Trong năm 2024, Trung Quốc đã chi mạnh tay hơn 39% so với năm 2023 để mua tôm của Việt Nam. Nhờ đó, Trung Quốc vượt qua Mỹ, trở thành thị trường nhập khẩu tôm lớn nhất của Việt Nam.
Theo Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), năm 2024, xuất khẩu tôm đạt gần 4 tỷ USD, tăng 14% so với năm 2023. Trong đó, xuất khẩu mặt hàng này sang thị trường Trung Quốc đạt hơn 840 triệu USD, tăng 39% so với năm 2023. Nhờ tăng trưởng mạnh, Trung Quốc đã vượt qua Mỹ, trở thành thị trường nhập khẩu tôm lớn nhất của Việt Nam.
Điều đáng chú ý, trong năm 2024 Trung Quốc giảm nhập khẩu từ các nguồn cung khác, chỉ tăng tỷ trọng nhập khẩu tôm từ Việt Nam. Theo số liệu của Trung tâm Thương mại Quốc tế (ITC), năm ngoái kim ngạch nhập khẩu tôm của Trung Quốc đạt 6,8 tỷ USD, giảm 10% so với cùng kỳ năm trước đó.
VASEP cho rằng, tôm Việt Nam chiếm lĩnh được thị trường Trung Quốc là vì nguồn cung nội địa quốc gia “tỷ dân” này giảm mạnh do ảnh hưởng của thời tiết bất lợi, trong khi Trung Quốc lại đưa ra rất nhiều biện pháp nhằm thúc đẩy tiêu dùng nội địa. Bên cạnh đó, Ecuador – quốc gia chủ yếu xuất khẩu tôm chân trắng vào Trung Quốc lại giảm mặt hàng này.
Trong cơ cấu sản phẩm tôm Việt Nam xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc, xuất khẩu tôm sú và tôm chân trắng đều giảm trong khi tôm hùm và tôm khác tăng cực mạnh. Điều này khiến Trung Quốc trở thành thị trường nhập khẩu lớn nhất tôm hùm của Việt Nam, chiếm đến 98-99%.
Bà Kim Thu – chuyên gia thị trường tôm của VASEP – lý giải: “Sự thay đổi rõ nét trong cơ cấu sản phẩm tôm xuất khẩu sang Trung Quốc là do sự thay đổi nhu cầu tiêu dùng của các tầng lớp trong xã hội trung Quốc”.
Trước đây, tôm chân trắng từng là mặt hàng thường xuyên có mặt trên các bàn ăn của tầng lớp trung lưu, được ưa chuộng vì giá cả phải chăng và dinh dưỡng phong phú. Tuy nhiên, khi tăng trưởng kinh tế chậm lại và tăng trưởng thu nhập giảm, chi phí sinh hoạt tăng, người tiêu dùng ngày càng chú ý đến hiệu quả chi phí và protein thủy sản đang dần chuyển từ “ưa thích” sang “tùy chọn”.
Trong bối cảnh suy giảm nhu cầu, các thực phẩm giá phải chăng, dễ bảo quản trở thành lựa chọn hàng đầu của hầu hết các gia đình, đặc biệt ở thị trường trung cấp và bình dân. Vì thế, tôm chân trắng nhập khẩu dần được các khách hàng trung lưu, bình dân ít lựa chọn.
Trong khi đó, giới thượng lưu Trung Quốc lại có mức tiêu dùng tương đối ổn định. Các mặt hàng cao cấp như tôm hùm vẫn luôn được yêu thích và có mặt trong các bữa tiệc sang trọng. Điều này khiến cho mặt hàng này được tiêu thụ mạnh ở đất nước “tỷ dân” này.
Trong nửa đầu tháng 1, xuất khẩu tôm từ Việt Nam sang Trung Quốc tăng mạnh 191% so với cùng kỳ năm 2024, đạt hơn 51 triệu USD.
VASEP dự báo, trong thời gian tới khi các chính sách thuế quan của Mỹ đánh vào hàng nhập khẩu của Canada và Trung Quốc có hiệu lực sẽ gây biến động mạnh về thị trường. Trung Quốc sẽ giảm nhập khẩu nhiều mặt và đẩy mạnh tiêu thụ trong nước để bù đắp cho sụt giảm thị phần tại Mỹ. Ngoài ra, tôm Việt Nam cũng sẽ phải chịu áp lực cạnh tranh với tôm từ Canada đổ vào Trung Quốc.
Thời gian tới, các doanh nghiệp xuất khẩu tôm nên tiếp tục tăng cường thế mạnh xuất khẩu tôm hùm và đẩy mạnh quảng bá, tiếp thị, có giải pháp hấp dẫn và kích thích nhu cầu tiêu thụ các mặt hàng truyền thống như tôm chân trắng và tôm sú tại thị trường Trung Quốc.
