Tết trong niềm vui hội làng

Chung tết máng nước

Chỉ sau vài chục phút kể từ khi người dân đến tận ngọn thác dưới chân núi nóc Ông Đoàn (thôn 1, xã Trà Vinh, Nam Trà My) thực hiện nghi thức cúng máng nước, dòng nước đầu tiên hòa với tiết heo đã được chảy về làng.

Trong niềm vui tiếp nối, những phụ nữ Xê Đăng diện sắc phục truyền thống, tay cầm ống lồ ô lần lượt hứng từng dòng nước mát trong, rồi tranh thủ mang về nhà cất giữ cẩn thận.

Mạch nước ấy được dùng để nấu bữa cơm đầu tiên trong năm mới. Bởi người Xê Đăng tin rằng, đó là mạch nguồn tinh khiết nhất được thần linh ban tặng, mang đến sự may mắn trong cuộc sống.

Vì thế, sau khi mang ống nước về nhà, từng hộ dân tiếp tục tổ chức lễ cúng tại gia đình, hàm nghĩa tạ ơn thần linh, cầu mong một năm mới an lành, mùa màng bội thu, cuộc sống no đủ…

Chị Hồ Thị Hương, một người dân ở nóc Ông Đoàn cho biết, theo quan niệm của người Xê Đăng, lễ cúng máng nước (hay còn gọi là tết máng nước) mang ý nghĩa cầu may, chúc phúc đến với dân làng.

Do vậy, gần như năm nào cộng đồng địa phương cũng tổ chức hội làng cúng máng nước, xem đó như một dịp chào đón năm mới và cầu mong mọi điều tốt đẹp. Đây là lễ tục truyền thống từ bao đời, thường được diễn ra vào thời điểm giao mùa giữa năm cũ và năm mới.

“Tết máng nước không chỉ là lễ hội truyền thống, mà còn là dịp để cộng đồng người Xê Đăng tụ họp gia đình trong thời khắc giao mùa. Gìn giữ lễ hội truyền thống từ nhiều đời, thông qua nghi thức cúng máng nước độc đáo này, người Xê Đăng tin vào sự phù hộ, bảo bọc từ thần linh, đặc biệt là thần nước. Vì thế, nếu không phải lý do bất khả kháng, không một ai vắng mặt trong hội làng chung mang đầy ý nghĩa gắn kết cộng đồng chào đón năm mới” – chị Hương chia sẻ.

Song hành với nghi thức cúng thần, tết máng nước diễn ra với nhiều hoạt động văn hóa tiêu biểu của đồng bào Xê Đăng như dựng cây nêu đón tết, trình diễn trống, các trò chơi dân gian truyền thống… thu hút sự tham gia hưởng ứng của cả cộng đồng làng.

Ngoài đồng bào Xê Đăng, mừng Tết Nguyên đán, rất nhiều cộng đồng người Ca Dong ở Nam Trà My cũng tổ chức các chương trình hội làng truyền thống, thông qua lễ tục cúng máng nước cầu may, chúc phúc.

Ước vọng gắn kết

Tờ mờ sáng mùng 1 tết, sau ba hồi trống k’thu nổi lên, chẳng mấy chốc, sân gươl làng K’noonh (xã A Xan, Tây Giang) đông nghịt người. Sau nghi thức cúng thần của già làng, chiêng trống nổi lên, điệu múa tâng tung, da dá của đồng bào Cơ Tu nhịp nhàng vui theo hội làng truyền thống.

Ông Zơrâm Cheo – Trưởng thôn K’noonh cho biết, lễ hội được diễn ra sau thời điểm đồng bào địa phương hoàn tất công đoạn thu hoạch lúa mùa. Để tổ chức hội làng mừng tết, bằng tinh thần chung cộng đồng, tất cả thành viên của làng đều hưởng ứng.

Người góp công, người góp của, một hội làng truyền thống với đủ đầy lễ nghi được tái hiện và duy trì hằng năm, tạo nên không gian vui tết cho cộng đồng Cơ Tu nơi miền biên viễn giáp ranh với nước bạn Lào.

Đều đặn diễn ra từ nhiều năm nay, hội làng truyền thống của đồng bào Cơ Tu thôn K’noonh được xem như không gian gắn kết, tôn vinh cộng đồng sau một năm dài vất vả. Đây cũng là dịp để cộng đồng tạ ơn thần linh đã chở che, ban tặng cho dân làng những vụ mùa tốt tươi, cuộc sống no đủ và cầu mong một năm mới mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, dân làng khỏe mạnh.

“Người Cơ Tu quan niệm tất cả vạn vật đều có thần. Vì thế, lễ hội này ngoài mục đích chào đón năm mới còn là dịp để tạ ơn thần linh suốt một năm qua đã phù trợ, ban phước lành để người dân có đủ sức khỏe làm ăn, xây dựng cuộc sống tiến bộ và văn minh.

Ngoài ra, lễ hội còn là không gian sum họp của cộng đồng để tổng kết năm cũ, tăng cường hơn nữa tinh thần đoàn kết, quyết tâm xây dựng cuộc sống mới ngày càng phát triển, no ấm” – ông Zơrâm Cheo nói.

Kết thúc nghi thức cúng thần linh trước trụ cây nêu, từng tốp người lũ lượt đi vào bên trong nhà của các hộ dân trong làng. Họ đánh trống chiêng, múa điệu tâng tung, da dá và vẽ lên mặt hình ảnh ca’bhây (mặt nạ quỷ dữ) với mong muốn xua đuổi tà ma và những điều xui xẻo của năm cũ; đồng thời chúc phúc đến gia chủ một năm mới vạn sự hanh thông, làm ăn phát đạt. Đó cũng là thông điệp về tinh thần gắn kết được đồng bào Cơ Tu ước vọng trong những ngày đầu tiết thanh minh…