Thời gian vừa qua, trên địa bàn tỉnh có hàng trăm tàu cá không đăng ký, đăng kiểm triển khai các hoạt động khai thác thủy sản bất hợp pháp (IUU), vi phạm quy định của Ủy ban Châu Âu, đặc biệt là tại các vùng cấm tuyệt đối như Di sản thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long. Do đó việc tìm giải pháp ngăn chặn tình trạng này đang được TP Hạ Long tập trung triển khai.
Theo thống kê, số lượng tàu cá trên địa bàn thành phố là 552 chiếc. Trong đó, tàu cá có chiều dài lớn nhất dưới 6m là 195 chiếc; tàu cá có chiều dài lớn nhất từ 6m đến dưới 12m là 315 chiếc (đã đăng ký chính thức 84 chiếc, đăng ký tạm 234 chiếc); tàu cá có chiều dài lớn nhất từ 12m đến trên 15m là 42 chiếc (100% đã được cấp giấy phép khai thác thủy sản); 16 tàu cá có chiều dài trên 15m (100% đã lắp thiết bị giám sát hành trình và không phát hiện trường hợp tàu cá vi phạm khai thác hải sản ở vùng biển nước ngoài).
Để đảm bảo các quy định về chống khác thác thủy sản bất hợp pháp, tại khu vực bến cá tạm phường Cao Xanh, thành phố đã thành lập tổ kiểm tra, kiểm soát tàu cá rời cảng, cập cảng, báo cáo khai thác thủy sản. Định kỳ 3 tháng/lần các lực lượng chức năng của thành phố sẽ tiến hành rà soát, lập, lưu giữ hồ sơ danh sách. Thành phố cũng thường xuyên tổ chức lực lượng liên ngành tuần tra, kiểm soát, trọng tâm là các khu vực vùng đệm, vùng lõi Vịnh Hạ Long để chủ động phát hiện sớm các phương tiện khai thác thủy sản trái phép, vận chuyển, tàng trữ, buôn bán, sử dụng chất nổ, xung điện, sử dụng các nghề, ngư cụ bị cấm trong khai thác thủy sản.
Tuy nhiên, bất chấp các quy định của pháp luật, nhiều tàu cá không biển kiểm soát vẫn cố tình khai thác thủy sản ngay trong khu vực vùng lõi của Vịnh Hạ Long bằng các phương thức tận diệt. Chỉ tính riêng trong 7 tháng năm 2023, UBND thành phố bắt giữ, xử lý 26 vụ, 26 đối tượng và xử phạt vi phạm hành chính 25 đối tượng với số tiền gần 600 triệu đồng, tịch thu 25m lồng bát quái và một bộ kích điện, 80m lưới cước. Nhằm tiếp tục ngăn chặn, tạo tính răn đe đối với các trường hợp khai thác thủy sản bất hợp pháp, ngay trong đầu tháng 8 vừa qua, Công an TP Hạ Long đã ra quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can đối với ông Vũ Đình Miên (chủ tàu đánh cá QN.1161TS) về tội hủy hoại nguồn lợi thủy sản, theo Điều 242 Bộ luật Hình sự. Ông Miên bị bắt quả tang khi đang dùng ngư cụ cấm để khai thác thủy sản tận diệt như kích điện, giã cào…
Dù các lực lượng chức năng đã ngăn chặn nhưng hoạt động khai thác thủy sản bằng công cụ gây hại cho môi trường vẫn diễn ra đáng báo động. Ông Phan Như Quỳnh, Phó Phòng Kinh tế TP Hạ Long, cho biết: Nguyên nhân khiến cho tình trạng khai thác thủy sản bất hợp pháp diễn ra trong suốt nhiều năm trên địa bàn thành phố là do khu vực Vịnh Hạ Long có đặc điểm rộng, nhiều đảo, luồng lạch, do vậy rất khó kiểm soát các hoạt động khai thác thủy sản trái phép. Trong khi đó, hoạt động của các đối tượng làm nghề cấm trong khai thác thủy sản ngày càng tinh vi, phức tạp. Mặt khác, cơ cấu tàu thuyền khai thác thủy sản của thành phố cũng mất cân đối, chủ yếu là tàu thuyền có công suất nhỏ. Việc tuyên truyền giáo dục các quy định về xử phạt vi phạm hành chính cho các đối tượng vi phạm còn gặp một số khó khăn do đại đa số các trường hợp vi phạm quy định về khai thác thủy sản đều là ngư dân của các địa phương khác (TX Quảng Yên, tỉnh Hà Tĩnh…).
Trước thực trạng nhức nhối này, TP Hạ Long đang tập trung chỉ đạo triển khai khắc phục triệt để các tồn tại về chống khai thác hải sản IUU. Theo đó, ngay trong tháng 9 này, thành phố sẽ mở đợt cao điểm tuần tra, xử lý, thu giữ, cấm lưu hành đối với tất cả các tàu cá vi phạm khai thác IUU theo quy định, đảm bảo thực hiện việc kiểm tra, kiểm soát trên 3 cuộc/tháng. Đồng thời tiến hành xử lý ở mức cao nhất đối với chủ tàu, thuyền trưởng có các hành vi: Không đăng ký, đăng kiểm, không lắp thiết bị giám sát hành trình, tàu cá đã lắp nhưng mất tín hiệu giám sát hành trình trên biển; không có giấy phép khai thác thuỷ sản, giấy chứng nhận, cam kết an toàn thực phẩm; không ghi, nộp nhật ký, báo cáo khai thác thuỷ sản; sử dụng ngư cụ cấm khai thác, không chấp hành việc kiểm tra, kiểm soát khi tàu cập cảng, rời cảng …. Với những trường hợp hết hiệu lực xử lý vi phạm sẽ yêu cầu chủ tàu cá cam kết không tái phạm. Riêng với các chủ tàu, thuyền trưởng tái phạm sẽ bị xử lý hình sự.
Song song với đó, thành phố cũng sẽ lập danh sách theo dõi, quản lý đối với các tàu cá không đi khai thác trên biển và nguy cơ cao vi phạm khai thác IUU; tổ chức tổng rà soát, đối chiếu các thông tin của tất cả các tàu cá trên địa bàn để xác định tình trạng hiện tại của từng tàu cá có thực tế (tàu đang hoạt động, tàu nằm bờ do hư hỏng không hoạt động), tàu cá không có thực tế (do chìm, cháy, phá dỡ, bán ra ngoài địa phương hoặc nguyên nhân khác).
Đối với tàu cá có chiều dài từ 6m đến dưới 12m thuộc quản lý của các xã, phường, thành phố cũng đặt ra những yêu cầu cụ thể như: Tàu đã đăng ký, có giấy phép khai thác thủy sản, các xã, phường có trách nhiệm tuyên truyền cho chủ tàu khẩn trương kẻ biển số theo quy định. Đối với tàu cá đã đăng ký nhưng chưa có giấy phép khai thác thuỷ sản phải tuyên truyền cho chủ tàu khẩn trương làm thủ tục cấp giấy phép khai thác thuỷ sản. Đối với tàu cá chưa đăng ký (bao gồm cả đăng ký tạm) phải tuyên truyền cho chủ tàu khẩn trương làm thủ tục đăng ký, trình tự hồ sơ thủ tục.
