nêu rõ sẽ nghiêm túc tiếp thu ý kiến của các đại biểu Quốc hội, rút kinh nghiệm để thực hiện tốt hơn nữa trong thời gian tới.
Tiếp tục đầu tư hoàn thiện thiết chế văn hóa ở các cấp
Phát biểu tại phiên họp, Bộ trưởng Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng cho biết, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch không phải là cơ quan chủ trì 3 Chương trình mục tiêu Quốc gia, tuy nhiên nhiều đại biểu Quốc hội đã đề cập tới vấn đề văn hóa khi triển khai thực hiện 3 chương trình này.
Bộ trưởng cho biết, trong tư tưởng chỉ đạo cũng như kết quả mục tiêu của 3 chương trình, nếu thực hiện được 3 chương trình đúng với sự chỉ đạo chung thì sẽ đạt được nhiều kết quả nổi bật như nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân, rút ngắn khoảng cách giữa thành thị và nông thôn…
Bên cạnh những kết quả đạt được, việc thực hiện 3 Chương trình mục tiêu quốc gia vẫn còn nhiều khó khăn. Tiếp cận ở góc độ văn hóa, Bộ trưởng Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho rằng, tốc độ đô thị hóa nhanh ở nông thôn làm cho con người cảm thấy những “hồn quê” của người Việt đã dần biến mất, thay vào đó là những tấm bê-tông…
Theo phân cấp, chính quyền địa phương là cơ quan quyết định về vấn đề quy hoạch, xây dựng và chịu trách nhiệm trước các vấn đề đó.
Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng cho biết, chúng ta đã và đang xây dựng, hoàn thiện thiết chế văn hóa, tuy nhiên hiện cấp tỉnh mới đạt 80% có thiết chế văn hóa, cấp huyện mới đạt 70%… Do đó, trong thời gian tới cần tiếp tục đầu tư hoàn thiện thiết chế văn hóa ở các cấp.
