Tìm nguồn lực hiện thực hóa quy hoạch Quảng Nam

Ông Vũ Ngọc Hoàng – nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Phó Trưởng ban Thường trực Ban Tuyên giáo Trung ương, nguyên Bí thư Tỉnh ủy Quảng Nam:

“Chìa khóa” nằm ở cải cách thể chế

Cách đây 4 nhiệm kỳ, Đại hội Đảng toàn quốc đã đề cập 3 vấn đề cốt lõi để phát triển là thể chế, con người và hạ tầng. Đến nay nhìn lại, thì thể chế vẫn như cũ. Con người vẫn như cũ, thậm chí một bộ phận cán bộ còn suy thoái, thụt lùi. Chỉ có yếu tố hạ tầng là có bước đột phá nổi bật.

Mới đây, Tổng Bí thư Tô Lâm có nhấn mạnh “điểm nghẽn” quan trọng nhất của chúng ta chính là thể chế. Thực tiễn cho thấy, châu Âu trước đây lạc hậu hơn châu Á nhưng sau đó đã vượt lên là nhờ thể chế.

Nước Mỹ sau khi thành lập hơn 100 năm thì vươn mình trở thành nước mạnh nhất thế giới và sẽ tiếp tục mạnh nhất thế giới trong giai đoạn tới, bởi thể chế. Trung Quốc từ một nước chậm phát triển vươn mình thành siêu cường, nhờ thể chế.

Việt Nam từ một nước nghèo đói sau đó trở thành cường quốc xuất khẩu lương thực cũng từ thể chế. Quảng Nam từ hơn 400 năm trước đã là một trung tâm kinh tế của Đàng Trong khi câu chuyện này còn rất xa lạ trên cả nước cũng là do thể chế.

Lúc tái lập tỉnh, Quảng Nam từ tỉnh thu ngân sách chỉ có 130 triệu đồng nay đã có nguồn thu 20-30 nghìn tỷ đồng mỗi năm và cân đối được nguồn thu nộp về Trung ương, cũng một phần nhờ thể chế. Liệt kê để thấy thể chế chính là “điểm nghẽn” quan trọng nhất hiện nay.

Thể chế cần ưu tiên nhất ở đây chính là thể chế phát triển và sử dụng con người. Bên cạnh đó là thể chế thúc đẩy một số dự án động lực như sân bay, cảng biển, dự án du lịch ven biển, phát triển công nghệ cao… trên địa bàn tỉnh Quảng Nam, qua đó tạo sự đồng bộ, tránh được xung đột trong phát triển các lĩnh vực.

Ông Lê Phước Thanh – nguyên Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam:

Cần phát huy hiệu quả “vốn mồi”

Qua các thời kỳ, Quảng Nam đã khai mở khá tốt tiềm năng để phát triển và so sánh tương quan với nhiều địa phương thì chúng ta vẫn còn dư địa rất lớn để bứt phá. Vấn đề phải chú ý ở đây là nguồn lực tài chính. Nhưng cần xác định là nguồn tài chính từ ngân sách nhà nước có hạn. Một đồng đầu tư từ ngân sách nhà nước phải làm sao để kiến tạo, thu hút ít ra 50-100 đồng nguồn vốn xã hội thì mới có thể nói là hiệu quả. Hiện nay, Quảng Nam đã duy trì được nguồn thu ngân sách hàng năm tương đối khá nên cần sử dụng, phân bổ hiệu quả nguồn lực này làm “vốn mồi” huy động nguồn lực xã hội.

Hạ tầng cơ bản, nhất là hạ tầng giao thông cần tiếp tục được ưu tiên thì chúng ta mới có cơ sở kêu gọi đầu tư, nhất là vào khu vực miền núi. Khu vực ven biển Quảng Nam, đặc biệt từ Hội An trở về phía nam của tỉnh khai thác du lịch khá tốt giai đoạn vừa rồi chính là từ việc hạ tầng giao thông phát triển.

