Ngành du lịch tỉnh Quảng Ninh phát triển mạnh mẽ bao gồm nhiều loại hình du lịch, như: Sinh thái, văn hóa, nghỉ dưỡng, thu hút một lượng lớn khách du lịch trong nước và quốc tế, đem lại nguồn thu lớn cho ngân sách và cho cộng đồng địa phương. Tuy nhiên, trong bối cảnh biến đổi khí hậu (BĐKH) ngày càng mạnh mẽ và phức tạp, hiện nay ngành Du lịch đang đưa ra những giải pháp để đối mặt với các thách thức, đe dọa đến sự phát triển bền vững trong tương lai.
Các đơn vị thu gom rác thải trên Vịnh Hạ Long sau bão số 3.
Từ ảnh hưởng nặng nề của cơn bão số 3, có thể nhận thấy các trận bão, lũ quét, sạt lở, nhiệt độ thay đổi thất thường đã tác động rất lớn đến tài sản và hoạt động của ngành Du lịch. Đặc biệt, theo nghiên cứu của các chuyên gia, tỷ lệ khách du lịch đồng ý hủy tour du lịch khi gặp thời tiết bất thường lên tới 57,2%, khiến doanh thu sụt giảm từ 50-70%.
Chính vì vậy, việc xây dựng và thực hiện các giải pháp thích ứng BĐKH được các doanh nghiệp du lịch đồng tình. Theo kết quả điều tra, khảo sát của Sở Du lịch, việc phát triển du lịch thân thiện với môi trường được các đơn vị đồng tình với 84,7%. Giảm thiểu chất thải, khuyến khích sử dụng các sản phẩm tái chế chất thải trong du lịch đạt sự đồng tình 82%. Ngoài ra, việc tuyên truyền phổ biến cho người dân, du khách về BĐKH và những tác động đến du lịch, tăng cường quản lý đối với khu điểm du lịch tự nhiên đều đạt từ 70-75%. Với khách du lịch, tỷ lệ đồng tình với các giải pháp phát triển bền vững du lịch là khá cao, trong đó tỷ lệ đồng ý với giải pháp phát triển loại hình du lịch thân thiện với môi trường đạt 74,5%; giảm thiểu chất thải, khuyến khích sử dụng các sản phẩm tái chế chất thải trong du lịch đạt gần 60%.
Để phát triển bền vững du lịch Quảng Ninh trong tương lai, ngành Du lịch nói riêng và tỉnh Quảng Ninh nói chung hướng đến việc thích ứng với BĐKH. Từ năm 2013, Quảng Ninh đã xác định chuyển đổi phương thức phát triển từ “nâu” sang “xanh”, đưa du lịch – ngành công nghiệp “không khói” phát triển bền vững, trở thành ngành kinh tế mũi nhọn. Nghị quyết số 07-NQ/TU (ngày 24/5/2013) của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh về phát triển du lịch Quảng Ninh giai đoạn 2013-2020, định hướng đến năm 2030, xác định: Phát triển du lịch tỉnh theo hướng bền vững, chuyên nghiệp, hiện đại, hiệu quả, có trọng tâm, trọng điểm, để du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn và chiếm tỷ trọng ngày càng cao trong cơ cấu GDP của tỉnh; góp phần quan trọng thực hiện 3 đột phá chiến lược, gắn với mô hình tăng trưởng, tái cấu trúc nền kinh tế, chuyển đổi phương thức phát triển từ “nâu” sang “xanh”.
Khu nghỉ dưỡng Đầu Rồng (xã Cái Chiên, huyện Hải Hà) xây dựng theo mô hình du lịch xanh.
Cụ thể, với sự hỗ trợ của Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA), Sở Du lịch đã xây dựng tiêu chí “Cánh buồm xanh” cho tàu thủy du lịch trên Vịnh Hạ Long. Trong giai đoạn thí điểm triển khai cấp nhãn và trao logo chứng nhận “Cánh buồm xanh”, đã có 36 tàu thủy du lịch trên Vịnh Hạ Long được cấp chứng nhận. Bên cạnh đó, tỉnh cũng xây dựng các giải pháp tiết kiệm năng lượng; xuất bản sách trắng về tăng trưởng xanh Vịnh Hạ Long; ứng dụng công nghệ tiên tiến như kỹ thuật dầu nước phân ly để lọc nước thải trước khi đưa ra môi trường, không đổ rác thải trực tiếp ra vịnh, sử dụng toàn bộ chai nước thủy tinh, ống hút giấy, cốc giấy… để giảm thiểu tác hại đến môi trường trong quá trình vận hành tàu du lịch trên vịnh.
