Lễ hội vật cầu nước (hay còn gọi vật cầu bùn) diễn ra tại làng Vân, xã Vân Hà, thị xã Việt Yên (Bắc Giang) từ ngày 19 – 21/5/2024, thu hút hàng nghìn người dân và du khách thập phương về dự. Năm 2022, lễ hội vật cầu nước đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia.
Cứ 4 năm một lần, từ ngày 12 – 14/4 âm lịch, người dân làng Vân lại mở hội vật cầu nước – lễ hội độc đáo, vui vẻ, đầy kịch tính. Vì tính chất độc đáo nên Lễ hội vật cầu nước làng Vân luôn là tâm điểm thu hút hàng nghìn người dân cùng du khách thập phương.
Tương truyền, khi xưa bốn anh em Trương Hống, Trương Hát, Trương Lừng, Trương Lẫy đi theo Triệu Quang Phục đánh đuổi giặc Lương. Khi chiến thắng trở về đầm Dạ Trạch thì bị bọn quỷ đen ở đầm quấy phá. Hai bên xung trận, bọn quỷ ra điều kiện nếu thắng, chúng phải được thưởng lớn; nếu thua, chúng sẽ quy phục. Cuối cùng, bọn quỷ đen thua trận đã quy phục Đức Thánh Tam Giang. Dân làng mở hội ăn mừng chiến thắng, trong đó, có các quân cầu là biểu trưng cho trận chiến nêu trên, một đội là quân nhà Thánh, một đội là lũ quỷ nước.
Trước khi vào trận, các quân cầu đóng khố thực hiện nghi lễ tế Đức Thánh Tam Giang. Mỗi đội cử ra một người đấu vật, đội nào thắng sẽ được giao cầu trước. Quả cầu làm bằng gỗ mít nặng khoảng 20kg, tượng trưng cho Mặt trời. Đội vật cầu gồm 16 quân cầu là những thanh niên khỏe mạnh được tuyển chọn, chia làm 2 giáp. Tất cả đóng khố, cởi trần. Sau khi chủ tế gieo cầu xuống sân bùn nhão rộng khoảng 200m2, các quân cầu lao vào tranh cướp cầu quyết liệt. Hai đội cố gắng di chuyển cầu về phía hố cầu của đối thủ, mỗi lần đẩy được cầu xuống hố là kết thúc một hiệp. Khán giả đứng xem trên bờ cũng bị bùn vấy bẩn lấm lem nhưng tất cả đều vui vẻ, xem đó là một điềm may mắn.
Vũ Thành
