Tiểu thuyết “Orbital” về các phi hành gia tại Trạm Vũ trụ Quốc tế của tác giả người Anh Samantha Harvey giành giải Booker 2024.
Sáng 13/11 (giờ Hà Nội), hội đồng giám khảo công bố Samantha Harvey nhận giải thưởng trị giá 50.000 bảng (hơn 1,5 tỷ đồng). Theo Guardian, Harvey là người phụ nữ đầu tiên giành giải thưởng sau 5 năm, kể từ lần Margaret Atwood và Bernardine Evaristo thắng Booker 2019. Khi được xướng tên, tác giả ôm mặt khóc, ôm bạn bè và đồng nghiệp trước khi lên sân khấu nhận giải.
Giám khảo Edmund de Waal nhận định Orbital (dịch: Quỹ đạo) – về hành trình của sáu phi hành gia thuộc năm đất nước trên Trạm Vũ trụ Quốc tế – được vinh danh với sự nhất trí cao. Trước đó ở vòng đề cử, ban giám khảo cho rằng “cuốn tiểu thuyết mang đến một góc nhìn chưa từng có trong văn chương”.
“Là giám khảo, chúng tôi quyết tâm tìm một cuốn sách khiến chúng tôi xúc động, Orbital là tác phẩm đáp ứng điều kiện đó. Với ngôn ngữ đầy chất thơ và sắc sảo, Harvey khiến thế giới trở nên mới mẻ đối với chúng ta”, Edmund de Waal nói.
Trong bài phát biểu, Harvey dành tặng chiến thắng cho những người “gìn giữ môi trường sống của Trái Đất, vì phẩm giá của con người và mọi loài sinh vật khác, những người kêu gọi và hành động vì hòa bình”. Khi được hỏi sẽ chi tiền thưởng vào việc gì, Harvey cho biết cô cần một chiếc xe đạp mới và muốn đến thăm Nhật Bản.
Với 136 trang, Orbital là cuốn sách ngắn thứ hai giành giải thưởng này trong lịch sử Booker, dài hơn bốn trang so với Offshore của Penelope Fitzgerald – giành giải năm 1979. Tiểu thuyết xuất bản lần đầu vào tháng 11/2023, là tác phẩm bán chạy nhất trong danh sách rút gọn giải Booker, với 29.000 bản tại Anh năm nay. Nội dung theo chân các nhân vật trải qua một ngày với 16 lần mặt trời mọc và lặn, là “sự suy ngẫm tinh tế về Trái Đất, vẻ đẹp và khát vọng của con người”, theo lời bình của cây bút Alexandra Harris trên tờ Guardian.
Harvey nói cô từng muốn từ bỏ việc sáng tác cuốn tiểu thuyết vì nghĩ rằng không ai muốn nghe câu chuyện về vũ trụ từ một nhà văn nữ, trong khi cô ấy chưa từng đến đó. “Tôi đã mất hết can đảm, tôi nghĩ vậy, tôi không có thẩm quyền để viết cuốn sách này”, tác giả cho biết. Sau đó, cô cho phi hành gia Tim Peake đọc qua bản thảo, nhận được sự ủng hộ của ông. Peak còn hỏi cô làm thế nào để có những thông tin về du hành vũ trụ.
Samantha Harvey, 49 tuổi, là tiểu thuyết gia người Anh. Cô từng học triết học tại Đại học York và Đại học Sheffield (Anh), hoàn thành khóa học Thạc sĩ về viết sáng tạo của Đại học Bath Spa vào năm 2005, lấy bằng Tiến sĩ về viết sáng tạo. Tác giả từng góp mặt trong danh sách chung khảo giải Women”s Prize for Fiction (tên cũ là giải Orange) của Anh năm 2009 với tác phẩm đầu tay The Wilderness – viết theo góc nhìn của một ông lão ngoài 60 tuổi đấu tranh chống lại căn bệnh Alzheimer.
Năm 2009, Harvey có tên trong danh sách dài của giải Booker với The Wilderness. Orbital là tác phẩm thứ năm của cô, sau All Is Song, Dear Thief và The Western Wind. Cô cũng từng xuất bản hồi ký về chứng mất ngủ mang tên The Shapeless Unease vào năm 2020.
Nhiều độc giả đồng tình, chúc mừng chiến thắng của Samantha Harvey. Mặt khác, có người cho rằng tác giả Percival Everett của cuốn James mới xứng đáng giành giải. Trên Instagram, một số người viết: “Quyết định sai lầm. Percival mới là người chiến thắng”, “James sẽ là lựa chọn tốt hơn”.
Trước sự kiện, tác phẩm – được gọi là “phiên bản viết lại từ Những cuộc phiêu lưu của Huckleberry Finn” – được giới chuyên môn dự đoán thắng Booker. James có bối cảnh ở miền Nam nước Mỹ thế kỷ 19 giống sáng tác gốc. Nếu Huckleberry Finn là trọng tâm trong tiểu thuyết của Mark Twain, nhân vật chính trong câu chuyện của Percival Everett là James. Tác phẩm bán ra 15.306 bản chỉ trong chưa đầy một năm.
Ban giám khảo đánh giá: “Sáng tác của Percival Everett không chỉ đáp ứng mọi kỳ vọng mà còn khẳng định phong cách kể chuyện bậc thầy của ông. Dù cuốn sách vốn được xây dựng dựa trên cốt truyện của một tác phẩm văn học kinh điển, độc giả đương đại hoàn toàn thấu hiểu và cộng hưởng với những nhân vật có tính phổ quát, sự tự do và lẽ công bằng sách nêu ra”.
Booker thành lập năm 1968, từng được biết đến với tên Booker – McConnell hoặc The Man Booker, là giải văn chương danh giá nhất trong cộng đồng các nước nói tiếng Anh. Giải thưởng năm ngoái thuộc về tiểu thuyết Prophet Song của nhà văn người Ireland Paul Lynch. Bên cạnh De Waal, hội đồng giám khảo năm nay có tiểu thuyết gia Sara Collins, Yiyun Li, biên tập viên văn học Justine Jordan và nhạc sĩ Nitin Sawhney.
Từ năm 2014, ban tổ chức cho phép tiểu thuyết viết bằng tiếng Anh và được xuất bản ở Anh của các nhà văn nước ngoài tranh giải. Trước đó, chỉ nhà văn khối Thịnh vượng chung Anh và Cộng hòa Ireland được tham gia. Bên cạnh đó, ban tổ chức cũng thành lập giải International Booker (Booker Quốc tế) vinh danh các tác phẩm quốc tế được dịch sang tiếng Anh và phát hành tại Mỹ, Anh hoặc Ireland. Tác phẩm chiến thắng Booker 2024 được chọn từ 156 cuốn sách xuất bản từ ngày 1/10/2023 đến 30/9 năm nay.
