Theo đại biểu Trần Văn Lâm (Bắc Giang), công tác quản trị ngân sách và thực thi chính sách tài khóa đóng vai trò quan trọng trong nửa nhiệm kỳ qua. Trong hoàn cảnh khó khăn, dịch bệnh, các kế hoạch tài chính, ngân sách trung hạn và hàng năm đều được triển khai thực hiện đạt và vượt kế hoạch.
Phát biểu tại hội trường Quốc hội trong phiên họp sáng 2/11, đại biểu Trần Văn Lâm khẳng định, chính sách tài khóa thời gian qua góp phần bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, hỗ trợ phục hồi sản xuất, kinh doanh. Chính sách tiền tệ cũng đồng bộ, hiệu quả.
Trong hoàn cảnh khó khăn, dịch bệnh, các kế hoạch tài chính, ngân sách trung hạn và hàng năm đều được triển khai thực hiện đạt và vượt kế hoạch; bảo đảm các nhu cầu chi định kỳ và đột xuất; bội chi thấp hơn dự toán; nợ công, nợ Chính phủ nằm trong giới hạn an toàn; dự địa cho chính sách tài khóa được triển khai tích cực, hiệu quả…
Bên cạnh những thành công đó, đại biểu Trần Văn Lâm bày tỏ một số băn khoăn, trăn trở về thu ngân sách, nhiều chính sách thu biểu hiện sự lạc hậu, bất cập nhưng chậm được xem xét, điều chỉnh như thuế giá trị gia tăng (VAT) mặc dù số thu lớn nhưng số hoàn cũng lớn, năm 2022 thu 390 nghìn tỷ đồng thì hoàn 150 nghìn tỷ đồng, tức 38%, năm 2023 ước thu 365 nghìn tỷ đồng, hoàn tới 160 nghìn tỷ đồng, tức 44%, năm 2024 cho vay từ dự toán thu 390 nghìn tỷ đồng, hoàn 171 nghìn tỷ đồng, tức 43%.
“Điều đáng nói, quy trình hành thu phức tạp, tốn kém diễn ra ở rất nhiều khâu trung gian, thu rồi khấu trừ, thu lại phải hoàn, chi phí cho thu lại chi phí cho hoàn nhưng kết cục ngân sách chẳng được bao nhiêu và quá trình này cũng còn làm gia tăng nguy cơ rủi ro, sai phạm, gian lận, thất thu ngân sách. Đây là vấn đề cần được xem xét, giải quyết căn cơ”, đại biểu nhấn mạnh.
Về vai trò chủ đạo của ngân sách trung ương, đại biểu cho rằng, thời gian qua, vai trò này liên tục giảm, thể hiện qua tỷ lệ số thu mà ngân sách trung ương được hưởng, liên tục đà suy giảm, đến nay chưa có giải pháp khắc phục. Hiện tại nhiều khoản chi thuộc trách nhiệm của ngân sách trung ương phải trông chờ vào sự đóng góp của ngân sách các địa phương.
Về bội chi, đại biểu Trần Văn Lâm đề nghị Chính phủ lưu ý vấn đề vốn đầu tư không thể giải ngân nên không thể thực hiện vay, nhất là nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA), làm giảm bội chi, từ đó quyết liệt điều hành, thực hiện các kế hoạch kinh tế, tài chính bảo đảm hiệu quả thời gian tới.
Đề cập về sử dụng các công cụ tài khóa vĩ mô, đại biểu cho rằng, nhiều biện pháp còn mang tính tình thế, ứng phó mà chưa phải là biện pháp căn cơ, bền vững, vì vậy, khi tình hình dịch bệnh đã qua, cần phải thay đổi cho phù hợp.
Khắc phục được đầu tư công dàn trải
Quan tâm đến vấn đề đầu tư công, đại biểu Đinh Ngọc Minh (Cà Mau) ghi nhận, qua báo cáo của Chính phủ cho thấy kết quả đầu tư công thời gian qua đạt kết quả tốt, khắc phục được đầu tư dàn trải, nỗ lực cao triển khai các dự án đường cao tốc và dự án sân bay Long Thành.
Dự kiến đến năm 2023, nước ta sẽ hoàn thành 5.000km đường cao tốc và nhiều dự án trọng điểm là kết quả đáng tự hào. Cùng với đó là thể chế cho đầu tư công, nhất là về phân cấp, phân quyền dần được hoàn thiện. Những cơ chế này là tiền đề để đẩy mạnh đầu tư công trong giai đoạn sau.
Đại biểu Đinh Ngọc Minh cũng cho biết vẫn còn một số vấn đề lớn của nền kinh tế có liên quan đến đầu tư công như tăng trưởng chưa đạt mục tiêu, doanh nghiệp chưa đạt mục tiêu cả về chất lượng và số lượng. Những tồn tại trên do nhiều nguyên nhân và trong đó có nguyên nhân của đầu tư công với vai trò dẫn dắt và kích hoạt chưa đúng, chưa đủ.
