Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh khoa học công nghệ phải xuất phát từ thực tiễn và quay lại phục vụ thực tiễn; vì lợi ích quốc gia, dân tộc và vì lợi ích nhân dân.
Sáng 15/5, tại Hà Nội, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính dự Lễ chào mừng Ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam 18/5, kỷ niệm 65 năm thành lập Bộ Khoa học và Công nghệ (18/5/1959-18/5/2024).
Cùng dự có: Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Lưu Quang; nguyên Phó Thủ tướng Chính phủ Phạm Gia Khiêm; lãnh đạo các Bộ, ban, ngành cơ quan Trung ương và địa phương; các tổ chức quốc tế, cơ quan nước ngoài tại Việt Nam; các tổ chức chính trị, xã hội; các doanh nghiệp, viện, trường, tập đoàn kinh tế; các nhà khoa học trong và ngoài nước; lãnh đạo, cán bộ Bộ Khoa học và Công nghệ các thời kỳ.
65 năm phát triển cùng đất nước
Đảng, Nhà nước luôn quan tâm và xác định khoa học và công nghệ có vai trò quan trọng, là quốc sách hàng đầu và có nhiều cơ chế, chính sách để phát triển khoa học, công nghệ.
Trong 65 năm phát triển cùng đất nước, các thành tựu về khoa học, công nghệ và đổi mới, sáng tạo đã để lại những dấu ấn lịch sử trong nhiều ngành, lĩnh vực trọng yếu của đất nước, trở thành nền tảng, động lực cho sự phát triển bền vững đất nước.
Hoạt động khoa học, công nghệ ghi dấu ấn trong các lĩnh vực. Trong đó, khoa học xã hội và nhân văn đã góp phần bổ sung, lý giải, làm rõ thêm những quan điểm của Đảng về con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam; cung cấp luận cứ khoa học phục vụ quá trình xây dựng, soạn thảo các văn kiện, nghị quyết của Đảng qua từng nhiệm kỳ đại hội.
Các nghiên cứu trong lĩnh vực khoa học tự nhiên tập trung vào nghiên cứu cơ bản và nghiên cứu cơ bản định hướng ứng dụng trong các lĩnh vực Việt Nam có thế mạnh. Một số lĩnh vực khoa học tự nhiên đạt trình độ tiên tiến của khu vực và thế giới; nhiều thành tựu khoa học, công nghệ hiện đại được ứng dụng nhanh chóng và rộng rãi trong các lĩnh vực y tế, nông nghiệp, công nghiệp, thông tin, xây dựng.
Khoa học, công nghệ đóng góp trên 30% giá trị gia tăng trong sản xuất nông nghiệp; giá trị sản phẩm công nghệ cao, ứng dụng công nghệ tăng lên trên 40% vào năm 2019. Việt Nam đã làm chủ công nghệ, chế tạo thành công nhiều thiết bị, dây chuyền sản xuất, chủng loại vật liệu mới với tỷ lệ nội địa hóa cao; làm chủ nhiều công nghệ, kỹ thuật tiên tiến trong chẩn đoán và điều trị bệnh như phẫu thuật nội soi, X-quang can thiệp, ghép tạng, một số kỹ thuật ghép tạng đạt trình độ ngang tầm thế giới…
Hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo quốc gia đã phát triển mạnh mẽ ở các địa phương trên toàn quốc. Năm 2023, Việt Nam có khoảng 3.800 doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, trong đó 11 doanh nghiệp được định giá trên 100 triệu USD; 208 quỹ đầu tư, 84 vườn ươm, 35 tổ chức thúc đẩy kinh doanh.
Chỉ số đổi mới sáng tạo (GII) của Việt Nam liên tục được cải thiện. Năm 2023, Việt Nam xếp thứ 46/132 quốc gia/nền kinh tế, đứng thứ 4 khu vực Đông Nam Á, duy trì vị trí thứ 2 trong nhóm 36 nền kinh tế thu nhập trung bình thấp.
Cùng với Lễ chào mừng và kỷ niệm ngày thành lập Bộ Khoa học và Công nghệ, trong khuôn khổ Ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam năm 2024 diễn ra nhiều sự kiện như các triển lãm “Con đường 65 năm đổi mới,” “Sách khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo,” “10 năm Giải thưởng Tạ Quang Bửu;” trưng bày thành tựu khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; Lễ trao Giải thưởng Tạ Quang Bửu 2024; Lễ trao Giải thưởng Báo chí về Khoa học và Công nghệ năm 2023; Hội nghị các nhà khoa học trẻ và Lễ trao giải Cuộc thi sáng kiến khoa học năm 2024.
