Xác định du lịch là ngành kinh tế quan trọng của địa phương, những năm qua, huyện Hải Hà đã tập trung phát triển du lịch gắn với bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa dân tộc của địa phương, góp phần phát triển KT-XH, nâng cao đời sống văn hóa của người dân.
Là huyện miền núi, biên giới, huyện Hải Hà có 11 xã, thị trấn, trong đó có 5 xã thuộc vùng DTTS miền núi và 1 xã đảo (Quảng Sơn, Quảng Đức, Quảng Phong, Quảng Thịnh, Đường Hoa, Cái Chiên). Toàn huyện có 13 dân tộc sinh sống, trong đó dân tộc thiểu số chiếm 25%.
Đề án “Phát triển du lịch và bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa dân tộc huyện Hải Hà giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030” đã xác định phát triển sản phẩm du lịch trên cơ sở tiềm năng thế mạnh và bản sắc văn hóa, giá trị tự nhiên của địa phương, như: Du lịch văn hóa cộng đồng tại xã Quảng Đức, xã Quảng Sơn; Du lịch văn hóa lễ hội tâm linh tại đền Trần Hưng Đạo, chùa Hải Hà, đình Cái Chiên; Du lịch trải nghiệm tham quan đồi chè tại xã Quảng Long…
Triển khai Đề án này, huyện Hải Hà đã và đang chú trọng thực hiện các hoạt động xúc tiến du lịch bằng nhiều hình thức đa dạng, có mục tiêu, hiệu quả rõ ràng. Có thể kể đến như việc ưu tiên dành nguồn kinh phí ngân sách hằng năm và huy động các nguồn lực xã hội cho công tác xúc tiến đầu tư, quảng bá du lịch địa phương. Đồng thời, tăng cường hỗ trợ về hạ tầng du lịch ở các điểm du lịch cộng đồng; khuyến khích và hỗ trợ cộng đồng tham gia bảo tồn, phát triển các giá trị văn hóa dân gian, các lễ hội và nghề truyền thống, các sản phẩm đặc sản địa phương…
Từ năm 2023 đến nay, huyện Hải Hà đã mở nhiều lớp tập huấn, truyền dạy và phục dựng các nghi lễ, nghề truyền thống, văn hóa phi vật thể, như: Lớp truyền dạy lễ cấp sắc Dân tộc Dao; Lớp dạy nghề thêu thủ công dân tộc Dao Thanh Y, Dao Thanh Phán…; thành lập 14 CLB văn nghệ dân gian với hơn 150 thành viên tham gia; sưu tầm xây dựng không gian trưng bày, giới thiệu đặc trưng văn hóa dân tộc Dao tại xã Quảng Sơn. Các hoạt động sinh hoạt cộng đồng, thu hút đông đảo nhân dân, du khách và đồng bào DTTS tham gia, như: Ngày hội Văn hóa Thể thao dân tộc huyện Hải Hà; Liên hoan tiếng hát Khu dân cư huyện Hải Hà; Cuộc thi, triển lãm nhiếp ảnh, hội họa; Ngày hội văn hóa du lịch Trà Đường Hoa; Lễ hội Sóng Mun, Tuần lễ Du lịch Cái Chiên chào hè; duy trì 4/4 lễ hội truyền thống (Lễ hội đền Trần Hưng Đạo, Đình Tó, Đình Quang Lĩnh, Đình Mi Sơn). Xây dựng nhiều sản phẩm du lịch mới, hấp dẫn, tổ chức nhiều hoạt động quảng bá, xúc tiến, giới thiệu du lịch của địa phương.
Hiện nay, huyện Hải Hà đã được tỉnh công nhận 2 tuyến và 3 điểm du lịch, gồm: Tuyến 1 “Đền Trần Hưng Đạo, Chùa Hải Hà – Cửa Khẩu Bắc Phong Sinh”, tuyến 2 “Đền Trần Hưng Đạo, Chùa Hải Hà – Đảo Cái Chiên”; 3 điểm du lịch là “Đền Trần Hưng Đạo, Chùa Hải Hà”, “Cửa Khẩu Bắc Phong Sinh”, “Đảo Cái Chiên”. Bước đầu huyện tập trung định hướng thu hút và xây dựng các sản phẩm du lịch chủ đạo, đặc thù, như: Du lịch tham quan, nghiên cứu, trải nghiệm văn hóa dân tộc Dao tại xã Quảng Đức và xã Quảng Sơn; Du lịch nghỉ dưỡng biển, đảo cao cấp; kết hợp chơi golf, tham quan, nghiên cứu sinh thái tại xã đảo Cái Chiên; Du lịch nghỉ dưỡng hồ trên núi, kết họp vui chơi giải trí cuối tuần; tham quan, trải nghiệm văn hóa cộng đồng tại hồ Trúc Bài Sơn (xã Quảng Sơn).
Cùng với đó, các nhóm sản phẩm du lịch đặc thù có ý nghĩa địa phương cũng bước đầu hình thành và bước đầu thu hút du khách, như: Du lịch sinh thái nông nghiệp công nghệ cao gắn với các sản phẩm OCOP; VietGAP (xã Quảng Minh, Đường Hoa, Quảng Thành, Quảng Long); Du lịch văn hóa – lễ hội – tâm linh (Thị trấn Quảng Hà, xã Cái Chiên, Quảng Minh, Đường Hoa); Du lịch thể thao mạo hiểm: Leo núi, lội suối, vượt thác, trekking khám phá rừng nguyên sinh (xã Quảng Đức, Quảng Sơn, Cái Chiên); Du lịch tham quan các chứng tích chiến tranh: Đồn cao, Dốc cổng trời, đỉnh Cao Ba Lanh…
Việc triển khai thực hiện Đề án “Phát triển du lịch và bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa dân tộc huyện Hải Hà giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030”, đã có nhiều khởi sắc. Năm 2023, toàn huyện đón 102.000 lượt khách du lịch, doanh thu đạt 134 tỷ đồng, vượt 24% so với kế hoạch. Đến hết tháng 5/2024, huyện Hải Hà đón 71.000 lượt khách, doanh thu đạt 119,6 tỷ đồng, vượt 51% kế hoạch. Các chỉ tiêu về cơ sở lưu trú du lịch, số lao động hoạt động trong lĩnh vực du lịch của huyện tăng, đạt và vượt so với chỉ tiêu hàng năm.
