“Người hát dân ca” – bức sơn dầu của Nguyễn Phan Chánh – xuất hiện trở lại trên sàn đấu giá sau gần một thế kỷ ra đời.
Đại diện Sotheby”s – đơn vị tổ chức sự kiện – cho biết tác phẩm sẽ là một trong những điểm nhấn tại phiên đấu giá Arts d’Asie ở Paris ngày 14/6. Người hát dân ca (Les Chanteuses de Campagne) vẽ hai ca nương ngồi đối diện nhau, đội nón quai thao, cầm quạt, bận áo nâu quần lĩnh, đi chân đất. Tranh sơn dầu trên toan khổ lớn, với tông nâu trầm đặc trưng của Nguyễn Phan Chánh, có giá dự kiến 600.000-900.000 euro (16,5 tỷ-24,7 tỷ đồng).
Tác phẩm được hoàn thiện năm 1930 – thời kỳ sáng tác đỉnh cao của danh họa. Ban đầu, tranh chỉ được biết đến qua các hồ sơ lưu trữ, một số triển lãm ở Hà Nội năm 1930 và Paris năm 1931. Sau đó, một cặp vợ chồng bác sĩ ở Pháp mua sưu tập, truyền cho các thế hệ sau. Gần đây, tranh được phát hiện tại nhà một người cháu của họ ở vùng nông thôn Pháp. Sotheby’s đánh giá tác phẩm là tranh quan trọng nhất từng được tung ra thị trường của Nguyễn Phan Chánh.
Ace Lê – giám tuyển nhiều sự kiện hội họa Đông Dương – nhận xét tác phẩm thể hiện tài hoa của danh họa khi kế thừa phương pháp tạo hình hàn lâm Tây phương, giao thoa với họa pháp tranh lụa phương Đông. Họa sĩ vẽ triện đỏ hai chữ Hồng Nam (phía Nam núi Hồng Lĩnh), biên một bài thơ tiếng Hán, ở dưới ký thêm “Nguyễn Phan Chánh 1930” bằng chữ quốc ngữ.
“Nguyễn Phan Chánh chọn một lối đi riêng với chủ đề người lao động, làng quê mang tinh thần nông thôn miền Bắc, khác phong cách lãng mạn của các bạn cùng thời như bộ tứ Phổ-Thứ-Lựu-Đàm. Tôi hy vọng sau gần một thế kỷ nơi đất khách, kiệt tác này được hồi hương, về với quê nhà”, Ace Lê nói.
Nhà báo, nhà sưu tầm mỹ thuật Lý Đợi cho rằng tác phẩm khó đạt mức giá 900.000 euro như Sotheby’s đưa ra, bởi Nguyễn Phan Chánh thành công hơn ở mảng tranh lụa. Ông từng theo đuổi sơn dầu khi thi vào trường Mỹ thuật Đông Dương, song sau năm 1930, ông gần như bỏ hẳn chất liệu này để chuyên tâm hơn với lụa. “Ông canh tân tranh lụa, mang đến những bố cục, tạo hình lạ, kể những câu chuyện Việt Nam mới mẻ về thị giác, thẩm mỹ. Trong sơn dầu, danh họa chưa làm được điều tương tự”, ông nói.
Nguyễn Phan Chánh (1892-1984) quê Hà Tĩnh, là một trong những họa sĩ tiêu biểu cho nền hội họa Đông Dương, người tiên phong nghệ thuật tranh lụa Việt Nam. Ông bắt đầu vẽ ở tuổi 33 khi trở thành học viên khóa đầu tiên của trường Mỹ thuật Đông Dương. Năm 1929, Nguyễn Phan Chánh có tác phẩm trưng bày trong sự kiện Triển lãm Nghệ thuật Thuộc địa (Salon de l’art colonial), Paris, đánh dấu mốc trọng trong sự nghiệp.
Sau Cách mạng tháng 8, Nguyễn Phan Chánh là Ủy viên Thường vụ Hội Văn hóa Cứu quốc của tỉnh. Năm 1955, ông làm giảng viên hội họa trường Đại học Mỹ thuật trong vài năm, có nhiều tác phẩm đề tài kháng chiến chống Mỹ.
Nguyễn Phan Chánh để lại trên 170 bức, trong đó có những tranh nổi tiếng như Chơi ô ăn quan, Tiên Dung và Chử Đồng Tử, Sau giờ trực chiến. Những cô thợ may là bức duy nhất cán mốc triệu USD của họa sĩ, với giá 1,39 triệu USD (35 tỷ đồng) trên sàn Christie’s tháng 12/2020.
