Chỉ dẫn địa lý hạt điều Bình Phước là một hình thức bảo hộ sở hữu trí tuệ cao, gắn với chỉ dẫn về nguồn gốc, xuất xứ và chất lượng sản phẩm; cho phép doanh nghiệp, người dân sử dụng để từng bước tiếp cận phát triển thị trường, đặc biệt ở các thị trường khó tính. Đây là bước đột phá cho sự phát triển ngành điều và là “cơ hội vàng” để nâng cao giá trị các sản phẩm từ điều.
“Giấy khai sinh” có giá trị mang tầm quốc tế
Sau những năm đất nước được giải phóng, cây điều trở thành cây tiên phong phủ xanh đất trống, đồi trọc và cũng là cây tiên phong để xây dựng những vùng kinh tế mới. Những năm tiếp theo, diện tích cây điều phát triển mạnh và tăng lên nhanh chóng, khẳng định được giá trị kinh tế, đóng góp vào sự phát triển chung của địa phương. Cây điều trở thành cây kinh tế chiến lược được tỉnh Bình Phước quan tâm đưa vào danh sách một trong những cây trồng và lĩnh vực kinh tế chủ lực. Vì vậy, từ năm 2012 trên địa bàn tỉnh bắt đầu triển khai thực hiện chương trình bảo hộ chỉ dẫn địa lý hạt điều Bình Phước.
Sau 7 năm nỗ lực khẳng định giá trị hạt điều Bình Phước, ngày 22-5-2018, tỉnh vinh dự đón nhận văn bằng chỉ dẫn địa lý hạt điều Bình Phước. Khẳng định các sản phẩm hạt điều nguồn gốc từ Bình Phước có đặc điểm riêng biệt, chất lượng nổi trội như: năng suất cao, hình thức đẹp, tỷ lệ thu hồi lớn, giá trị dinh dưỡng cao, thơm ngon… Sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý hạt điều Bình Phước gồm: Hạt điều nguyên liệu, hạt điều nhân và hạt điều rang muối. Theo đó, có 91 xã trong phạm vi vùng nguyên liệu điều được xây dựng chỉ dẫn địa lý hạt điều Bình Phước trên địa bàn tỉnh.
Đây là thành quả của cả hệ thống chính trị và người trồng điều trên địa bàn tỉnh đã nỗ lực trong thời gian dài để mang lại cho hạt điều Bình Phước thương hiệu có giá trị cao. “Giấy khai sinh” mang tên chỉ dẫn địa lý hạt điều Bình Phước có giá trị pháp lý mang tầm quốc tế. Điều này khẳng định thương hiệu “Hạt điều Bình Phước” không chỉ là danh tiếng mà thực sự đã được xác lập quyền sở hữu trí tuệ theo quy định pháp luật; mở ra nhiều cơ hội lớn cho ngành điều; hỗ trợ tích cực trong việc xây dựng và nâng cao giá trị thương hiệu hạt điều cũng như phát triển bền vững cây điều Bình Phước. Về chất lượng, giúp doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu hạt điều trên địa bàn tỉnh gia tăng giá trị sản phẩm, mở rộng thị trường và tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường thế giới. Bên cạnh đó, giúp bảo vệ quyền lợi nhà sản xuất và người tiêu dùng; nâng cao giá trị kinh tế hạt điều Bình Phước và thúc đẩy phát triển kinh tế toàn tỉnh. Về sản xuất, chỉ dẫn địa lý giúp nâng cao quyền lợi, trách nhiệm của các doanh nghiệp ngành điều, người trồng điều để tổ chức sản xuất, duy trì uy tín, danh tiếng của sản phẩm trên thị trường; nâng cao giá trị sản phẩm thông qua chế biến sâu, tham gia sâu rộng vào chuỗi giá trị toàn cầu.
“Cơ hội vàng” cho ngành điều Bình Phước
Giai đoạn 2018-2020, khi hạt điều Bình Phước được cấp chỉ dẫn địa lý cũng là thời điểm ngành điều phát triển mạnh mẽ nhất. Giai đoạn này, toàn tỉnh có gần 40 tổ hợp sản xuất với hơn 500 hội viên, 140 doanh nghiệp vừa và nhỏ, hơn 1.200 doanh nghiệp siêu nhỏ, gần 1.420 cơ sở chế biến hạt điều trong tổng 3.000 cơ sở chế biến điều toàn quốc; trong đó, khoảng 15 doanh nghiệp quy mô lớn có vốn đầu tư nước ngoài tham gia thị trường điều dưới hình thức hỗ trợ nhau trong sản xuất, hướng đến sản xuất theo chuỗi khép kín, chế biến sâu. Đặc biệt, toàn tỉnh có hơn 7.100 nông hộ trồng điều với diện tích cây điều đạt cao nhất gần 180.000 ha vào năm 2018. Qua đó, ngành điều giúp giải quyết việc làm thường xuyên cho hơn 50.000 lao động/năm. Đây cũng là thời điểm ngành điều đóng góp lớn vào tăng trưởng kinh tế của tỉnh, với tỷ lệ 1/3 tổng kim ngạch xuất khẩu hằng năm của tỉnh. Thị trường xuất khẩu điều nhân của Bình Phước đạt tới đỉnh cao với sản lượng hơn 100.000 tấn/năm. Sau 1 năm có chỉ dẫn địa lý hạt điều Bình Phước, năm 2019, trị giá xuất khẩu ngành điều Bình Phước đạt 904 triệu USD, với sản lượng xuất khẩu tăng lên 130.000 tấn; nhập khẩu điều thô 652.000 tấn, đạt 826 triệu USD. Những năm tiếp theo, sản lượng và giá trị xuất nhập khẩu của ngành điều Bình Phước đối với thị trường trong nước và quốc tế luôn giữ vị trí cao nhất.
