“Cứu” những đền tháp hư hại cuối cùng của Mỹ Sơn

Ông Nguyễn Công Khiết – Giám đốc Ban Quản lý Di sản văn hóa Mỹ Sơn cho biết, những ngày qua các chuyên gia Ấn Độ đã tiến hành dọn dẹp, bóc tách khoa học khu vực tổng thể nhóm E và F trước khi tiến hành trùng tu nhóm tháp F, đặc biệt tháp F1.

“Theo kế hoạch, dự án Bảo tồn nhóm tháp E, F Mỹ Sơn bao gồm các hợp phần bảo tồn và tôn tạo nhóm E; bảo tồn và tôn tạo nhóm F; hệ thống thoát nước và lối đi xung quanh nhóm E và F, tổng giá trị dự án là 4,852 triệu USD thuộc viện trợ không hoàn lại của Chính phủ Ấn Độ. Thời gian triển khai dự án kéo dài đến năm 2029. Quá trình trùng tu chủ yếu thực hiện theo phương gia cố, bảo tồn các yếu tố gốc một cách vững chắc, đảm bảo tính chân xác” – ông Khiết thông tin.

Nhóm tháp F gồm 3 công trình F1, F2 và F3. Ngoài tháp F3 đã sụp đổ, biến mất hoàn toàn do bom đạn thời chiến tranh hiện chỉ được biết vị trí qua sơ đồ thì 2 công trình F1 và F2 cũng xuống cấp nghiêm trọng. Đáng lo nhất là tháp F1 được khai quật năm 2003, chưa có dấu vết trùng tu. Hiện đang được bao che bề mặt, tường nhiều rạn nứt, gạch nhạt màu có dấu hiệu hoàn thổ; các mảng tường có nguy cơ cao đổ sập đã được chống đỡ bằng các thanh sắt; một số gờ góc chi tiết nhỏ có nguy cơ bóc tách khỏi khối lớn…

Dự án “Bảo tồn, tôn tạo Di sản văn hóa thế giới Khu đền tháp Mỹ Sơn” được Chính phủ Việt Nam và Chính phủ Ấn Độ ký kết ngày 28/10/2014. Theo đó, giai đoạn 2017 – 2022, Chính phủ Ấn Độ tài trợ hơn 2,2 triệu USD (gần 55 tỷ đồng) trùng tu, gia cố bảo tồn các khu tháp K, H, A.

Quá trình triển khai dự án cũng đã thu nhặt được 734 hiện vật các loại, nổi bật là bức phù điêu vật liệu đá trong lòng tháp A13. Đặc biệt, đã phát hiện đài thờ linga – yoni tháp A10 liền khối lớn nhất Việt Nam (năm 2022 được công nhận bảo vật quốc gia). Ngoài ra, dự án cũng phát lộ con đường hoàng đạo tại khu tháp K; cải tạo cảnh quan tại các nhóm tháp, đáp ứng nhu cầu tham quan du lịch của khách.

Tiếp đến, ngày 21/12/2020, Thủ tướng Chính phủ Việt Nam và Thủ tướng Chính phủ Ấn Độ đã ra Tuyên bố tầm nhìn chung Việt Nam – Ấn Độ về hòa bình, thịnh vượng và người dân. Trong các thỏa thuận, ghi nhớ được 2 Chính phủ ký kết, Chính phủ Ấn Độ đã thống nhất tài trợ “Dự án bảo tồn, phát huy giá trị khu di tích Phật viện Đồng Dương (Thăng Bình) và nhóm tháp F Mỹ Sơn.

Ngày 1/8/2024, trong khuôn khổ chuyến thăm cấp nhà nước đến Ấn Độ của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, Bộ VH-TT&DL đã được Chính phủ ủy quyền ký và trao Ý định thư về bảo tồn và phục hồi khu tháp F ở Mỹ Sơn giữa 2 Chính phủ Việt Nam và Ấn Độ. Căn cứ Công văn số 3505 ngày 19/8/2024 của Bộ VH-TT&DL về việc triển khai Ý định thư về bảo tồn và phục hồi khu tháp F Mỹ Sơn, tỉnh Quảng Nam có văn bản thống nhất thực hiện.

Ông Nguyễn Công Khiết khẳng định, dự án Bảo tồn nhóm tháp E, F được triển khai thành công sẽ góp phần quan trọng hồi sinh toàn bộ khu di tích bởi đây là những đền tháp hư hại cuối cùng của Mỹ Sơn hiện nay.