Nói thêm về nguồn lực, dù đã cân đối được ngân sách nhưng nếu chỉ dựa vào nguồn lực này thì không thấm tháp vào đâu so với nguồn vốn cần theo quy hoạch tỉnh. Cần kiên trì đề xuất các cơ chế để tranh thủ nguồn lực, chính sách từ Trung ương, từ các nguồn vốn vay ưu đãi nước ngoài…

Ngoài ra, tỉnh cần có chiến lược chuẩn bị quỹ mặt bằng để tiếp tục kêu gọi đầu tư, vì bản thân doanh nghiệp có tiền cũng không thể tự tạo cho mình mặt bằng sạch triển khai ngay được mà phải chờ đợi công tác giải phóng mặt bằng của chính quyền.

Họ cũng không có nhiều thời gian để chờ đợi chúng ta vì sẽ bỏ lỡ thời cơ đầu tư, trong khi việc thu hút đầu tư hiện nay ngày càng quyết liệt, địa phương nào cũng muốn tạo hành lang thông thoáng nhất có thể để thu hút doanh nghiệp.

Ngoài ra, tỉnh cần có chiến lược chuẩn bị quỹ mặt bằng để tiếp tục kêu gọi đầu tư, vì bản thân doanh nghiệp có tiền cũng không thể tự tạo cho mình mặt bằng sạch triển khai ngay được mà phải chờ đợi vào công tác giải phóng mặt bằng của chính quyền.

Họ cũng không có nhiều thời gian để chờ đợi chúng ta vì sẽ bỏ lỡ thời cơ đầu tư, trong khi việc thu hút đầu tư hiện nay ngày càng quyết liệt, địa phương nào cũng muốn tạo hành lang thông thoáng nhất có thể để thu hút doanh nghiệp.

Ông Đinh Văn Thu – nguyên Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam:

Tháo “nút thắt” giải phóng mặt bằng

Nhìn nhận, rà soát tình hình thực tiễn về “thể chế” ở Quảng Nam hiện nay có nhiều vấn đề đáng lưu tâm. Trong đó, cần có phối hợp thực sự giữa các bên liên quan để tháo nút thắt nhất là về giải phóng mặt bằng, qua đó kiến tạo thúc đẩy môi trường đầu tư và phát triển hạ tầng.

Có 3 vấn đề trong giải phóng mặt bằng gồm cơ chế chính sách, tổ chức thực hiện và hoàn thiện thủ tục pháp lý đất đai. Cơ chế chính sách phải thực sự kịp thời trong bối cảnh thay đổi liên tục. Lúc mới tái lập tỉnh, quy định về giải phóng mặt bằng của địa phương chỉ có 4 trang đến bây giờ thì lên đến hàng trăm trang. Đôi khi vài mét vuông đất, một tầng cao nhà… liên quan người dân, mà doanh nghiệp phải chờ đợi, phụ thuộc vào chính sách của cơ quan chức năng.

Một điều quan trọng khác là cần rà soát quy định tổ chức thực hiện và năng lực thực thi. Ở đây một mặt cần xem lại cơ quan quản lý nhà nước và thứ hai là các đơn vị tư vấn nếu không giải quyết được thì sẽ mãi lúng túng trong khâu giải phóng mặt bằng.

Thứ ba là phải hoàn thiện thủ tục pháp lý đất đai. Những năm qua, Quảng Nam đã bỏ ra hàng trăm tỷ đồng ở vùng Đông để xử lý vấn đề này nhưng vẫn chưa rốt ráo dẫn đến bất cập về quyền lợi của công dân, ách tắc trong triển khai các dự án cũng như thường xuyên bị đánh giá thấp về chỉ số tiếp cận đất đai trong các bảng xếp hạng môi trường đầu tư cấp tỉnh.

Liên quan trực tiếp nhất đến 3 vấn đề này, trước hết tôi cho rằng cần rà soát toàn diện các trung tâm phát triển quỹ đất. Cần đánh giá lại năng lực thực thi của đội ngũ lãnh đạo, cán bộ của các đơn vị này để có hướng sắp xếp, xử lý phù hợp.

