Theo Bộ trưởng Tài nguyên và Môi trường, đối với đất hiếm, phải tính việc chế biến sâu, tinh, phục vụ cho công nghiệp như chip bán dẫn; đồng thời nghiên cứu cho xuất khẩu loại khoáng sản đặc biệt này.
Tiếp tục hoạt động Kỳ họp thứ 7, trong phiên chất vấn tại Hội trường, nhiều đại biểu quan tâm đến các vấn đề liên quan đến khai thác khoáng sản, sử dụng cát biển để san lấp và chế biến đất hiếm.
Sẽ chuyển cơ quan điều tra xử lý nghiêm sai phạm trong khai thác khoáng sản
Đại biểu Đặng Bích Ngọc (đoàn Hòa Bình) cho rằng, thời gian qua, để giải quyết khó khăn trong việc khai thác khoáng sản, nhất là vật liệu san lấp các công trình giao thông trọng điểm, Quốc hội đã cho phép áp dụng cơ chế đặc thù để xử lý vấn đề này. Đại biểu đề nghị Bộ trưởng cho biết, cần luật hóa nội dung này thế nào nhằm bảo đảm yêu cầu quản lý nhà nước, tạo sự thống nhất, chủ động cho chính quyền địa phương tổ chức thực hiện.
Trả lời đại biểu, Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh cho biết, với cơ chế đặc thù của Quốc hội, sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, sự đồng lòng của các địa phương, thời gian qua đã thực hiện cơ chế đặc thù về việc cấp vật liệu san lấp cho các dự án trọng điểm quốc gia, dự án cao tốc. Thực hiện các Nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ đã ban hành các văn bản hướng dẫn triển khai, chỉ đạo. Về phía Bộ Tài nguyên và Môi trường cũng đã ban hành các hướng dẫn về vật liệu xây dựng cho các dự án, đến nay, các dự án đều vượt tiến độ.
“Cơ chế đặc thù của Quốc hội cho phép đã được triển khai rất hiệu quả, đã được thể hiện qua việc tiến độ của các công trình, dự án quan trọng quốc gia”, Bộ trưởng khẳng định.
Để luật hóa nội dung này, Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh nêu rõ, trước đây, luật quy định quy trình cấp mỏ các vật liệu san lấp cũng giống như đối với các kim loại quý và chưa được phân loại, phân nhóm. Sau khi áp dụng cơ chế đặc thù, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã có tổng kết và hiện nay Bộ là cơ quan chủ trì soạn thảo trình Chính phủ trình Quốc hội Luật Địa chất và khoáng sản.
“Trong đó, đã phân loại 4 nhóm khoáng sản gồm: kim loại quý, vật liệu xây dựng cao cấp, vật liệu xây dựng thông thường, vật liệu đất đá sỏi. Vật liệu đất đá sỏi sẽ được phân cấp triệt để cho các địa phương, không phải cấp phép mỏ mà chỉ cần đăng ký, sau đó nộp nghĩa vụ thuế theo quy định”, Bộ trưởng cho biết.
Trả lời đại biểu về các biện pháp hạn chế tình trạng khai thác tài nguyên trái phép, Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh cho biết, theo Luật Khoáng sản năm 2010 và Nghị định hướng dẫn của các bộ, ngành, hoạt động khai thác khoáng sản được phân cấp quản lý mạnh mẽ ở địa phương, đặc biệt là vật liệu xây dựng.
Thời gian qua, Bộ Tài nguyên và Môi trường và các bộ, ngành liên quan đã tăng cường kiểm tra, giám sát cùng các địa phương. Trong 5 năm, Bộ đã có 12 cuộc thanh tra và 40 cuộc kiểm tra chấp hành về khoáng sản với tổng số 933 lượt giấy phép, phát hiện 258 tổ chức, cá nhân vi phạm, đã ban hành 258 quyết định xử lý vi phạm hành chính với tổng số tiền 30 tỷ đồng.
Qua thanh tra, kiểm tra, Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh nhận thấy các chủ dự án mỏ đã sai phạm về vi phạm công suất cho phép, khai thác ra ngoài ranh giới, hoặc khai thác nhưng không bảo đảm điều kiện, yêu cầu về bảo vệ môi trường.
Trước thực trạng trên, Bộ trưởng nhấn mạnh sẽ xử lý nghiêm các sai phạm này, nhất là sai phạm có tính liên tục, nối tiếp. Sau khi xử phạt hành chính nếu tiếp tục sai phạm sẽ chuyển sang cơ quan chức năng điều tra để xử lý nghiêm các vi phạm này.
Dùng cát biển để san lấp phải bảo đảm môi trường, hệ sinh thái biển
Cũng quan tâm đến vật liệu san lấp, đại biểu Trần Kim Yến (đoàn Thành phố Hồ Chí Minh) đặt vấn đề, trong bối cảnh thiếu cát sông để thực hiện các dự án, nhất là những dự án đặc biệt quan trọng như dự án làm đường cao tốc ở đồng bằng sông Cửu Long thì phương án dùng cát biển để thay thế là một hướng tìm kiếm.