Thông qua việc được bảo hộ chỉ dẫn địa lý đã giúp doanh nghiệp có cơ hội thuận lợi hơn trong việc đưa sản phẩm vào các hệ thống siêu thị và chuỗi cửa hàng bán lẻ lớn trên toàn quốc như: BigC, Co.opmart, Sachafoot, AEON, SASCO… Đặc biệt, các sản phẩm điều cũng được xuất bán ra nhiều thị trường quốc tế lớn như: Mỹ, Nhật Bản, Đài Loan (Trung Quốc), Hàn Quốc, Trung Quốc, EU, ASEAN… và trên các kênh thương mại điện tử lớn trong nước và quốc tế. Từ đó khẳng định, hạt điều Bình Phước đã được thị trường quốc tế công nhận về chất lượng, thương hiệu. Đây là động lực giúp các doanh nghiệp tham gia chỉ dẫn địa lý xây dựng, phát triển thương hiệu ngày càng bền vững hơn.
Trước sự phát triển toàn diện của ngành điều từ chất lượng đến sản xuất chế biến chuyên sâu, đa dạng sản phẩm góp phần làm tăng dần kim ngạch xuất nhập khẩu theo từng năm so với mức bình quân chung cả nước. Năm 2021, xuất khẩu đạt 1.209 triệu USD với 154 doanh nghiệp tham gia. Năm 2022, Bình Phước là một trong những tỉnh có kim ngạch xuất nhập khẩu mặt hàng điều lớn trong khu vực Đông Nam Bộ về tổng sản lượng và số doanh nghiệp tham gia với gần 200 doanh nghiệp. Tính chung 6 tháng đầu năm 2024, Việt Nam xuất khẩu hạt điều đạt 350 nghìn tấn, trị giá 1,92 tỷ USD, tăng 25% về lượng và tăng 17,4% về trị giá so với cùng kỳ năm ngoái. Tháng 6-2024, giá bình quân xuất khẩu hạt điều của Việt Nam ước đạt 5.973 USD/tấn, tăng 9,2% so với tháng 5-2024 và tăng 4,2% so với tháng 6-2023. Các sản phẩm hạt điều Bình Phước được xuất khẩu đến hơn 100 quốc gia, khu vực và vùng lãnh thổ.
Giá trị kinh tế gắn với văn hóa
Trải qua bao thăng trầm của thị trường, ngành điều Bình Phước phải cạnh tranh khốc liệt với các thị trường điều khác trong khu vực và thế giới. Đến nay, cây điều trên địa bàn tỉnh ổn định quy mô diện tích khoảng 140.000 ha, chiếm hơn 30% tổng diện tích cây lâu năm và hơn 33% tổng diện tích đất sản xuất nông nghiệp của tỉnh; chiếm khoảng 50% diện tích điều cả nước. Lĩnh vực kinh tế ngành điều Bình Phước đã xây dựng vị trí trong lòng người tiêu dùng trong nước và quốc tế. Đây là ngành kinh tế có liên kết chặt chẽ với lĩnh vực văn hóa, vì sản phẩm hạt điều tạo được nét văn hóa đặc trưng mang tính vùng miền cho tỉnh Bình Phước.
Với những giá trị về kinh tế và văn hóa, hạt điều Bình Phước được chọn xây dựng trở thành thương hiệu quốc gia. Việc bảo hộ thành công chỉ dẫn địa lý hạt điều Bình Phước là cơ sở vững chắc cho chiến lược phát triển ngành điều của tỉnh nói riêng và Việt Nam nói chung.
Sau 6 năm được cấp chỉ dẫn địa lý hạt điều Bình Phước, với những giá trị có được đã mang đến “cơ hội vàng” cho ngành điều Bình Phước. Tuy nhiên, sự huy hoàng của chỉ dẫn địa lý chỉ duy trì trong thời gian ngắn và nhiều vấn đề đang được đặt ra để quản lý, khai thác hiệu quả, phát triển bền vững chỉ dẫn địa lý hạt điều Bình Phước.