Đối với Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2024, Ban Tổ chức tiếp nhận là 97 hồ sơ tham gia, trong đó có 76 hồ sơ thuộc lĩnh vực khoa học tự nhiên và kỹ thuật, 21 hồ sơ trong lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn; 71 hồ sơ đề cử Giải thưởng chính và 26 hồ sơ đề cử Giải thưởng trẻ.
Theo Ban Tổ chức, số lượng hồ sơ đề cử tại kỳ xét tặng Giải thưởng năm nay tăng gấp đôi so với mọi năm. Các hồ sơ được đề cử đều có chất lượng tốt, Hội đồng xét tặng Giải thưởng chọn những công trình xuất sắc nhất để trao tặng Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2024.
Ban Tổ chức quyết định trao Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2024 cho 2 tác giả là: Tiến sĩ Nguyễn Thị Kim Thanh, Viện Vật lý, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam với công trình được công bố trên Tạp chí Physical Review Letters (tạp chí khoa học hàng đầu thế giới của ngành Vật lý), thể hiện 3 kết quả đột phá về hướng nghiên cứu, có ý nghĩa quan trọng cho phát triển công nghệ máy tính lượng tử.
Phó Giáo sư, Tiến sỹ Trần Mạnh Trí, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội với cụm ba công trình được công bố trên các tạp chí khoa học thuộc top 5% hàng đầu thế giới trong các ngành kỹ thuật môi trường, độc học, sức khỏe và đột biến gen, góp phần giải quyết vấn đề cấp bách mang tính toàn cầu hiện nay là ô nhiễm môi trường do sự phát tán của các hóa chất tổng hợp.
Trao Giải thưởng cho các tác giả đoạt Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2024, phát biểu tại sự kiện, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cho biết, cách đây 61 năm, ngày 18/5/1963, Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu đã đến dự Đại hội Đại biểu Hội Phổ biến khoa học và kỹ thuật Việt Nam toàn quốc lần thứ nhất.
Người căn dặn: “Khoa học phải từ sản xuất mà ra và phải trở lại phục vụ sản xuất, phục vụ quần chúng, nhằm nâng cao năng suất lao động và không ngừng cải thiện đời sống của nhân dân, bảo đảm cho chủ nghĩa xã hội thắng lợi… Các cô, các chú phải ra sức đem hiểu biết khoa học và kỹ thuật của mình truyền bá rộng rãi trong nhân dân lao động, để nhân dân thi đua sản xuất nhiều, nhanh, tốt, rẻ…”.
Theo Thủ tướng, lời căn dặn của Bác Hồ đã trở thành kim chỉ nam cho hoạt động khoa học và công nghệ nước nhà trong suốt hơn 60 năm qua. Với nhiều chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về phát triển khoa học công nghệ và phát huy vai trò đội ngũ trí thức, nhà khoa học, ngành Khoa học và Công nghệ nước ta đã có những bước phát triển vượt bậc, đạt những thành tựu quan trọng, đóng góp thiết thực vào sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Thủ tướng nêu các thành tựu tiêu biểu của khoa học công nghệ qua các thời kỳ như nghiên cứu các loại thuốc chống sốt rét, bệnh lây nhiễm, da liễu, các kỹ thuật ngoại khoa; sáng tạo các loại vũ khí như súng Bazoka, lựu đạn, mìn, súng cối, súng không giật DKZ, cải tiến tên lửa phòng không, rà phá thủy lôi từ tính và bom từ trường; hay mới đây xây dựng cầu Mỹ Thuận 2 với quy mô dài hơn, cao hơn, rộng hơn, tiết kiệm hơn, thời gian ngắn hơn…
Thủ tướng nhấn mạnh khoa học công nghệ phải xuất phát từ thực tiễn và quay lại phục vụ thực tiễn; vì lợi ích quốc gia, dân tộc và vì lợi ích nhân dân. Mục tiêu cao nhất và cuối cùng của Đảng, Nhà nước là bảo vệ vững chắc và xây dựng Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa ngày càng hùng cường, thịnh vượng, nhân dân ngày càng hạnh phúc, ấm no. Do đó, cũng như mọi ngành, nghề lĩnh vực khác, khoa học công nghệ phải phục vụ xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho nhân dân.