PGS-TS. Trần Đình Thiên – nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, thành viên Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng Chính phủ:

Xác định rõ “tọa độ” đột phá

Quy hoạch tỉnh Quảng Nam sẽ định hình chân dung, xác định mục tiêu phát triển của tỉnh tại những điểm mốc quan trọng (2030, 2050). Đồng thời xác lập khuôn khổ phát triển của tỉnh theo cấu trúc tổng quát kinh tế – xã hội – môi trường với các tuyến phát triển chiến lược và đề xuất hệ thống giải pháp thực hiện các nhiệm vụ quy hoạch một cách đa dạng, phức tạp, mới mẻ.

Do đó, xác định các nhiệm vụ trọng tâm, ưu tiên hay nói cách khác là chọn các “tọa độ” đột phá giai đoạn 2021 – 2030 là trục then chốt để thực hiện các mục tiêu quy hoạch đến năm 2030, từ đó tạo lập cơ sở để thực hiện tầm nhìn đến năm 2050.

Theo đánh giá của tôi, Quảng Nam đang hội tụ nhiều điều kiện, là địa chỉ khá tốt, dù chưa thể nói là tốt nhất của quốc gia để đón dòng đầu tư quốc tế đang dịch chuyển vào Việt Nam. Trong đó cần đặc biệt chú ý đến cấu trúc đầu tư dịch chuyển dần về phía công nghệ cao để hấp thụ thay vì cuốn theo áp lực tăng trưởng để đạt được các mục tiêu bằng mọi giá.

Trong xu thế toàn cầu hóa, Quảng Nam cần có sự nhạy bén để “đọc” được thời cơ trước các diễn biến, tình thế chính trị quan trọng của thế giới và chớp lấy cơ hội. Với truyền thống “địa linh nhân kiệt”, thì Quảng Nam phải phát huy, đi đầu trong vấn đề này.

“Tọa độ” mấu chốt nhất để xoay chuyển Quảng Nam tôi cho là sân bay Chu Lai và Khu kinh tế mở Chu Lai. Thực chất sân bay Chu Lai đã mang hình hài của một sân bay tầm cỡ quốc gia, thậm chí là của khu vực. Cần có những quyết sách mạnh mẽ về đầu tư phát triển 2 “tọa độ” này để nhanh chóng nâng hạng sân bay vượt cấp, đưa nó thành động lực phát triển tầm cỡ vùng và quốc gia. Cần xem đây là dự án đặc biệt và phải có nguồn vốn, cơ chế đặc biệt. Khu vực này có thể trở thành một hình mẫu phát triển cho Việt Nam với định hình vành đai kinh tế gắn với sân bay Chu Lai sẽ mang dáng dấp hệ sinh thái công nghiệp – dịch vụ hiện đại.

“Tọa độ” mấu chốt nhất để xoay chuyển Quảng Nam tôi cho là sân bay Chu Lai và Khu kinh tế mở Chu Lai. Thực chất sân bay Chu Lai đã mang hình hài của một sân bay tầm cỡ quốc gia, thậm chí là của khu vực. Cần có những quyết sách mạnh mẽ về đầu tư phát triển 2 “tọa độ” này để nhanh chóng nâng hạng sân bay vượt cấp, đưa nó thành động lực phát triển tầm cỡ vùng và quốc gia.

Cần xem đây là dự án đặc biệt và phải có nguồn vốn, cơ chế đặc biệt. Khu vực này có thể trở thành một hình mẫu phát triển cho Việt Nam với định hình vành đai kinh tế gắn với sân bay Chu Lai sẽ mang dáng dấp hệ sinh thái công nghiệp – dịch vụ hiện đại.

PGS-TS.KTS Hoàng Vĩnh Hưng – Viện trưởng Viện Quy hoạch đô thị và nông thôn quốc gia:

Giải quyết các thách thức để phát triển hạ tầng kỹ thuật

Phát triển hạ tầng kỹ thuật là một trong những nội dung cốt lõi của quy hoạch tỉnh Quảng Nam. Điều này phản ánh qua việc có đến 98/151 dự án (chiếm 65%) thuộc danh mục dự án ưu tiên đầu tư giai đoạn 2021 – 2030 theo quy hoạch tỉnh thuộc nhóm hạ tầng kỹ thuật.

