Từ ngày 1/9, các sở, ngành liên quan và các địa phương ven biển đồng loạt ra quân triển khai đợt cao điểm kiểm tra, xử lý, xử phạt đối với tàu khai thác hải sản bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (IUU) lưu hành trên vùng biển Quảng Ninh. Đây là động thái quyết liệt của Quảng Ninh nhằm khắc phục những tồn tại mà đoàn công tác về IUU của Bộ NN&PTNT đã chỉ ra trong cuộc làm việc với tỉnh ngày 5/8. Mục tiêu của Quảng Ninh là quyết tâm tạo chuyển biến, khắc phục đủ những nội dung khuyến cáo, chung sức, đồng lòng cùng 27 tỉnh, thành phố có biển khác trong toàn quốc gỡ “thẻ vàng” của EC cho ngành thủy sản Việt Nam.
Giải quyết những tồn tại
Ngày 5/8, tại buổi làm việc với tỉnh Quảng Ninh về tình hình triển khai các khuyến nghị của EC đối với việc chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (IUU), về hạ tầng thủy sản, tình hình sản xuất, quản lý hoạt động thủy sản, đoàn công tác của Bộ NN&PTNT do Thứ trưởng Phùng Đức Tiến làm Trưởng đoàn đã thẳng thắn chỉ ra 4 tồn tại.
Đó là, tỷ lệ tàu cá của Quảng Ninh được cấp phép còn hạn chế, mới đạt 51,5%; đăng kiểm tàu mới đạt 12,5%, thấp so với mức chung toàn quốc. Số tàu cá trong tình trạng mất kết nối giám sát hành trình (VMS) thường xuyên chiếm 50-60% tổng số tàu lắp đặt VMS, trong đó 38 tàu mất kết nối 6 tháng, 34 tàu mất kết nối 1 năm. Công tác thực thi pháp luật, xử phạt các hành vi khai thác IUU tại cảng cá Cái Rồng hầu như chưa thực hiện. Đơn vị thực thi xử lý khai thác IUU trên cảng Cái Rồng là Văn phòng Kiểm soát nghề cá Cái Rồng bố trí nhân sự chưa đảm bảo, độ tin cậy trong việc tổ chức triển khai nhiệm vụ chuyên môn chưa cao.
Đây là một trong những nguyên nhân khiến tỷ lệ tàu cá cập cảng bốc dỡ thủy sản khai thác thấp so với đội tàu của tỉnh, mới đạt khoảng 15% tổng số tàu cá; sản lượng thủy sản khai thác được bốc dỡ qua cảng đạt khoảng 11% so với tổng sản lượng thủy sản khai thác của toàn tỉnh. Đối với chủ tàu, chất lượng nhật ký khai thác chưa thực hiện đảm bảo theo quy định; vẫn còn trường hợp tàu cá không có nhật ký khai thác; một số tàu cá xảy ra tình trạng hoạt động khai thác sai vùng, sai tuyến…
Ngay sau buổi làm việc với đoàn công tác của Bộ NN&PTNT về IUU, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Vũ Văn Diện đã làm việc với 9 địa phương có biển và yêu cầu trước ngày 30/8/2023 phải hoàn thành việc đăng ký, đăng kiểm, cấp giấy phép khai thác thủy sản, cấp giấy chứng nhận/cam kết an toàn thực phẩm, cập nhật dữ liệu trên Vnfishbase. Trong đó Sở NN&PTNT phối hợp với các địa phương đảm nhiệm phần việc này đối với 806 tàu cá có chiều dài từ 12m trở lên, hoàn thành trước ngày 30/8/2023.
