Nằm ở vùng đất ven biển thuộc tỉnh Quảng Ninh, Quảng Yên từ lâu đã trở thành điểm đến nổi tiếng không chỉ bởi thiên nhiên tươi đẹp, truyền thống văn hóa lịch sử lâu đời, mà còn nhờ nền ẩm thực độc đáo, mang đậm hương vị của biển cả. Mỗi món ăn đều mang theo câu chuyện về cuộc sống lao động của người dân vùng cửa biển, về cách họ gắn bó và trân quý tài nguyên từ thiên nhiên.
Quảng Yên mang vẻ đẹp tự nhiên thơ mộng, cảnh sắc hài hòa giữa sông, biển và núi, cùng những cánh rừng ngập mặn như trải dài đến vô tận. Đặc biệt, ẩm thực là yếu tố hấp dẫn không thể bỏ qua khi đến với Quảng Yên. Những nhà hàng sang trọng, những quán ăn gia đình hay thậm chí là mâm cơm bình dị của người dân địa phương đều mang lại những trải nghiệm ẩm thực rất đáng nhớ. Người dân Quảng Yên không chỉ biết cách khai thác hải sản mà còn rất sáng tạo trong việc chế biến, chăm chút kỹ lưỡng cho từng món ăn từ việc chọn lựa nguyên liệu đến cách nêm nếm gia vị.
Một trong những đặc sản nổi tiếng nhất của vùng đất này là món ăn chế biến từ sam biển, loài hải sản sống chủ yếu ở các vùng biển ven bờ. Chúng thường xuất hiện theo cặp, con đực nhỏ hơn bám trên lưng con cái, và người dân Quảng Yên đã tận dụng đặc tính này để đánh bắt sam một cách hiệu quả. Thịt sam biển thơm ngon và cũng rất giàu dinh dưỡng. Tuy nhiên, việc chế biến sam đòi hỏi kinh nghiệm và sự cẩn thận, bởi không phải phần nào của sam cũng có thể ăn được. Những người dân lành nghề ở Quảng Yên đã biến sam biển thành một loạt món ăn độc đáo, mang hương vị riêng có của vùng đất cửa sông Bạch Đằng như chả sam, gỏi sam, sam hấp, sam trứng nướng hay sam xào chua ngọt.
Trong các món ăn từ sam được chế biến tại Quảng Yên thì ngon nhất phải kể đến sam trứng nướng (thời điểm thưởng thức món ăn này thích hợp nhất là từ tháng 10 đến tháng 2 âm lịch). Cách chế biến món sam trứng nướng cũng khá cầu kỳ. Sam được nướng trên bếp than hoa đỏ hồng, đặt ngửa sam rồi trở đều tới khi chín vàng. Sau đó tách yếm bỏ ruột, dùng dao rạch bụng sẽ thấy trứng đầy ắp, vàng ươm bắt mắt, trứng sam béo, thơm, nhiều đạm và rất bổ dưỡng, còn phần thịt sống lưng và sát đuôi thì dai và ngọt. Thịt và trứng sam ăn kèm cùng bưởi chua, rau thơm, lạc, hành phi, nước mắm chanh tỏi ớt. Tất cả như tạo ra một bản hòa tấu hương vị biển mạnh mẽ trong miệng của mỗi thực khách.
Người dân Quảng Yên luôn tự hào về món sam như một nét văn hóa của quê hương. Với tâm huyết và sự tinh tế trong cách chế biến, đổi mới hương vị của những đầu bếp tài ba, các món ăn từ sam biển đã đi một hành trình dài từ thức quà chợ quê đến món ăn độc đáo, nổi bật của ẩm thực Quảng Yên. Chế biến sam cũng được coi là nghề gia truyền với bí kíp riêng từ khâu lọc, rửa thịt, đến tẩm ướp gia vị và được nhiều gia đình ở Quảng Yên gìn giữ, phát triển. Chị Trương Thị Vượng, phường Quảng Yên chia sẻ: Gia đình tôi đã có 3 thế hệ gắn bó với nghề, chúng tôi luôn giữ gìn những tinh túy trong món ăn được cha ông truyền lại, đồng thời cố gắng cải tiến cho ra nhiều món mới đáp ứng khẩu vị của đông đảo thực khách, để món sam luôn là nét văn hóa ẩm thực độc đáo không thể bỏ lỡ của du khách đến với Quảng Yên.
Nhắc đến ẩm thực Quảng Yên, cũng không thể không kể đến món bún xào ngán – một đặc sản vừa dân dã, vừa độc đáo. Với sự kết hợp hài hòa giữa nguyên liệu tươi ngon và cách chế biến tinh tế, bún xào ngán đã trở thành món ăn đặc trưng, níu chân biết bao thực khách gần xa. Ngán, nguyên liệu chính của món ăn, có vị ngọt thanh, thịt mềm và mùi thơm đặc trưng, được coi là “vàng trắng” của vùng đất Quảng Yên. Cũng bởi thị xã Quảng Yên có diện tích rừng ngập mặn lớn, là thế mạnh để con ngán sinh sống, phát triển, nên con ngán từ vùng đất này thơm, ngon hơn một số vùng cửa biển khác.
