Nữ họa sĩ già và hành trình tri ân Mẹ Việt Nam anh hùng

(QBĐT) – Đó là họa sĩ Đặng Ái Việt (Đặng Thị Bông), sinh năm 1948, quê xã Tân Bình, huyện Cai Lậy, tỉnh Tiền Giang. Đã 14 năm qua, họa sĩ rong ruổi trên chiếc xe máy từ TP. Hồ Chí Minh đến khắp các nẻo đường 63 tỉnh, thành phố để gặp và ký họa chân dung các Bà mẹ Việt Nam anh hùng (VNAH).

Hành trình tự tâm

Năm 15 tuổi, Đặng Ái Việt là diễn viên đoàn văn công tỉnh Mỹ Tho (một phần tỉnh Tiền Giang hiện nay). Đến tháng 7/1964, bà làm họa sĩ, phóng viên Báo Phụ nữ Giải phóng. Bà tham gia chiến đấu cùng các đội du kích ở Trảng Bàng, Tây Ninh và được phong tặng danh hiệu “Dũng sĩ diệt Mỹ”, “Dũng sĩ diệt cơ giới” khi mới 18 tuổi. Bà vinh dự được đứng vào hàng ngũ của Đảng Cộng sản Việt Nam năm 1969, tại chiến trường Tây Ninh. Đến năm 1983, bà về giảng dạy tại Trường đại học Mỹ thuật TP. Hồ Chí Minh đến khi nghỉ hưu. 

Nhớ về những năm tháng đất nước còn chiến tranh, để bảo vệ độc lập, hòa bình cho dân tộc, bao bà mẹ đã tiễn con lên đường ra chiến trận, khóc thầm lặng lẽ vì các con không trở về và thấu hiểu nỗi đau, sự hy sinh to lớn của các Bà mẹ VNAH, từ lâu, họa sĩ Đặng Ái Việt đã ấp ủ ý tưởng vẽ chân dung các mẹ còn sống như một sự tri ân, lưu lại dấu ấn thời gian với lòng yêu thương, thành kính.

Đến năm 2010, ở tuổi 62, họa sĩ Ái Việt bắt đầu hành trình rong ruổi trên khắp nẻo đường 63 tỉnh, thành phố để gặp gỡ và vẽ chân dung các Bà mẹ VNAH. Đây là hành trình tự nguyện, tự tâm của bà. Họa sĩ Đặng Ái Việt chia sẻ: “Hành trình tìm về với các mẹ chính là hành trình đến với tình yêu cuộc sống, tri ân cuộc đời, tri ân đồng đội đã chiến đấu, hy sinh cho nền độc lập, hòa bình của đất nước. Gần 14 năm qua, tôi vẫn hối hả chạy đua với thời gian để kịp đến gặp các mẹ trước lúc quá muộn…”.

Năm nay, họa sĩ Ái Việt đã tròn 55 năm tuổi Đảng và 76 tuổi đời. Mang trong mình tình yêu quê hương cháy bỏng, hành trình thực hiện nét vẽ thời gian của bà vẫn chưa dừng lại. Mặc cho ngày nắng hay mưa, đường xa, dốc xấu, nữ họa sĩ với dáng người nhỏ nhắn, mái đầu bạc hoa râm vẫn vững vàng một mình trên chiếc xe máy cũ cùng thùng đồ nghề đựng giấy, màu, bút vẽ và chút tư trang đơn giản tìm về với các Bà mẹ VNAH, thực hiện mệnh lệnh từ trái tim.

Ngàn lần xin lỗi các mẹ 

Đúng dịp kỷ niệm 94 năm Ngày thành lập Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam (20/10), họa sĩ Đặng Ái Việt đã về thăm và thực hiện những bức ký họa các Bà mẹ VNAH còn sống ở tỉnh Quảng Bình. Vượt đường xa đến căn nhà nhỏ của mẹ Đỗ Thị Điểm (SN 1921), ở thôn Đông Giang, xã Hưng Trạch (Bố Trạch) nằm bên đường Hồ Chí Minh, họa sĩ Ái Việt đã trò chuyện và vẽ chân dung của mẹ. Mẹ Đỗ Thị Điểm có hai con là liệt sỹ Nguyễn Xuân Khuê và Nguyễn Thị Xuân. Năm nay, mẹ bước sang tuổi 103 và ở cái tuổi xưa nay hiếm mẹ vẫn rất minh mẫn.