Từ ngày 1/9/2023, các đơn vị chuyên môn, các địa phương có biển mở đợt cao điểm tuần tra, xử lý, thu giữ, cấm lưu hành đối với tất cả tàu cá vi phạm IUU theo quy định. Xử lý ở mức cao nhất đối với chủ tàu, thuyền trưởng khi vi phạm các lỗi không đăng ký, đăng kiểm, không lắp đặt thiết bị giám sát hành trình; tàu cá đã lắp đặt nhưng mất tín hiệu giám sát hành trình trên biển mà không có lý do chính đáng; không có giấy phép khai thác thủy sản, giấy chứng nhận/cam kết an toàn thực phẩm; không ghi, nộp nhật ký/báo cáo khai thác thủy sản; sử dụng ngư cụ cấm khai thác, không chấp hành việc kiểm tra, kiểm soát khi tàu cập, rời cảng… Xử lý hình sự đối với những trường hợp tái phạm.
Phó Chủ tịch UBND tỉnh Vũ Văn Diện cho biết: Tinh thần của Quảng Ninh là sẽ huy động cả hệ thống chính trị từ tỉnh đến cơ sở nâng cao nhận thức cho người dân hiểu rõ vai trò, vị trí, tính cấp thiết của việc khắc phục các khuyến nghị của EC về việc chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo, không theo quy định, kiên quyết không để tàu cá vi phạm IUU xuất bến.
Người đứng đầu cấp ủy, chính quyền huyện, xã và đơn vị chức năng chịu trách nhiệm toàn diện về việc đảm bảo tất cả các tàu cá phải được đăng ký, cấp giấy phép khai thác theo quy định và cập nhật đầy đủ vào cơ sở dữ liệu tàu cá quốc gia Vnfishbase, cũng như chất lượng, hiệu quả hoạt động tổ kiểm soát tàu cá; chịu trách nhiệm về kết quả triển khai giải pháp khai thác IUU, cũng như khắc phục cảnh báo “thẻ vàng” của EC.
Triển khai đợt cao điểm chống khai thác IUU
Từ những chỉ đạo rất quyết liệt trên, toàn tỉnh đang tập trung triển khai đợt cao điểm chống khai thác IUU. Theo đó, Sở NN&PTNT, 9 địa phương có biển trên toàn tỉnh nâng cao hiệu quả việc thực hiện các nghị quyết, chỉ thị chuyên đề về phát triển thủy sản và phòng, chống khai thác IUU mà tỉnh đã ban hành. Thành lập, ban hành quy chế hoạt động của Ban Chỉ đạo chống khai thác IUU cấp tỉnh; truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng; rà soát, sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến khai thác và bảo vệ nguồn lợi thủy sản trên địa bàn; quản lý, kiểm soát tàu cá, sản lượng hải sản khai thác; tăng cường tuần tra, kiểm tra, kiểm soát và thực thi pháp luật thủy sản trên biển…
Trạm liên ngành Kiểm soát tàu cá ra vào cảng Cái Rồng cơ cấu lại lực lượng và nâng cao hiệu quả công tác của mỗi cán bộ chuyên môn. 10 điểm kiểm tra, kiểm soát tàu cá tạm thời tại các bến, cảng, khu neo đậu tránh trú bão cho tàu cá trên địa bàn tỉnh đi vào hoạt động ổn định. Toàn bộ 11 điểm kiểm soát nhanh chóng nâng cao chất lượng công tác kiểm tra, kiểm soát tàu cá cập, rời cảng; nâng tỷ lệ giám sát sản lượng thủy sản khai thác qua cảng; thắt chặt việc ghi, nộp và chất lượng nhật ký, báo cáo khai thác thuỷ sản; tăng sản lượng thuỷ sản khai thác kê khai tại các điểm kiểm soát. Các địa phương có biển trên toàn tỉnh đã thống nhất, đồng bộ công tác thực thi pháp luật, xử phạt những hành vi khai thác IUU, nhất là điều tra, xử phạt hành vi vi phạm việc duy trì kết nối VMS…
Từ ngày 1/9, các đơn vị chuyên môn, các địa phương có biển mở đợt cao điểm tuần tra, xử lý, thu giữ, cấm lưu hành đối với tất cả tàu cá vi phạm IUU theo quy định. Qua kiểm tra cho thấy cơ bản các chủ tàu đã có ý thức chấp hành nghiêm quy định của pháp luật về khai thác nguồn lợi thủy sản. Tuy nhiên, vẫn còn một số lỗi phát sinh trong quá trình kiểm tra như: Khai thác chưa đúng theo giấy phép đăng ký, một số giấy tờ hết hạn chưa bổ sung, chưa có giấy phép xuất bến…
Đoàn công tác của Sở NN&PTNT tiên phong mở đợt tuyên truyền về công tác phòng chống khai thác bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định tại khu vực biển Vịnh Hạ Long và TP Cẩm Phả.
