Trăm năm chợ cá Cảnh Dương

(QBĐT) – Hình thành từ những ngày mới lập làng, chợ cá Cảnh Dương (Quảng Trạch) không chỉ là nơi giao thương mà còn là biểu tượng sống động về truyền thống sản xuất ngư nghiệp của người làng biển. Cùng với những di sản văn hóa đặc sắc, riêng có của làng biển Cảnh Dương, chợ cá đã trở thành điểm khám phá hấp dẫn của du khách thập phương khi đến với ngôi làng “văn hóa du lịch” nơi miền chân sóng này.

“Hồn cốt” làng biển

Theo sử sách, làng biển Cảnh Dương được thành lập năm Quý Mùi (1643), đến nay đã hơn 380 năm. Từ xưa, người dân Cảnh Dương vẫn tự hào là một vùng quê văn vật, có nhiều di sản văn hóa độc đáo, trong đó có chợ cá, được xem là nơi lưu giữ “hồn cốt” của làng.

Các bác cao niên trong làng cho rằng, chợ cá Cảnh Dương có lịch sử gắn với quá trình hình thành và phát triển của làng, tên chợ cũng là tên làng. Chợ cá không chỉ đơn thuần là nơi giao dịch mua bán mà còn là nơi thể hiện văn hóa, lối sống, phong tục, tập quán của người dân làng biển Cảnh Dương.

Ở làng biển Cảnh Dương, những người vợ của ngư dân hiếm khi được theo chồng ra biển. Đây là một tập quán có từ bao đời nay và không ai muốn thay đổi. Nhưng ở làng biển này, nếu người đàn ông giỏi đánh bắt trên biển bao nhiêu thì phụ nữ cũng không hề kém cạnh khi ở phía bờ và chợ cá chính là nơi họ thể hiện tài năng buôn bán của mình.

Với người phụ nữ Cảnh Dương, mỗi lần đón chồng, con trở về từ biển, chỉ cần nhìn thoáng qua những sản vật được mang về là họ đã biết phải phân loại thế nào, bán cho ai và bán như thế nào để có giá trị nhất. Những năm đất nước còn khó khăn, bước chân của người phụ nữ Cảnh Dương đã in dấu trên khắp các chợ trên địa bàn tỉnh để đưa các sản phẩm cá, mắm của làng vươn xa.

Cũng xuất phát từ thực tế lao động nghề biển và chợ cá mà ở Cảnh Dương mới xuất hiện làn điệu hát ru (đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia) đặc sắc, riêng có. Hát ru ở Cảnh Dương không chỉ đơn thuần là mẹ ru con, bà ru cháu mà nét đặc sắc nhất của hát ru Cảnh Dương là ông ru cháu, cha ru con, anh ru em. Bởi lẽ, khi người đàn ông đi biển về có mớ cá, người vợ phải mang ra chợ bán, nên người chồng phải ở nhà đảm phần ru con…

Như thường lệ, khoảng 3 giờ sáng, khi chưa tỏ mặt người, từ phía biển Đông, những chiếc tàu đánh bắt cá của ngư dân bắt đầu nối đuôi nhau vào cửa sông Roòn, mang theo nhiều loại hải sản tươi ngon. Thời điểm này cũng là lúc chợ cá Cảnh Dương bắt đầu hoạt động nhộn nhịp.

Trên bờ cát, ngoài những người phụ nữ đón chồng, con trở về sau chuyến biển, từng tốp tiểu thương cũng hối hả chạy ra đón bạn hàng để có thể chọn được những mẻ cá, mực, tôm tươi ngon nhất. Từng mẻ hải sản tươi rói được phân loại, chốt giá nhanh chóng và theo chân tiểu thương tỏa đi khắp các địa phương trong và ngoài tỉnh. Chợ cá Cảnh Dương vì thế cũng trở thành chợ đầu mối hải sản ở phía Bắc của tỉnh.

Hàng ngày, chị Nguyễn Thị Nga, tiểu thương ở chợ cá Cảnh Dương đều thức dậy từ rất sớm để đón mua sỉ hải sản về nhập lại cho các nhà hàng và bán lẻ cho người dân, khách du lịch. Chị Nga cho biết, mỗi ngày, cửa hàng của chị nhập khoảng 2-3 tạ hải sản các loại. Nhờ đón được tàu sớm nên hải sản của chị lúc nào cũng tươi ngon và tiêu thụ hết trong ngày. Nghề buôn bán hải sản ở chợ cá tuy cực nhọc nhưng kiếm được đồng ra đồng vào để trang trải cuộc sống gia đình và lo cho con cái ăn học.

