Việc phân quyền, phân cấp phải phù hợp với điều kiện, đặc điểm nông thôn, đô thị, hải đảo cũng như kiểm soát quyền lực và quy định trách nhiệm giám sát, kiểm tra của cơ quan nhà nước cấp trên.
Sửa đổi cơ bản và hợp lý các quy định về tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương để cụ thể hoá đầy đủ quy định của Hiến pháp năm 2013 và thể chế hoá các chủ trương, định hướng trong các Văn kiện, Nghị quyết của Đảng nhằm tiếp tục đổi mới chính quyền địa phương theo hướng đẩy mạnh phân quyền giữa cơ quan Nhà nước ở Trung ương với địa phương và giữa các cấp chính quyền địa phương, tổ chức bộ máy tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, bảo đảm sự thống nhất, thông suốt của nền hành chính nhà nước từ Trung ương đến cơ sở.
Đây là nội dung tại Tờ trình dự án Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) do Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà trình bày tại phiên họp Quốc hội chiều 12/2, tại Hà Nội.
Rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm
Theo Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà, nguyên tắc khi phân quyền, phân cấp nhiệm vụ, quyền hạn cho chính quyền địa phương phải bảo đảm xác định rõ nội dung và phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn mà chính quyền địa phương được quyết định, tổ chức thực hiện và chịu trách nhiệm về kết quả, đồng thời không trùng lặp, chồng chéo về nhiệm vụ, quyền hạn giữa các cơ quan và giữa các cấp chính quyền địa phương.
Cùng với đó, việc phân quyền, phân cấp phải phù hợp với điều kiện, đặc điểm nông thôn, đô thị, hải đảo, đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt và khả năng, điều kiện thực hiện nhiệm vụ của chính quyền địa phương các cấp cũng như kiểm soát quyền lực và quy định trách nhiệm giám sát, kiểm tra của cơ quan nhà nước cấp trên.
Về nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương các cấp, Bộ trưởng Bộ Nội vụ cho biết thực hiện nguyên tắc “rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm” và tránh quy định chồng chéo, trùng lặp nhiệm vụ, quyền hạn giữa các cấp chính quyền địa phương và giữa các cơ quan của chính quyền địa phương, dự thảo Luật quy định cụ thể nhiệm vụ, quyền hạn của Hội đồng Nhân dân và Ủy ban Nhân dân ở mỗi đơn vị hành chính theo hướng: phân định nhiệm vụ, quyền hạn giữa Hội đồng Nhân dân và Ủy ban Nhân dân; phân định nhiệm vụ, quyền hạn của tập thể ủy ban nhân dân và cá nhân Chủ tịch Ủy ban Nhân dân nơi tổ chức cấp chính quyền địa phương theo hướng tăng nhiệm vụ, thẩm quyền, trách nhiệm cho cá nhân Chủ tịch Ủy ban Nhân dân.
Về mô hình tổ chức chính quyền địa phương, theo Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà, dự thảo Luật chỉnh lý theo hướng giữ nguyên mô hình tổ chức chính quyền địa phương như Luật hiện hành. Theo đó, tại tất cả các đơn vị hành chính các cấp tổ chức cấp chính quyền địa phương gồm có Hội đồng Nhân dân và Ủy ban Nhân dân, trừ trường hợp cụ thể Quốc hội quy định không phải là cấp chính quyền địa phương.
“Quy định này để bảo đảm việc tiếp tục thực hiện tổ chức chính quyền đô thị tại một số thành phố trực thuộc Trung ương theo Luật Thủ đô và các Nghị quyết của Quốc hội,” Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà nói.
Nhằm bảo đảm tinh gọn tổ chức bộ máy, nâng cao hiệu quả hoạt động của Hội đồng Nhân dân, Ủy ban Nhân dân; tăng tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của chính quyền địa phương, dự thảo Luật quy định theo hướng quy định nguyên tắc xác định số lượng đại biểu Hội đồng Nhân dân trên cơ sở quy mô dân số, đặc điểm vùng miền và điều kiện kinh tế-xã hội của từng địa bàn.