Bên cạnh xoay xở nguồn lực tài chính có thể lên đến 100 nghìn tỷ đồng để triển khai, Quảng Nam cần vượt qua 3 thách thức khác gồm: quy trình phức tạp; thiếu hụt nguồn lực xây dựng, thiếu hụt nguyên vật liệu; biến đổi khí hậu.

Hiện tại quy trình lập thủ tục, quy hoạch để đảm bảo cơ sở pháp lý thường kéo dài 2-4 năm do sự phức tạp trong thủ tục hành chính và yêu cầu thẩm định kỹ lưỡng từ cơ quan quản lý. Ngoài ra, việc thiếu đồng bộ trong quy trình phối hợp giữa các cơ quan thường dẫn đến các khâu bị gián đoạn, chậm tiến độ, giảm hiệu quả triển khai.

Quá trình triển khai các dự án hạ tầng quy mô lớn ở Quảng Nam cũng đang gặp thách thức về nguồn lực xây dựng, cụ thể là thiếu hụt về số lượng và chất lượng nhà thầu cũng như biến động giá vật liệu xây dựng. Nếu thực trạng này không giải quyết căn cơ thì hiển hiện nguy cơ các dự án sẽ “đội vốn”, chậm tiến độ, giảm chất lượng.

Thêm nữa, biến đổi khí hậu làm thiên tai gia tăng cả về tần suất lẫn cường độ và tác động lớn đến địa phương ven biển như Quảng Nam. Các công trình hạ tầng được thực hiện trong giai đoạn mới cần tham khảo, đáp ứng những tiêu chuẩn phòng chống thiên tai cao hơn trước đây, nhất là trước nguy cơ nước biển dâng, sạt lở.

Ông Nguyễn Vĩnh Trân – Tổng Giám đốc Phát triển dự án của Hoiana:

Cần linh động trong thực hiện quy hoạch

Để du lịch Quảng Nam vươn tầm trở thành điểm đến quốc tế thì nền tảng cơ bản đầu tiên vẫn là cải thiện dịch vụ và hạ tầng du lịch. Theo số liệu từ Cục Hàng không Việt Nam, lưu lượng hành khách tại các sân bay quốc tế tăng bình quân 7-8%/năm. Nếu sân bay Chu Lai trở thành cảng hàng không quốc tế và trước mắt kết nối trực tiếp với các thị trường gần như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản… thì sẽ gia tăng đáng kể lượng khách đến Quảng Nam. Việc đầu tư nâng cấp hạ tầng sẽ thúc đẩy chi tiêu của khách du lịch khi nghiên cứu chỉ ra rằng cơ sở hạ tầng tốt giúp tăng mức độ hài lòng của du khách thêm 20-30%.

Bên cạnh đó, cũng cần hỗ trợ doanh nghiệp triển khai tổ chức các hoạt động còn tương đối mới mẻ gắn với thúc đẩy du lịch, như các hoạt động thể thao dưới nước. Nếu đơn giản hóa được quy trình cấp phép thì doanh nghiệp sẽ tiết kiệm thời gian và chi phí rất nhiều, từ đó thúc đẩy việc triển khai các sản phẩm du lịch mới nhanh chóng, điều này có thể góp phần gia tăng 10-15% lượt khách mỗi năm.

Hoiana nói riêng và cộng đồng doanh nghiệp du lịch nói chung trên địa bàn tỉnh rất cần có các chính sách mở để du lịch Quảng Nam có thêm nhiều sản phẩm chất lượng, qua đó nâng tầm thương hiệu du lịch địa phương. Mong mỏi lớn nhất của Hoiana để mở rộng đầu tư cũng như góp phần cụ thể hóa quy hoạch tỉnh Quảng Nam là được linh động trong công tác quy hoạch, được phát triển từng bước tại các khu vực đã làm sạch mặt bằng thay vì chờ đợi đến khi có được toàn bộ mặt bằng. Khi đó chúng tôi sẵn sàng nâng mức đầu tư lên 5 – 6 tỷ USD thay vì chỉ 4 tỷ USD như kế hoạch ban đầu.