Để tăng hiệu quả đầu tư công, kích hoạt nhanh và hiệu quả đầu tư tư, góp phần bảo đảm tăng trưởng trong dài hạn, đại biểu Đinh Ngọc Minh đề nghị tăng bội chi để thực hiện các dự án đầu tư công có tác động lớn ngay đến đầu tư chung của nền kinh tế, như sớm đầu tư dự án đường sắt Lào Cai-cảng Hải Phòng và cảng Cái Mép-Thị Vải.
Đây là những dự án đã có kế hoạch đầu tư cần được đẩy nhanh đầu tư sớm hơn, góp phần tạo được hạ tầng lớn quốc gia khi đất nước đang tăng trưởng chậm, đồng thời giảm được chi phí logistics cho doanh nghiệp, tạo tiền đề cho xây dựng ngành công nghiệp đường sắt quốc gia.
Đại biểu Đinh Ngọc Minh đề nghị thực hiện hỗ trợ cho doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn nhất là hỗ trợ hạ tầng sản xuất. Theo đó, đề nghị Chính phủ dành khoảng 5.000 tỷ hỗ trợ vào hạ tầng sản xuất cho các doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn để khi nền kinh tế phục hồi, doanh nghiệp có đà để tập trung vào sản xuất xuất khẩu được ngay.
Đề giảm đầu tư của nhà nước, khắc phục tình trạng thiếu điện, đại biểu Đại biểu Đinh Ngọc Minh đề nghị cho áp dụng quyết định về phát triển điện mặt trời để tổ chức, cá nhân mua đầu tư điện mặt trời và Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) mua điện này, đồng thời đổi mới hoạt động EVN.
Ngoài ra, đại biểu Đinh Ngọc Minh cũng đề nghị xây dựng ban hành nghị quyết riêng về phát triển doanh nghiệp Việt Nam trong thời kỳ mới.
Tập trung quyết liệt giải ngân vốn đầu tư công
Về các giải pháp tăng cường hơn nữa công tác giải ngân vốn đầu tư công, đại biểu Nguyễn Thị Yến (Bà Rịa-Vũng Tàu) cho rằng, nếu giải ngân tốt sẽ góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội, đạt được các chỉ tiêu đề ra. Ngoài ra, nên cho phép kéo dài nguồn tăng thu tiết kiệm chi để đầu tư cho xây dựng, tu bổ các tuyến đường cao tốc…
Theo đại biểu, việc đầu tư cho các đường cao tốc như Khánh Hòa-Buôn Ma Thuột, Biên Hòa-Vũng Tàu, Châu Đốc-Cần Thơ-Sóc Trăng và một số dự án khác có ý nghĩa quan trọng cho sự phát triển kinh tế-xã hội ở các địa phương. Theo quy định của Luật Ngân sách, nếu các khoản chi không hết trong năm thì địa phương phải trả về ngân sách hoặc Nhà nước phải thu hồi.
Qua tình hình thực tiễn hiện nay, các đường cao tốc đang tiến hành cũng rất thuận lợi cho việc bảo đảm cơ bản về tiến độ các tuyến đường. Tuy nhiên, nếu thu hồi lại thì các tuyến đường này sẽ gặp khó khăn trong nguồn vốn, phải làm lại các thủ tục để lấy một nguồn vốn khác phục vụ cho việc đầu tư.
Mặt khác, việc xây dựng các tuyến đường cao tốc cũng không thể ngưng được. Do vậy, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu kiến nghị Quốc hội cho phép kéo dài nguồn tăng thu tiết kiệm chi khoảng 13 nghìn tỷ đồng cho các đường cao tốc này để tiếp tục thực hiện.
Đánh giá cao nỗ lực của Chính phủ và các bộ, ngành, địa phương khi đưa tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công có chuyển biến mạnh mẽ, đại biểu Âu Thị Mai – Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Tuyên Quang cho rằng, tình hình giải ngân vốn đầu tư công còn gặp khó khăn khi tình hình quốc tế, dịch bệnh cùng nhiều yếu tố tác động dẫn tới giá nhiên liệu, nguyên liệu tăng cao, một số quy định của pháp luật chưa đồng bộ, thống nhất, chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn, khiến các địa phương gặp lúng túng trong triển khai các dự án.
Đại biểu đề nghị Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương tăng cường các giải pháp khắc phục những tồn tại, hạn chế trong quá trình triển khai thực hiện kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025, tiếp tục rà soát, hoàn thiện thể chế, chính sách pháp luật về đầu tư công và pháp luật có liên quan để sửa đổi, bổ sung các quy định thuộc thẩm quyền của Chính phủ hoặc trình Quốc hội xem xét sửa đổi Luật Đầu tư công và các luật có liên quan để kịp thời tháo gỡ khó khăn, nâng cao hiệu quả đầu tư công.
Ngoài ra, đại biểu đề nghị Chính phủ trình Quốc hội cho phép Hội đồng nhân dân cấp tỉnh áp dụng cơ chế đặc thù quyết định chuyển mục đích sử dụng đất lúa, đất rừng theo đúng Kế hoạch sử dụng đất đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, qua đó thu gọn thủ tục, đẩy nhanh tiến độ triển khai dự án.
