Với lịch sử hơn 60 năm phát triển, nhất là trong bối cảnh ngành công nghiệp hoạt hình toàn cầu đang bùng nổ mạnh mẽ, xuất hiện nhiều đối thủ cạnh tranh lớn, ngành hoạt hình trong nước đang đối mặt với không ít thử thách. Thực tế, dù đã chuyển mình và ghi dấu ấn nhất định, nhưng hoạt hình trong nước vẫn chưa tạo ra bước phát triển đột phá, chưa đủ sức hấp dẫn để lôi cuốn khán giả.
Lịch sử phim hoạt hình Việt Nam bắt đầu từ năm 1959 với bộ phim đầu tiên “Đáng đời thằng cáo”, nhưng đến nay, số lượng các tác phẩm nổi bật chỉ đếm trên đầu ngón tay. Hàng nghìn bộ phim hoạt hình đã được sản xuất, phát hành, song chất lượng và sức ảnh hưởng vẫn khá hạn chế.
Trong các hội nghị, hội thảo, nỗ lực của ngành hoạt hình vẫn được ghi nhận với các dự án mới, có sự tham gia của đội ngũ đạo diễn, biên kịch trẻ đã góp phần nâng cao phần nào chất lượng hình thức, đề tài, nội dung. Thí dụ, năm 2023, Hãng phim hoạt hình Việt Nam sản xuất ba bộ phim hoạt hình lịch sử lớn với thời lượng 30 phút, gồm: “Đinh Tiên Hoàng đế” (phim cắt giấy vi tính), “Tiếng cồng Núi Nưa” (phim 2D), “Anh hùng Núi Tản” (phim 3D). Cả ba phim đều được đánh giá có kịch bản hấp dẫn, đầu tư nghiên cứu, thiết kế công phu. Bên cạnh đó là các series phim hoạt hình hài hước, dí dỏm đã trở thành người bạn thân thiết của các khán giả nhỏ tuổi trong các năm qua, như: “Hiệp sĩ Nghé Vàng”, “Chiến binh Mèo mũi đỏ”.
Mới đây, Sconnect – hãng phim hoạt hình với tuổi đời còn non trẻ đã chính thức đoạt hai kỷ lục, gồm: “Đơn vị sở hữu số lượng bản quyền liên quan đến Phim hoạt hình của Việt Nam nhiều nhất (127 bản quyền)” và “Wolfoo – Phim hoạt hình Việt Nam phát hành đa ngôn ngữ trên nền tảng Youtube có nhiều tập nhất” tại Việt Nam. Phó Chủ tịch Liên minh Sáng tạo nội dung số Việt Nam Phạm Thị Quyên nhận định, thành tựu bước đầu trong lĩnh vực hoạt hình đã khẳng định những dấu ấn, nỗ lực đáng ghi nhận của hoạt hình Việt Nam, khơi gợi lòng tự hào và có thể trở thành động lực cho các cá nhân, đơn vị tiếp tục nỗ lực mang lại nhiều giá trị hơn nữa cho ngành hoạt hình nói riêng, nội dung số nói chung. Hiện tại, đã có nhiều đơn vị tư nhân ứng dụng công nghệ đa dạng vào sản xuất hoạt hình, như: 2D, 3D, 2D Frame by Frame, Stopmotion hay Live-action, Sconnect hiện
sở hữu 13 IP hoạt hình (tài sản sở hữu trí tuệ) cùng với hệ thống sinh thái hàng nghìn kênh phân phối, phát hành. Một đơn vị sản xuất phim hoạt hình khác là Công ty Alpha Studio đã vinh dự nhận Giải thưởng Sáng tạo Nội dung số Việt Nam (VCA) do Hội Truyền thông số Việt Nam (VDCA) chủ trì, Liên minh Sáng tạo nội dung số Việt Nam (DCCA) điều hành tổ chức. Đây là năm thứ hai đơn vị tham dự và cũng lần thứ hai liên tiếp nhận được chiếc cúp của Giải thưởng Sáng tạo nội dung số Việt Nam.