Đại biểu đặt ra vấn đề như, hàm lượng muối trong cát biển có ảnh hưởng đến môi trường xung quanh theo thời gian hay không? Có ý kiến còn cho rằng, việc sử dụng cát biển thay cát sông còn là “mang mặn vào giữa cánh đồng” lũ, trũng… nhất là trong tình trạng xâm nhập mặn đang ngày càng phức tạp và khó lường như hiện nay. Đại biểu đề nghị Bộ trưởng đưa ra giải pháp trước mắt và lâu dài để có đủ nguyên vật liệu cho các dự án nhưng không làm ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường, bảo đảm an ninh nguồn nước.
Trước lo ngại của đại biểu, Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh cũng bày tỏ quan điểm cần đánh giá tác động môi trường và tốt nhất sử dụng ở khu vực đã nhiễm mặn.
“Tùy theo công trình, dự án triển khai sẽ được đánh giá tác động với nguyên tắc không được để ảnh hưởng đến nước mặt. Vấn đề này, Bộ Xây dựng sẽ có quy trình cụ thể về từng công trình xây dựng”, Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh nói.
Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh cũng lưu ý việc sử dụng vật liệu cát cho các dự án trọng điểm quốc gia, đặc biệt là đường cao tốc vừa qua rất khó khăn. Vì thế, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo bộ, ngành liên quan nghiên cứu sử dụng cát biển.
Thông tin thêm, Bộ trưởng cho biết: Bộ Tài nguyên và Môi trường được giao nhiệm vụ đánh giá trữ lượng, khu vực để lấy cát biển. Bộ đã hoàn thành đánh giá trữ lượng tại khu vực Sóc Trăng, với trữ lượng có thể lấy ngay là 145 triệu mét khối.
Trả lời tranh luận của đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn (Đoàn Hải Dương) về hoạt động khai thác cát biển có tác động tới đa dạng sinh học, Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh cho biết, với mỏ cát biển tại tỉnh Sóc Trăng, Bộ đã đánh giá tác động môi trường, bảo đảm không ảnh hưởng đến đa dạng sinh học.
“Chiều sâu của thân mỏ là 7m, chúng tôi chỉ khuyến cáo lấy 2m; mỏ cát biển cũng xa bờ, cách bờ biển 20km”, Bộ trưởng nói.
Tham gia giải trình, làm rõ thêm vấn đề sử dụng cát biển làm vật liệu san lấp các công trình giao thông, Bộ trưởng Xây dựng Nguyễn Thanh Nghị cho biết, Bộ này đã ban hành tiêu chuẩn về sản phẩm cát nền làm vật liệu xây dựng thay thế. Đối với cát nhiễm mặn, Bộ đã xây dựng, ban hành tiêu chuẩn cát nhiễm mặn cho bê-tông và vữa.
Bộ trưởng Nguyễn Thanh Nghị cho biết, tiêu chuẩn quốc gia TCVN 9436:2012 về Nền đường ô-tô – Thi công và nghiệm thu đã xác định yêu cầu kỹ thuật cho vật liệu đắp nền đường. Hiện Thủ tướng Chính phủ đã giao Bộ Giao thông vận tải chủ trì xây dựng đề án nghiên cứu, đánh giá, thí điểm sử dụng cát biển để đắp nền đường.
“Bộ Giao thông vận tải đã có báo cáo về thí điểm, theo đó, đề nghị các địa phương căn cứ theo nhu cầu, điều kiện thực tế tiếp tục mở rộng thí điểm sử dụng cát biển làm vật liệu san lấp các công trình giao thông”, Bộ trưởng Nguyễn Thanh Nghị nói.
Chế biến sâu hơn 20 triệu tấn đất hiếm để phục vụ công nghiệp chip bán dẫn
Trả lời chất vấn về vấn đề khai khoáng, sử dụng và quản lý đất hiếm, Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh thông tin: Việt Nam có nguồn tài nguyên khoáng sản về chiến lược quan trọng, trữ lượng tương đối lớn như bauxite khoảng 5,8 tỷ tấn; titan hơn 600 triệu tấn và khoảng hơn 20 triệu tấn đất hiếm.
“Việc khai thác, chế biến các loại khoáng sản quan trọng, thiết yếu, đặc biệt là đất hiếm thì phải tính đến chế biến sâu, chế biến tinh, phục vụ cho các ngành công nghiệp của Việt Nam nhất là công nghiệp chíp bán dẫn, ngoài ra còn có thể nghiên cứu để hướng tới xuất khẩu”, Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh khẳng định.
Bên cạnh đó, Bộ trưởng cũng thừa nhận việc chế biến đất hiếm chưa được nghiên cứu một cách tổng thể. Do đó, trong quá trình thực hiện phải gắn với tiềm năng, lợi thế của Việt Nam, gắn với nền công nghiệp của Việt Nam. Bộ trưởng cũng đề nghị các bộ, ngành, địa phương có tiềm năng khai thác đất hiếm cần tăng cường công tác quản lý về đất hiếm để tránh tình trạng khai thác, buôn bán trái phép.
