Không ít nghệ sĩ tích cực cống hiến, được nhiều khán giả ghi nhận cũng không có mặt trong danh sách hồ sơ đề nghị xét tặng danh hiệu nghệ sĩ nhân dân.
Năm 2023 có 77 nghệ sĩ được phong tặng danh hiệu NSND theo quyết định 724/QĐ-CTN do Chủ tịch nước ký ngày 22/6. Năm 2022, 5 Hội đồng chuyên ngành cấp Nhà nước trình cả thảy 139 hồ sơ xét tặng danh hiệu nghệ sĩ nhân dân. Thế nhưng số lượng nghệ sĩ không được xét danh hiệu chiếm gần một nửa.
Theo đó, nhiều gương mặt nghệ sĩ nổi bật không được phong tặng danh hiệu. Lĩnh vực sân khấu không có tên một số nghệ sĩ nổi bật như NSƯT Quế Trân, NSƯT Lê Thiện, NSƯT Mỹ Uyên… Đây là những nghệ sĩ đã được trình danh sách lên Hội đồng xét duyệt cấp Nhà nước.
Một số nghệ sĩ nổi tiếng khác không có mặt trong danh sách của Hội đồng cấp Nhà nước như NSƯT Chí Trung, NSƯT Xuân Bắc… Ở lĩnh vực âm nhạc, NSƯT Thanh Lam, NSƯT Mai Hoa… cũng không có tên trong danh sách xét tặng danh hiệu NSND.
NSƯT Thanh Loan – nổi tiếng với vai diễn ni cô Huyền Trang trong Biệt động Sài Gòn – được đưa vào danh sách đề nghị xét tặng NSND từ Hội đồng cấp cơ sở, Hội đồng cấp Bộ nhưng đến Hội đồng cấp Nhà nước không được duyệt.
Trước đó vào năm 2021, NSƯT Xuân Hinh dù được nhiều người biết đến, cũng “trượt” NSND. Lần xét tặng thứ 10 này, NSƯT Xuân Hinh không có hồ sơ. Hai nghệ sĩ xiếc tài năng Quốc Cơ, Quốc Nghiệp cũng vắng mặt trong đợt xét duyệt danh hiệu NSND.
Đợt xét tặng danh hiệu NSND, NSƯT lần thứ 10 lần đầu tiên áp dụng theo Nghị định số 40/2021/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 89/2014/NĐ-CP về xét tặng danh hiệu NSND, NSƯT.
Theo đó, để đạt được danh hiệu NSƯT, NSND, bên cạnh những tiêu chí về số năm làm việc, giải thưởng… hội đồng các cấp còn thảo luận, đánh giá các trường hợp đặc biệt để trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định.
Một số trường hợp đặc biệt được xem xét gồm nghệ sĩ là người cao tuổi theo Điều 2 Luật Người cao tuổi, có nhiều cống hiến xuất sắc, thành tích đóng góp trong lĩnh vực nghệ thuật, nghệ sĩ tích cực tham gia nhiều hoạt động phục vụ nhiệm vụ chính trị lớn của địa phương và đất nước, nghệ sĩ là giảng viên các trường đào tạo văn hóa, nghệ thuật chuyên nghiệp, đào tạo nhiều thế hệ sinh viên tham gia đạt các giải thưởng cao tại các cuộc thi nghệ thuật chuyên nghiệp quốc tế.
Riêng những NSƯT đã nghỉ hưu, nếu không có điều kiện tham gia các cuộc thi, phải có tài năng thực sự, có sáng tạo thành tích nổi trội và cống hiến xuất sắc, phải có sức lan tỏa và nổi trội đặc biệt, tích cực tham gia các nhiệm vụ chính trị của địa phương và cả nước, giảng viên các trường đào tạo văn hóa nghệ thuật… dù không đủ giải thưởng vẫn có thể được xét tặng danh hiệu.