Cùng với đó, kể từ khi được tổ chức lần đầu tiên vào ngày 18/5/2014, Ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã trở thành ngày hội của các nhà khoa học, những người làm khoa học và công nghệ trên cả nước. Đặc biệt, cùng với sự kiện là Lễ trao tặng Giải thưởng khoa học mang tên cố giáo sư Tạ Quang Bửu – một trong những người đặt nền móng trong việc xây dựng và phát triển các lĩnh vực khoa học cơ bản ở Việt Nam.
Đất nước ta rất cần sự dấn thân của các nhà khoa học
Cho rằng “tuy mạnh yếu có lúc khác nhau, nhưng hào kiệt về khoa học công nghệ ở Việt Nam lúc nào cũng có,” đánh giá cao và nhiệt liệt chúc mừng các tác giả, các nhà khoa học được trao tặng Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2024, Thủ tướng ghi nhận và biểu dương sự nỗ lực, kết quả đạt được và những đóng góp của đội ngũ các nhà khoa học nói riêng và ngành khoa học và công nghệ nói chung cho đất nước.
Thủ tướng Chính phủ cho rằng, tinh thần say mê nghiên cứu, dấn thân vì khoa học công nghệ của các thế hệ đi trước tiếp tục được lan tỏa, phát huy mạnh mẽ trong thế hệ trẻ, nhất là đội ngũ nhà khoa học hôm nay và tương lai; những chủ nhân tương lai của đất nước, với tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc trong trái tim, với sự thông minh, can đảm, ý chí tự lực, tự cường, sự quyết tâm cao độ và nỗ lực vươn lên, sẽ có những đóng góp thiết thực cho sự nghiệp phát triển khoa học và công nghệ của đất nước.
Theo Thủ tướng, nguồn tài nguyên thiên nhiên là hữu hạn, nhưng khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo là nguồn tài nguyên vô tận và có thể xuất phát từ những ý tưởng đơn giản nhất, những con người bình dị nhất, không phân biệt giới tính, màu da, trình độ, tuổi tác, tầng lớp trong xã hội.
Thủ tướng nhấn mạnh không chỉ những nhà khoa học mà mọi người đều có thể góp sức cho sự nghiệp khoa học và công nghệ ở những góc độ khác nhau, công việc, nhiệm vụ khác nhau, nhất là thế hệ trẻ. Thủ tướng Phạm Minh Chính mong muốn mọi người nỗ lực, cố gắng hơn nữa, để khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo đồng hành cùng sự phát triển nhanh và bền vững của đất nước, vì tương lai tươi sáng của dân tộc, vì hạnh phúc, ấm no của nhân dân.
Thẳng thắn chỉ rõ những hạn chế, bất cập và khó khăn, thách thức của nền khoa học và công nghệ đất nước, Thủ tướng Chính phủ nhấn mạnh, trong thế giới ngày nay, dưới tác động của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4, khoa học công nghệ đã phát triển bùng nổ trên tất cả các lĩnh vực và đang làm thay đổi sâu sắc thế giới. Các bài học kinh nghiệm thành công trên thế giới nhất là ở Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc, Hoa Kỳ, Đức, Phần Lan…, cho thấy vai trò to lớn của khoa học và công nghệ đối với sự phát triển và vượt lên của các quốc gia.
Thủ tướng cho biết, xác định rõ những thời cơ, thuận lợi và khó khăn, thách thức, từ những bài học kinh nghiệm quốc tế và thực tiễn, Đảng và Nhà nước ta đã chủ trương “Phát triển và ứng dụng khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu, là một trong những động lực quan trọng nhất để phát triển kinh tế-xã hội và bảo vệ Tổ quốc; là một nội dung cần được ưu tiên tập trung đầu tư trước một bước trong hoạt động của các ngành, các cấp…”.
Văn kiện Đại hội XIII của Đảng đã xác định: “Phát triển mạnh mẽ khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực chính để tăng trưởng kinh tế” và “Đẩy mạnh chuyển đổi số quốc gia; phát triển kinh tế số trên nền tảng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo.” Chiến lược phát triển kinh tế-xã hội giai đoạn 2021-2030 khẳng định, phát triển nguồn nhân lực gắn với khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo là một trong 3 đột phá chiến lược, là quốc sách hàng đầu cho phát triển đất nước nhanh và bền vững trong giai đoạn mới.