Với người Cảnh Dương, chợ cá không chỉ là nơi mưu sinh mà còn là không gian giao lưu, cố kết cộng đồng. Đây cũng là địa điểm gặp gỡ, thăm hỏi, chào mời, trao đổi chuyện làm ăn, đời sống xã hội; là nơi vun đắp tình làng nghĩa xóm, tình yêu quê hương đất nước. Bà Nguyễn Thị Hỉ (77 tuổi, thôn Tân Cảnh) cho biết, bà đã gắn bó với chợ cá từ nhỏ và đến nay vẫn ra chợ hàng ngày, như một nhu cầu tinh thần không thể thiếu trong cuộc sống…

Điểm khám phá hấp dẫn

Những năm gần đây, chợ cá Cảnh Dương không chỉ là chợ đầu mối cung cấp hải sản đi khắp nơi, mà còn là địa chỉ để người dân, du khách thập phương đến tham quan, trải nghiệm và mua hải sản.

Bà Lê Thị Hồng Minh ở xã Quảng Lưu (Quảng Trạch), một khách hàng quen thuộc tại chợ cá Cảnh Dương, cho hay: “Nhà tôi cách đây 15km, nhưng tuần nào cũng tranh thủ xuống mua hải sản. Hải sản ở đây không chỉ tươi ngon mà còn đa dạng về chủng loại. Đặc biệt, những ngày giáp Tết Nguyên đán này, chợ thường có các loại đặc sản của biển, như: Cá ngứa, cá thu, tôm hùm, hải sâm… Mua về ăn Tết hay gửi làm quà cho người thân ở xa đều rất yên tâm”.

Chị Trương Thanh Thảo, du khách đến từ TP. Hồ Chí Minh cho biết, khi đến du lịch ở Quảng Bình, qua giới thiệu của bạn bè, chị đã quyết định đến Cảnh Dương để trải nghiệm cảm giác đi chợ mua cá vào buổi sáng sớm.

“Dù đã đi nhiều nơi, trải nghiệm nhiều, nhưng khi đến đây tôi thực sự rất thích thú. Trời chưa sáng hẳn nhưng chợ đã tấp nập người mua, kẻ bán, tiếng nói cười chộn rộn cả một vùng. Cùng với chợ cá, cửa biển sông Roòn và bờ biển Cảnh Dương trong buổi sớm mai cũng thật đẹp”, chị Thảo chia sẻ.

Chủ tịch UBND xã Cảnh Dương Đồng Vinh Quang cho hay: Cùng với giữ gìn, phát huy các giá trị văn hóa, lịch sử tiêu biểu của địa phương, như: Lễ hội cầu ngư, làn điệu hát ru, hò chèo cạn, cung đường bích họa…, xã đang đề xuất cấp trên có quy hoạch chợ cá ở nơi rộng rãi hơn, bảo đảm vệ sinh môi trường.

Cùng với đó, địa phương khôi phục các nghề đánh bắt gần bờ truyền thống, thân thiện với môi trường, đặc biệt là nghề kéo lưới rùng để thu hút du khách cùng tham gia kéo lưới, trải nghiệm. Với những điểm nhấn quan trọng đó, tin rằng Cảnh Dương sẽ trở thành điểm đến hấp dẫn của du khách.

Theo Phó Giám đốc Sở Du lịch Đặng Đông Hà, với những tiềm năng, lợi thế riêng có của mình, hiện, Cảnh Dương đang được đầu tư, xây dựng thành làng văn hóa, du lịch biển. Đặc biệt, mới đây khi đền thờ Thánh Mẫu Liễu Hạnh (xã Quảng Đông) được công nhận là điểm du lịch, cùng với các danh lam thắng cảnh nổi tiếng như Vũng Chùa-Đảo Yến, thác Tam Cấp, làng biển và chợ cá Cảnh Dương sẽ sớm trở thành điểm đến hấp dẫn của du khách gần xa.

Phan Phương