Ngày 5/9, sau khi phát hiện tàu cá không gắn biển số hoạt động tại khu vực động Tam Cung, đoàn tuần tra trên biển của TP Hạ Long đã xử phạt chủ tàu 2,5 triệu đồng. Trước đó, TP Hạ Long liên tục tổ chức các đoàn kiểm tra trên biển tuyên truyền, phát hiện và xử phạt những trường hợp vi phạm IUU.
Ngày 7/9, Đồn Biên phòng Trà Cổ tổ chức tuyên truyền về chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định cho 70 phương tiện tàu thuyền và 215 ngư dân trên địa bàn 2 phường Trà Cổ, Bình Ngọc (TP Móng Cái). Một ngày sau đó, Đồn Biên phòng Cửa khẩu cảng Vạn Gia đã phối hợp với Đoàn Thanh tra Sở NN&PTNT tiến hành tuần tra, kiểm soát hoạt động khai thác, bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản trên vùng biển Vĩnh Trung, Vĩnh Thực. Quá trình kiểm tra, đoàn công tác đã phát hiện 2 chủ phương tiện có dấu hiệu vượt ranh giới khai thác cho phép, đã tiến hành ngăn chặn và tuyên truyền đối với 2 chủ phương tiện về bản đồ phân vùng, tuyến khai thác hải sản trong vùng biển Việt Nam, vùng cấm khai thác thuỷ sản.
Ngày 7/9, huyện Hải Hà ngăn chặn, bắt giữ 4 phương tiện tàu cá khai thác thuỷ sản trái phép, xử phạt hành chính 130 triệu đồng. Huyện Hải Hà hiện có tổng số 394 tàu cá, trong đó đã có 167 phương tiện được cấp giấy chứng nhận đăng ký, 115 phương tiện cấp đăng ký tàu cá tạm và đã cấp 142 giấy phép khai thác thuỷ sản, bản cam kết an toàn vệ sinh thực phẩm. Đây là địa phương ghi nhận có số phương tiện khai thác tuyến khơi mất kết nối VMS lớn, với 25 tàu; 13 tàu cá hoạt động sai vùng khai thác, 1 tàu cá khai thác vượt ranh giới trên biển.
Quyết tâm chấn chỉnh, huyện Hải Hà đã ban hành Kế hoạch số 160/KH-UBND ngày 18/8/2023 về tháng hành động cao điểm kiểm tra, xử lý vi phạm khai thác IUU theo quy định tại vùng biển ven bờ, tuyến lộng thuộc phạm vi quản lý trên địa bàn. Tính từ đầu tháng 9, huyện đã có 5 lần ra quân trên biển, phát hiện, xử phạt tàu vi phạm, xử phạt hành chính và tịch thu nhiều tang vật.