Không chỉ trên biển, phong trào, mô hình chung tay giảm thiểu rác thải nhựa, bảo vệ môi trường được thực hiện rộng khắp, đạt được nhiều kết quả đáng khích lệ như mô hình: Chi hội thu gom ve chai tại các phường: Hà Phong, Hồng Hà, Hồng Hải, Tuần Châu (TP Hạ Long); duy trì “Tuyến đường không rác thải nhựa” tại phường Tuần Châu; mô hình “Phụ nữ sử dụng túi sinh học tự phân hủy” của phụ nữ phường Cẩm Thịnh (TP Cẩm Phả); mô hình “5 không, 3 sạch”, “Ngày thứ 7 tình nguyện”, “Ngày Chủ nhật xanh” của Đoàn Thanh niên… Cùng với Hạ Long, huyện đảo Cô Tô là điển hình trong phong trào xây dựng môi trường du lịch xanh bền vững. Từ ngày 1/9/2022, UBND huyện đã triển khai thí điểm quy định du khách không mang chai nhựa, túi nilon, vật liệu có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường lên đảo.
Song song với việc phục hồi, bảo tồn môi trường biển, ngành Du lịch Quảng Ninh đã phát huy tối đa tiềm năng sẵn có về tự nhiên, văn hóa và con người để tạo ra sản phẩm du lịch xanh, gắn phát triển du lịch với bảo tồn, phát huy các giá trị, bản sắc văn hóa dân tộc; quản lý, khai thác bền vững, sử dụng hiệu quả tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ môi trường, bảo tồn đa dạng sinh học. Có thể điểm đến mô hình du lịch nông nghiệp, du lịch cộng đồng, sinh thái ở Bình Liêu, Hải Hà, Tiên Yên, Móng Cái; hợp tác xã dịch vụ du lịch chèo thuyền đưa du khách đi tham quan các làng chài, khu du lịch cộng đồng Kỳ Thượng Am Váp farm (xã Kỳ Thượng, TP Hạ Long); du lịch cộng đồng ở làng quê Yên Đức (TX Đông Triều)… mang đến nhiều trải nghiệm thú vị cho du khách. Không những vậy, những mô hình du lịch cộng đồng, sinh thái này đã góp phần phát huy và bảo tồn các giá trị văn hóa, giải quyết việc làm, giảm nghèo bền vững cho địa phương. Đặc biệt, bắt nhịp xu hướng du lịch bền vững, du lịch gắn với văn hóa, du lịch sinh thái sau đại dịch Covid-19, ngày 21/6/2023, UBND tỉnh đã ban hành Kế hoạch thí điểm xây dựng, bảo tồn và phát huy giá trị bản sắc văn hóa 4 làng dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch cộng đồng khu vực miền núi tỉnh Quảng Ninh, giai đoạn 2023-2025.
Về lâu dài, để ứng phó BĐKH, ngành Du lịch đã đề xuất UBND tỉnh chỉ đạo các đơn vị đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động người dân, khách du lịch tự giác giảm thiểu chất thải, tái sử dụng, tái chế chất thải, không xả rác bừa bãi… Đồng thời, tăng cường việc kiểm soát tình hình quản lý thu gom và xử lý rác tại các địa phương, khu vực cụ thể trong tỉnh. Cùng với đó, đề xuất tỉnh ban hành các văn bản, các thông tư hướng dẫn cụ thể về thống nhất quản lý, điều hành các hoạt động dịch vụ, du lịch theo hướng phát triển du lịch gắn với bảo vệ tài nguyên, môi trường, thích ứng với BĐKH.
Đặc biệt, quy hoạch các khu, điểm du lịch, hạ tầng và kỹ thuật phục vụ du lịch đảm bảo đối mặt được với lũ, lụt và nước biển dâng, tính tới yếu tố ổn định địa chất, địa mạo, phù hợp với quy hoạch hệ thống đê biển. Các cơ sở lưu trú du lịch cao cấp hướng tới mô hình kiến trúc xanh, định mức cột nền xây mới phù hợp với dự báo mực nước biển dâng, đặc biệt với 3 khu vực đã dự báo trước theo kịch bản BĐKH: TP Móng Cái, huyện Vân Đồn, TX Quảng Yên. Bên cạnh đó, các đơn vị kinh doanh cũng cần đầu tư phương tiện, trang thiết bị cũng như nhân lực phục vụ vận chuyển khách và cứu nạn khi có thiên tai, các biểu hiện cực đoan của khí hậu; đầu tư hệ thống cảnh báo sớm thiên tai, thông tin cứu nạn và các lực lượng ứng phó tại chỗ, kịp thời để đảm bảo an toàn cao nhất đối với khách du lịch.