Biết tin họa sĩ Ái Việt về thăm, mẹ vô cùng xúc động. Mẹ bảo rằng, lớn tuổi rồi, không đi đâu được, có ai đến chơi, mẹ vui lắm. Lần này gặp họa sĩ Ái Việt, còn được vẽ chân dung là niềm hạnh phúc, động viên lớn đối với mẹ…

Chăm chút trong từng nét vẽ, từng mảng màu để hoàn thành bức chân dung mẹ Đỗ Thị Điểm, họa sĩ Ái Việt như hòa mình vào tâm tư, suy nghĩ của mẹ. Họa sĩ xúc động chia sẻ: “Con trai, con gái của mẹ hy sinh khi tuổi đời còn quá trẻ. Nỗi đau ấy không gì có thể bù đắp được, nó là vết thương lòng hằn sâu trong trái tim mẹ. Hôm nay, tôi-người đồng đội của các anh, chị, bằng việc làm nhỏ bé của mình xin được tri ân, chia sẻ với những mất mát lớn lao của mẹ”.

Chia tay mẹ Đỗ Thị Điểm, họa sĩ Ái Việt lại tiếp tục hành trình về xã Hạ Mỹ (Bố Trạch) và Phù Cảnh (Quảng Trạch) để vẽ chân dung Bà mẹ VNAH Phan Thị Quyên và Hoàng Thị Hy. Những ngày ở Quảng Bình trời mưa tầm tã, nhưng bà vẫn miệt mài trên những cung đường với một tâm nguyện là kịp vẽ lại chân dung các mẹ.

Chị Phan Thị Hà Ân, con dâu của Bà mẹ VNAH Phan Thị Quyên, có chồng và 1 con là liệt sỹ bộc bạch: “Gia đình tôi cảm thấy rất tự hào và vinh dự khi được họa sĩ Ái Việt vẽ chân dung mẹ chúng tôi. Đây là món quà, kỷ niệm đẹp dành cho mẹ, người đã thầm lặng chịu nỗi đau hy sinh những người thân yêu nhất vì Tổ quốc thân yêu”.

Trong hành trình đi tìm nét vẽ thời gian, họa sĩ Ái Việt đã mang lại niềm vui, hạnh phúc, sự sẻ chia sâu sắc với các Bà mẹ VNAH và cả những người từng gặp, biết đến bà. Nhưng với Quảng Bình, với các mẹ nơi đây, bà vẫn còn nhiều luyến tiếc, trăn trở… “Bảy lần đi ra phương Bắc là bảy lần tôi đi qua địa phận tỉnh Quảng Bình. Nhưng khi tôi tìm về để vẽ chân dung các Bà mẹ VNAH thì thật xót xa, hơn 1.300 Bà mẹ VNAH chỉ còn 3 mẹ còn sống. Tôi đã khóc khi nghe tin này. Thực sự tôi rất ân hận và ngàn lần xin lỗi các mẹ vì đã quay trở lại quá muộn màng… ”, họa sĩ Ái Việt nói trong nghẹn ngào.

Tiếp tục hành trình tri ân

Đến nay, họa sĩ Ái Việt đã thực hiện hơn 3.250 bức vẽ chân dung các Bà mẹ VNAH trên khắp mọi miền Tổ quốc. Không chỉ vẽ, bà còn lắng nghe, sẻ chia nỗi lòng cùng các mẹ với tất cả yêu thương và lòng biết ơn vô vàn.

Trên hành trình đó, nữ họa sĩ trải qua những chặng đường dài tít tắp, giữa tiết trời khi mưa, khi nắng, có lúc không tìm được chỗ nghỉ… nhưng bà chưa bao giờ chùng bước. Bởi, hành trình bà tìm về với các Bà mẹ VNAH chính là hành trình đến với tình yêu cuộc sống, tri ân cuộc đời.

Họa sĩ Ái Việt trải lòng: “Tôi không bao giờ bỏ các mẹ, chỉ sợ các mẹ bỏ tôi. Tôi sẽ kiểm đếm, rà soát lại hồ sơ các mẹ đã vẽ và những mẹ còn sống để kết nối và vẽ hết, không để sót. Một ngày nào đó, nếu Quảng Bình có thêm những mẹ sau khi hoàn thiện hồ sơ, được tặng danh hiệu Bà mẹ VNAH, tôi sẽ ra ngay, quyết vẽ cho bằng được…”.

Những bức vẽ chân dung các Bà mẹ VNAH được họa sĩ Ái Việt tin tưởng trao tặng cho Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam. Sâu thẳm trong trái tim, bà muốn các bức vẽ này là minh chứng để nhắc nhở thế hệ trẻ không quên những người đã hy sinh cho đất nước hòa bình và ấm no, hạnh phúc như hôm nay. Đúng như câu thơ mà bà vẫn thường đọc: “Ta đi đâu phải để cầu danh/Chẳng phải thiền sư, chẳng thỉnh kinh/Ta tìm hình ảnh người mẹ Việt/Để lại ngàn năm cho thế nhân”. 

Lê Mai