Toàn tỉnh đang có 6.005 tàu cá, trong đó 1.431 tàu cá có chiều dài dưới 6m; 3.768 tàu cá có chiều dài từ 6m đến dưới 12m; 806 tàu cá có chiều dài từ 12m trở lên; 233 tàu cá có chiều dài từ 15m trở lên. Tính đến hết ngày 17/9, số tàu cá đang duy trì kết nối trên giám sát 153 tàu cá, chiếm 65,11%; số tàu cá mất kết nối 82 tàu cá. Lý do mất kết nối là 42 tàu cá nằm bờ, không đi khai thác, 40 tàu cá còn lại mất kết nối chưa xác định rõ nguyên nhân. Như vậy đến nay số tàu cá mất kết nối chưa rõ nguyên nhân đã giảm 24 tàu so với thời điểm đoàn công tác của Bộ NN&PTNT làm việc với tỉnh (ngày 5/8).
Về sản lượng thuỷ sản khai thác được kiểm soát qua cảng, tính đến thời điểm ngày 12/9, tổng sản lượng kiểm soát là 8.631 tấn/56.153,5 tấn đạt 15,4%, tăng gần 4% so với thời điểm ngày 5/8. Riêng từ 12/8 đến 12/9, tỷ lệ kiểm soát đạt gần 50% (2.870/5.740,7 tấn). Tại điểm kiểm soát Cái Rồng đạt 496 tấn, tại các điểm khác là 2.374 tấn.
Toàn tỉnh không có tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài bị bắt giữ, xử lý, tính từ năm 2022 đến nay. 100% tàu cá có chiều dài lớn nhất từ 15m đều đã lắp thiết bị giám sát hành trình, đã đăng ký, cấp giấy phép khai thác thủy sản và cấp chứng nhận ATTP. Toàn bộ 100% tàu cá có chiều dài từ 6m trở lên đã được cập nhật thông tin vào phần mềm cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia Vnfishbase. Từ đầu năm 2023 đến nay, toàn tỉnh phát hiện và xử lý 407 trường hợp, thu nộp ngân sách nhà nước 5,44 tỷ đồng, trong đó, Sở NN&PTNT phát hiện xử lý 162 trường hợp, xử phạt 1,8 tỷ đồng, bao gồm phát hiện xử lý nhiều trường hợp lỗi vi phạm IUU như vi phạm vùng cấm, vi phạm về an toàn thực phẩm, vi phạm về nhật ký khai thác, vi phạm về kết nối VMS… phạt tiền 170 triệu đồng.
Kể từ thời điểm EC ra cảnh báo “thẻ vàng” về khai thác thuỷ sản với Việt Nam năm 2017 đến nay, toàn tỉnh Quảng Ninh xử lý gần 8.600 vụ vi phạm pháp luật về khai thác, bảo vệ nguồn lợi hải sản trên biển, thu phạt trên 52 tỷ đồng và tiến hành truy tố hình sự 2 trường hợp do tái phạm khai thác thuỷ sản hủy diệt; tịch thu, tiêu hủy 39 tàu cá cùng hàng trăm ngư cụ, dụng cụ khai thác bất hợp pháp (kích điện, chã cào, chã ván, lồng bát quái…); di dời, phá dỡ 14 bè mảng, 4 cơ sở nuôi trồng thủy hải sản trái phép; tổ chức ngăn chặn, xua đuổi gần 500 phương tiện tàu cá của ngư dân nước ngoài vi phạm chủ quyền, đánh bắt hải sản trái phép.
Có thể thấy, Quảng Ninh đang đặt quyết tâm cao độ chống khai thác IUU, đã và đang có những chuyển động tích cực đáng mừng. Theo Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Phùng Đức Tiến, dự kiến trong tháng 10/2023, Đoàn thanh tra của EC sẽ sang Việt Nam thanh tra thực tế lần thứ 4 về việc gỡ “thẻ vàng” cho ngành thủy sản Việt Nam. Đoàn thanh tra của EC sẽ kiểm tra bất cứ cảng cá, doanh nghiệp và địa phương nào, vì vậy tỉnh Quảng Ninh cần phải tiếp tục huy động tất cả các nguồn lực, chung sức, đồng lòng cùng 27 tỉnh, thành phố trong cả nước gỡ “thẻ vàng” về khai thác thuỷ sản.
