Từng vẽ tới 900 bức tranh nhưng khi còn sống, họa sĩ Van Gogh chỉ bán duy nhất bức ‘Vườn nho đỏ’.
Vườn nho đỏ là một trong những bức tranh phong cảnh vùng Provence (Pháp) có màu sắc ấn tượng nhất của Van Gogh. Tác phẩm này được biết tới nhiều chủ yếu bởi đây là sáng tác duy nhất mà họa sĩ đã bán. Người chủ mới chi ra 400 franc để sở hữu bức tranh của Van Gogh được trưng bày tại Brussels (Bỉ) vào tháng 3/1890. Bốn tháng sau đó, họa sĩ người Hà Lan tự sát.
Phát hiện về cách vẽ của Van Gogh
Bức tranh hiện lưu giữ tại Bảo tàng Pushkin ở Moscow (Nga). Khi tiến hành bảo quản tranh, các chuyên gia đã sử dụng những kỹ thuật hiện đại, khám phá ra những chi tiết quan trọng trong quá trình vẽ bức Vườn nho đỏ. Van Gogh đã ép trực tiếp sơn từ tuýp lên toan để vẽ mặt trời và bầu trời, đôi khi dùng ngón tay để làm phẳng màu vẽ.
Phân tích cho thấy màu sắc của bầu trời hiện tại đã bị nhạt hơn so với ban đầu. Họa sĩ cũng thay đổi nhân vật trong tranh. Theo đó, người đàn ông đứng trên đường phía trên bên phải vốn là một phụ nữ mặc váy, áo sơ mi trắng và đội mũ.
Bức tranh ra đời sau buổi đi dạo ngang qua vườn nho của Van Gogh và họa sĩ Paul Gauguin vào chiều muộn tháng 10/1888. Ở Provence, nho thường được hái vào tháng 9 nhưng năm đó, vụ thu hoạch đến muộn hơn.
Van Gogh viết cho em trai Theo: “Có những chùm nho nặng cả cân – nho năm nay thật tuyệt. Một vườn nho màu đỏ như rượu vang đỏ. Ở phía xa, vườn chuyển sang màu vàng, những cánh đồng màu tím và lấp lánh sắc vàng phản chiếu ánh hoàng hôn sau cơn mưa”.
Mặc dù Van Gogh thích vẽ thực cảnh ngoài trời nhưng ông đã hoàn thành Vườn nho đỏ trong studio bằng trí tưởng tượng của mình. Theo Art Newspaper, Gauguin khuyến khích Van Gogh sáng tạo hơn thay vì tả thực. Không còn nghi ngờ gì nữa, hai nghệ sĩ đã thảo luận về khung cảnh vườn nho khi họ trở về sau chuyến đi dạo bên ly rượu vang đỏ địa phương.
Bức tranh tạo ấn tượng mạnh với màu sắc rực lửa. Bên phải tranh tựa như có một dòng sông nhưng thực ra đó là con đường loang loáng nước sau cơn mưa. Mặt trời khổng lồ lặn vào buổi chiều cuối thu tạo nên bầu trời màu vàng kỳ lạ.
Ở phía trên bên trái, hàng cây che bóng con đường chạy từ Arles về phía đông bắc. Ở đường chân trời, về phía bên phải, người xem có thể thấy tàn tích xa xa của tu viện Montmajour được sơn màu xanh nhạt.
Tác phẩm tăng giá vùn vụt
Tháng 4/1889, Van Gogh gửi bức tranh cho em trai Theo ở Paris. Tác phẩm được treo trong căn hộ mà Theo vừa chuyển đến cùng vợ, Jo Bonger.
Vài tháng sau, tranh của Van Gogh được chọn để trưng bày tại Brussels. Ông đã nhờ Theo gửi bức Vườn nho đỏ đi triển lãm. Tại đó, họa sĩ người Bỉ Anna Boch mua tác phẩm với giá 400 franc và giữ đến năm 1907.
Hai năm sau, Ivan Morosov, nhà sưu tập và chủ xưởng dệt ở Moscow (Nga), trở thành chủ sở hữu mới của bức tranh. Giá bán đã tăng lên 30.000 franc, một dấu hiệu cho thấy sự nổi tiếng nhanh chóng của Van Gogh.
Bộ sưu tập của Morosov được quốc hữu hóa vào năm 1918. Năm 1948, bức Cánh đồng nho đỏ được chuyển giao cho Bảo tàng Pushkin tới bây giờ.
Một vấn đề gây tranh cãi là bức tranh được đóng khung vàng cầu kỳ, có lẽ từ thời điểm được Morosov mua lại. Tuy nhiên, Van Gogh lại không thích một thứ hào nhoáng như vậy. Trong một bức thư gửi em trai, ông đưa ra quan điểm của riêng mình về việc đóng khung: “Những thanh gỗ đơn giản được đóng đinh và sơn”.
Họa sĩ Gauguin, người bạn đồng hành của Van Gogh, cũng vẽ một bức tranh mô tả vườn nho nhưng gợi tới cảm xúc khác hẳn.
Bức tranh được đặt tên là Sự khốn khổ của con người (tháng 11/1888), tập trung vào một người phụ nữ u sầu có dáng hình được lấy cảm hứng từ xác ướp Peru mà họa sĩ đã nhìn thấy trong bảo tàng Paris. Phía sau cô là hai hàng dây leo dày đặc, một vài người đang khom lưng, trên nền đất màu son đậm.
Bản thân Gauguin tin rằng đây là “bức tranh đẹp nhất” trong năm của mình. Mặc dù tựa đề u ám nhưng tác phẩm cũng sớm tìm được người mua – nghệ sĩ Emile Schuffenecker.
