TP Uông Bí không chỉ nổi tiếng với danh thắng Yên Tử mà còn cuốn hút du khách bởi văn hóa bản địa đặc sắc. Dưới chân núi Yên Tử, xã Thượng Yên Công vừa bảo tồn bản sắc văn hóa, vừa phát triển du lịch cộng đồng, mở ra hướng đi mới cho địa phương.
Giáp ranh Rừng quốc gia Yên Tử, Thượng Yên Công là nơi sinh sống của cộng đồng người Dao Thanh Y, chiếm hơn 50% dân số. Đây là dân tộc sở hữu nhiều giá trị văn hóa đặc sắc như lễ cấp sắc, lễ mừng năm mới, dân ca, múa truyền thống và các nghề thủ công (dệt thổ cẩm, làm thuốc nam, chế biến ẩm thực).
Theo ông Phạm Xuân Thành, Trưởng Phòng VH-TT TP Uông Bí, văn hóa truyền thống của người Dao Thanh Y là một tài sản quý báu, giúp thúc đẩy du lịch cộng đồng. Đây cũng là nền tảng để địa phương xây dựng chiến lược phát triển du lịch bền vững, gắn với bảo tồn di sản.
Theo đó, tháng 8/2024, TP Uông Bí đã khánh thành Nhà trưng bày không gian văn hóa Dao Thanh Y tại thôn Khe Sú II với kinh phí 800 triệu đồng. Công trình gồm 5 không gian chính, tái hiện đời sống văn hóa người Dao Thanh Y qua trang phục, lễ nghi, sinh hoạt thường ngày. Đặc biệt, nơi đây trưng bày nhiều hiện vật quý hiếm như bộ tranh Phật trên 100 năm tuổi, nồi đồng hơn 120 năm, khung cửi dệt vải 75 năm tuổi. Du khách có thể tìm hiểu văn hóa thông qua hệ thống chú thích song ngữ Việt – Anh.
Trước đó, thôn Khe Sú II, nơi 100% dân số là người Dao Thanh Y, cũng triển khai mô hình du lịch cộng đồng do chị Trương Thị Thanh Hương đầu tư. Khu trải nghiệm rộng 300m², với kinh phí hơn 1 tỷ đồng, cung cấp các dịch vụ may thêu trang phục dân tộc, hát đối đáp, trò chơi dân gian, tắm, ngâm chân lá thuốc… Mô hình này không chỉ giúp nâng cao thu nhập cho người dân mà còn góp phần bảo tồn các giá trị văn hóa của người Dao Thanh Y.
Thực tế cho thấy, sự kết hợp giữa bảo tồn văn hóa và phát triển du lịch đã bước đầu thu hút nhiều đoàn khách đến trải nghiệm du lịch cộng đồng. Chị Trương Thị Thanh Hương, quản lý mô hình cho biết: Mô hình không chỉ mang lại thu nhập mà còn giúp bảo tồn văn hóa. Người dân địa phương có cơ hội tham gia cung cấp dịch vụ homestay, hướng dẫn du lịch, trải nghiệm ẩm thực và giới thiệu sản phẩm thủ công truyền thống, góp phần giữ gìn bản sắc và tạo sinh kế bền vững.
Nhằm gia tăng sức hấp dẫn, xã Thượng Yên Công đang triển khai xây dựng không gian làng văn hóa Dao Thanh Y với nhiều hoạt động bảo tồn gắn với du lịch. Một số kế hoạch trọng điểm bao gồm phục dựng và quảng bá lễ hội truyền thống như lễ cấp sắc, lễ cưới, tổ chức lễ hội mừng năm mới vào ngày 9 tháng 1 âm lịch hàng năm kết hợp với Lễ khai hội Yên Tử.
Bên cạnh đó, địa phương cũng đang mở rộng các dịch vụ du lịch tại bản như homestay, trải nghiệm văn hóa (trồng rau, cấy lúa, thu hoạch nông sản, chế biến thực phẩm truyền thống), thưởng thức ẩm thực Dao Thanh Y (rượu bâu, cá suối, lợn đen, bánh gù, xôi ngũ sắc), tắm lá thuốc Dao Thanh Y, du lịch dã ngoại và giáo dục (tham quan Rừng quốc gia Yên Tử, trải nghiệm nông nghiệp). Đặc biệt, địa phương còn kết hợp với đề án của gia đình anh Vũ Anh Tuấn, chủ cơ sở sản xuất rượu mơ Yên Tử, để kết nối tour tham quan hầm bảo quản rượu mơ…
Dù có nhiều tiềm năng, du lịch cộng đồng tại Thượng Yên Công vẫn còn một số hạn chế như hoạt động mang tính mùa vụ, sản phẩm chưa đa dạng, dịch vụ homestay còn nhỏ lẻ. Tuy nhiên, với lợi thế về thiên nhiên, văn hóa đặc sắc và giao thông thuận lợi, nếu có sự đầu tư đồng bộ, bài bản về hạ tầng, mở rộng lưu trú, đa dạng hóa sản phẩm, du lịch cộng đồng ở đây sẽ tạo được sức hút lớn với du khách vừa góp phần thúc đẩy kinh tế, vừa bảo tồn giá trị văn hóa.
Hà Phong