Dù đã nhập cuộc sôi nổi, thế nhưng so với ngành hoạt hình quốc tế, hoạt hình trong nước vẫn ở khoảng cách khá xa. Thực tế hiện nay hoạt hình thế giới phát triển vượt bậc, đạt giá trị lên tới khoảng 400 tỷ USD vào cuối năm 2024; các thị trường như Bắc Mỹ và châu Á-Thái Bình Dương đang dẫn đầu, trong đó Nhật Bản và Trung Quốc chiếm ưu thế.
Lý giải việc vì sao phim hoạt hình Việt Nam vẫn kém hấp dẫn, các chuyên gia trong ngành cho rằng, điều cốt yếu nằm ở việc thiếu đầu tư cả về tài chính và nhân lực. Vấn đề đào tạo nhân sự chuyên môn, phát triển kỹ thuật, tạo ra những tác phẩm có bản sắc độc đáo còn là khoảng trống.
Đạo diễn, Nghệ sĩ Ưu tú Trịnh Lâm Tùng chia sẻ: Lấy khán giả làm lõi, phân tích tệp khán giả đích cộng với sử dụng hiệu quả nền tảng phát hành là một trong những mấu chốt quan trọng để thay đổi và sáng tạo. Dù hình thức thể hiện mới mẻ hay sáng tạo ở mức độ nào thì tác phẩm phải có giá trị thụ hưởng thật sự mới bền vững và làm nền tảng phát triển lâu bền được. Bên cạnh đó cần bồi đắp mối quan hệ tương hỗ giữa những nhà làm phim và khán giả ngày càng chuyên nghiệp và bền chặt hơn thông qua các tác phẩm sáng tạo đổi mới; khai thác mạnh mẽ sự sáng tạo đến từ các bạn trẻ để có được những nguyên liệu tốt, giảm sự già nua trong tư tưởng từ những khâu khởi đầu của một sản phẩm hay tác phẩm.
Ngoài ra, chúng ta cần học hỏi không ngừng từ những nền hoạt hình phát triển của thế giới, thậm chí là các sản phẩm giải trí khác đang cạnh tranh mạnh mẽ mỗi ngày. Cùng quan điểm nêu trên, đạo diễn Phạm Minh Trí cho rằng, ngành hoạt hình nước nhà muốn có những sản phẩm thật sự nổi bật, mang tính cạnh tranh cao thì phải có sự đầu tư bài bản, đổi mới tư duy sáng tạo. Nếu không thể tìm ra một nhân vật hoạt hình đại diện, nền công nghiệp này sẽ mãi mãi chỉ đứng ngoài lề và không thể so sánh với các đối thủ lớn trên thế giới.
Năm 2025, Việt Nam sẽ tham gia Liên hoan phim hoạt hình quốc tế Annecy, đây là một sự kiện quy mô, uy tín của ngành hoạt hình thế giới, được coi là cơ hội để phim hoạt hình Việt Nam giới thiệu sản phẩm, kết nối các nhà đầu tư quốc tế. Tuy nhiên, để đạt được những bước tiến lớn, các nhà làm phim cần có chiến lược dài hạn, đầu tư vào công nghệ và nhân lực, cũng như tích cực tham gia vào các sự kiện quốc tế để học hỏi và nâng cao chất lượng sản phẩm. Giới chuyên môn cho rằng, ngành hoạt hình trong nước vẫn nhiều cơ hội nếu biết tận dụng thế mạnh riêng, nhất là những câu chuyện dân gian, truyện cổ tích, ngụ ngôn đặc sắc của dân tộc. Yếu tố bản sắc hoàn toàn trở thành cơ hội để vươn ra thế giới trong sự kết hợp đầy sáng tạo, độc đáo và nhân văn.