Mặc dù cách chế biến bún xào ngán không quá cầu kỳ, nhưng đòi hỏi sự tỉ mỉ để giữ được hương vị nguyên bản của nguyên liệu. Trước tiên, ngán được ngâm để loại bỏ cát và bùn, sau đó khéo léo tách đôi vỏ ngán, lấy phần thịt ngán ra, hứng lấy nước trong mình ngán. Rửa thịt ngán một cách nhẹ nhàng, tránh làm nát để đẩy sạch bùn cặn mà vẫn giữ được vị ngon và không làm nhạt phần thịt ngán. Sau đó, vớt ngán lấy phần tiết dùng đũa đánh đều. Bún dùng kéo cắt ngắn, gỡ tơi bún ra rồi đổ thịt ngán vào bún, trộn đều, nêm nếm gia vị cho vừa miệng.
Phi thơm hành khô, cho bún ngán đã trộn vào xào. Nêm thêm các gia vị và đảo trên ngọn lửa to. Khi sợi bún tơi đều, thấm đượm gia vị và thấm màu đỏ thẫm của tiết ngán thì cho thêm rau răm, hạt tiêu ăn nóng.
Thưởng thức bún xào ngán, thực khách sẽ cảm nhận được sự hòa quyện hoàn hảo của các nguyên liệu. Sợi bún mềm, không bị nát, thấm đẫm nước sốt thơm lừng. Thịt ngán béo ngọt, đậm vị biển, kết hợp cùng chút cay nhẹ của ớt và mùi thơm từ rau gia vị, tạo nên một món ăn không chỉ ngon mà còn đậm đà bản sắc địa phương. Mỗi lần thưởng thức món ăn này, thực khách không chỉ cảm nhận được hương vị đặc trưng mà còn thấy được sự mến khách, chân thành của người dân vùng biển.
Quảng Yên mang vẻ đẹp tự nhiên thơ mộng, cảnh sắc hài hòa giữa sông, biển và núi, cùng những cánh rừng ngập mặn như trải dài đến vô tận. Người dân Quảng Yên không chỉ biết cách khai thác hải sản mà còn rất sáng tạo trong việc chế biến, chăm chút kỹ lưỡng cho từng món ăn từ việc chọn lựa nguyên liệu đến cách nêm nếm gia vị. Chính vì thế, các món ngon ở đây gần như là hợp âm giữa vùng biển, vùng cửa sông và trộn cả vị đồng quê. Ngoài bún xào ngán, sam gia truyền, Quảng Yên còn rất nhiều món ngon chế biến từ tinh hoa của sông, biển như cá đại dương, cua biển, hàu cửa sông, tôm hai nước…
Quảng Yên có rất nhiều hình thức phục vụ khách yêu ẩm thực. Nếu thích cách dân dã, thực khách có thể tìm đến những quán chã, nhà bè hoặc tìm đến những đầm nuôi trồng thuỷ sản kiêm luôn cả dịch vụ ăn uống. Ở những nơi này, nguyên liệu luôn tươi roi rói. Có khi các loại cá, tôm, cua còn được vớt tại chỗ, rửa sạch và đưa vào bếp. Các món gần như không cần phải tẩm ướp gia vị, vì tự trong mỗi loại nguyên liệu đã có vị ngọt, vị tươi. Thưởng thức hải sản, là thưởng thức cái tươi roi rói đó.
Còn đến các nhà hàng lớn ở Quảng Yên, thực khách được thưởng thức sự tâm huyết và tinh tế trong cách chế biến, đổi mới hương vị của những đầu bếp tài ba. Được gom góp từ tất cả tinh hoa của biển cả, các món ăn từ biển đã đi một hành trình dài để trở thành các món độc đáo, nổi bật của ẩm thực Quảng Yên. Từ những món ăn sang trọng như tôm hùm, ghẹ tươi, tu hài đến những món bình dân như ốc, ngao… đều dễ dàng tìm thấy trong các nhà hàng của Quảng Yên. Mỗi món được đầu bếp chế biến theo phong cách độc đáo, công phu với nguyên liệu tươi ngon, tạo nên trải nghiệm ẩm thực độc đáo nhất.
Đã từ lâu, ẩm thực là yếu tố hấp dẫn không thể bỏ qua khi đến với Quảng Yên. Những nhà hàng sang trọng, những quán ăn gia đình hay thậm chí là mâm cơm bình dị của người dân địa phương đều mang lại những trải nghiệm ẩm thực rất đáng nhớ. Qua thời gian, ẩm thực Quảng Yên có sự sáng tạo, làm mới và phát triển nhưng cũng không quên bảo tồn và duy trì những giá trị truyền thống xưa cũ. Và “linh hồn” của ẩm thực Quảng Yên chính là các món hải sản – tinh hoa của biển, bởi nó không đơn thuần là những món ăn mà còn bao chứa cả những giá trị sâu sắc ở khía cạnh văn hóa, lịch sử, tự nhiên độc đáo của vùng đất này. Tại Liên hoan ẩm thực Quảng Ninh năm 2024, liên hoan có quy mô lớn nhất từ trước đến nay với sự tham gia của 130 đơn vị đến từ 32 tỉnh, thành phố trên cả nước đại diện cho ba miền Bắc – Trung – Nam, gian hàng món ngon Quảng Yên đã giành được giải thưởng xuất sắc, thêm một lần khẳng định thương hiệu nức tiếng của ẩm thực Quảng Yên.