Bên cạnh đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định số lượng đại biểu Hội đồng Nhân dân, khung số lượng đại biểu chuyên trách của Hội đồng Nhân dân, khung số lượng các Ban của Hội đồng Nhân dân; giao thẩm quyền cho Hội đồng Nhân dân quyết định thành lập các Ban và quyết định số lượng đại biểu hoạt động chuyên trách của Hội đồng Nhân dân bảo đảm phù hợp với thực tiễn của địa phương.
Ngoài ra, dự thảo luật cũng giao Thường trực Hội đồng Nhân dân được quyết định biện pháp để giải quyết các công việc đột xuất, khẩn cấp trong phòng, chống, khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh, quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội; điều chỉnh dự toán, phân bổ tăng thu, tiết kiệm chi ngân sách hàng năm và báo cáo Hội đồng Nhân dân tại kỳ họp gần nhất; Sửa đổi, bổ sung các quy định về hoạt động của Hội đồng Nhân dân để phù hợp với yêu cầu thực tiễn.
Đối với Ủy ban Nhân dân, theo Bộ trưởng, cơ bản kế thừa các quy định về cơ cấu tổ chức của ủy ban nhân dân theo quy định của Luật hiện hành và giao Chính phủ quy định khung số lượng Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân các cấp, số lượng cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban Nhân dân cấp tỉnh, cấp huyện và Ủy ban Nhân dân ở cấp chính quyền địa phương hoạt động theo chế độ tập thể kết hợp với trách nhiệm cá nhân của Chủ tịch Ủy ban Nhân dân và từng thành viên ủy ban nhân dân…
Phát huy tính chủ động của chính quyền địa phương
Về phía cơ quan thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho biết về mô hình tổ chức chính quyền địa phương, Ủy ban Pháp luật cơ bản tán thành với đề xuất của Chính phủ về việc tiếp tục duy trì mô hình tổ chức chính quyền địa phương như quy định của Luật hiện hành và các luật, nghị quyết về tổ chức chính quyền đô thị.
Việc trước mắt vẫn giữ ổn định mô hình tổ chức chính quyền địa phương sẽ tạo điều kiện cho các cơ quan có thời gian “tiếp tục tập trung nghiên cứu, hoàn thiện mô hình tổng thể tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị đáp ứng yêu cầu phát triển trong kỷ nguyên mới” trước khi thực hiện đổi mới một cách đồng bộ, tổng thể bộ máy của hệ thống chính trị, xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương thực sự tinh gọn, phù hợp vào thời điểm thích hợp theo yêu cầu tại Kết luận số 121-KL/TW.
Ông Tùng thông tin thêm, thời gian qua, Quốc hội đã cho phép thành phố Hà Nội thực hiện mô hình chính quyền đô thị theo quy định tại Luật Thủ đô; một số thành phố khác trực thuộc trung ương cũng đang thực hiện mô hình chính quyền đô thị theo các nghị quyết của Quốc hội và bước đầu phát huy hiệu quả tích cực.
Do đó, đề nghị Chính phủ tiếp tục tổng kết, đánh giá một cách toàn diện về việc tổ chức mô hình chính quyền đô thị tại các địa phương, trên cơ sở đó đề xuất mô hình tổ chức chính quyền địa phương phù hợp để thực hiện một cách tổng thể, đồng bộ, thống nhất trên phạm vi cả nước.
Bên cạnh đó, Ủy ban Pháp luật tán thành với việc tiếp tục hoàn thiện các quy định về phân cấp, ủy quyền cho chính quyền địa phương nhằm cụ thể hóa chủ trương đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, phát huy tính chủ động, sáng tạo, tự chịu trách nhiệm của chính quyền địa phương các cấp theo tinh thần “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm.”
Để tiếp tục hoàn thiện các quy định về nguyên tắc phân định thẩm quyền, phân quyền, phân cấp, ủy quyền, đại diện cơ quan thẩm tra đề nghị tiếp tục rà soát để bảo đảm sự thống nhất giữa quy định của dự thảo Luật với quy định có liên quan trong dự thảo Luật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) về cách thức quy định các nguyên tắc về phân định thẩm quyền, về phân quyền, phân cấp, ủy quyền cũng như bảo đảm tính đồng bộ, thông suốt cả về chủ thể phân cấp, ủy quyền, đối tượng nhận phân cấp, ủy quyền, phương thức và điều kiện bảo đảm thực hiện./.