Thủ tướng cho rằng, trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đây là chính một động lực rất quan trọng để thúc đẩy tăng trưởng, tạo bứt phá về năng suất, chất lượng, hiệu quả, sức cạnh tranh; là một yếu tố có ý nghĩa sống còn đối với quá trình vươn lên “bắt kịp, tiến cùng và vượt lên” trong thế giới ngày nay.
“Phát triển khoa học công nghệ là lựa chọn khách quan, khôn ngoan và cần ưu tiên nguồn lực cho phát triển khoa học công nghệ,” Thủ tướng chỉ rõ.
Để góp phần thực hiện thành công Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, thúc đẩy phát triển nhanh và bền vững, phát huy hơn nữa vai trò của khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo trên tất cả các lĩnh vực, Thủ tướng Phạm Minh Chính yêu cầu các cấp, ngành, địa phương, doanh nghiệp tập trung thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm.
Trong đó, tổ chức thực hiện có hiệu quả các Nghị quyết, Kết luận của Trung ương, Bộ Chính trị, nhất là Kết luận số 69-KL/TW của Bộ Chính trị, Nghị quyết số 20-NQ/TW Trung ương khóa XI về phát triển khoa học công nghệ phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế.
Thủ tướng chỉ đạo tiếp tục hoàn thiện thể chế phát triển khoa học công nghệ; tăng cường thu hút, đa dạng hóa các nguồn lực cho khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo; phát triển mạnh nhân lực khoa học công nghệ, khuyến khích khu vực tư nhân, các doanh nghiệp, tăng cường các hình thức hợp tác công tư tham gia đào tạo nhân lực khoa học công nghệ.
Tập trung phát triển mạnh thị trường khoa học công nghệ để góp phần tạo bứt phá về năng suất, chất lượng, hiệu quả, tăng sức cạnh tranh của nền kinh tế; kiên trì, mạnh dạn đề xuất, triển khai các chính sách vượt trội cho khoa học công nghệ, trong đó có các chính sách ưu đãi, trọng dụng, tôn vinh, khen thưởng cho người làm công tác khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo nhằm khơi dậy niềm đam mê, khuyến khích sự dấn thân trong thực hiện các nhiệm vụ khoa học công nghệ.
Đối với các doanh nghiệp, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu phải coi hoạt động nghiên cứu, phát triển, ứng dụng khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo là một trong các yếu tố quan trọng nâng cao năng lực năng suất, chất lượng, sức cạnh tranh và sự phát triển của doanh nghiệp; có chính sách phù hợp thu hút các nhà khoa học Việt Nam uy tín đang làm việc ở các nước có thể đóng góp phù hợp vào sự phát triển khoa học trong nước thông qua các cơ chế hợp tác đa dạng để đào tạo đội ngũ nghiên cứu trong nước tiếp cận với khoa học và công nghệ tiên tiến.
Đề nghị các nhà khoa học, tiếp tục đặt lợi ích quốc gia, dân tộc lên trên hết; nhận thức trọng trách lớn lao đối với đất nước; ghi nhận nhiều tấm gương cống hiến của các nhà khoa học đối với vận mệnh quốc gia như các nhà khoa học Trần Đại Nghĩa, Lương Định Của…, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh đất nước ta, xã hội chúng ta đang rất cần sự dấn thân, vượt qua khó khăn, trở ngại của các nhà khoa học để thực hiện thành công các nhiệm vụ khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, góp phần phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân, mang lại niềm vinh dự, tự hào cho cá nhân, gia đình, cộng đồng, dân tộc và đất nước.
Với quan điểm “Nguồn lực bắt nguồn từ tư duy, động lực bắt nguồn từ sự đổi mới, sức mạnh bắt nguồn từ nhân dân,” Thủ tướng Phạm Minh Chính mong muốn và tin tưởng, với truyền thống tốt đẹp 65 năm qua của ngành khoa học và công nghệ, đội ngũ các nhà khoa học sẽ đồng hành cùng cả nước vượt qua mọi khó khăn, thách thức, phát huy truyền thống yêu nước, đoàn kết, chung sức, đồng lòng, tinh thần vượt khó, sự say mê, đam mê trong nghiên cứu khoa học công nghệ để có những đóng góp ngày càng nhiều hơn cho sự nghiệp xây dựng đất nước Việt Nam ngày càng hùng cường, thịnh vượng; nhân dân Việt Nam ngày càng ấm no, hạnh phúc./.
