Theo những cánh chim bay…

(QBĐT) – Vườn Quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng (VQG PN-KB) được đánh giá là một trong những sinh cảnh đa dạng và phong phú cả về thành phần loài và số lượng cá thể của các loài chim. Nơi đây, hiện hữu nhiều loài chim quý hiếm, đặc hữu, có tầm quan trọng bảo tồn cấp quốc gia và quốc tế, được ghi trong Sách đỏ Việt Nam, Danh lục đỏ IUCN. Hiện, việc bảo tồn khu hệ chim hoang dã ở VQG PN-KB và một số vùng chim trọng điểm của tỉnh Quảng Bình đang được các nhà khoa học triển khai nghiên cứu. Hy vọng, qua đó sẽ làm phong phú hơn tính đa dạng sinh học, tính hấp dẫn cho du lịch sinh thái của Việt Nam nói chung và tỉnh Quảng Bình nói riêng… 

Dõi theo tiếng chim… 

Buổi sáng của những ngày cuối năm ở VQG PN-KB, tiết trời sang xuân hình như se lạnh hơn. Gần 30 năm gắn bó và dành cả tuổi thanh xuân của mình với những cánh rừng, hang động ở VQG PN-KB, với anh Đinh Huy Trí (SN 1973), Phó Giám đốc Ban Quản lý VQG PN-KB ngoài hoàn thành tốt nhiệm vụ chuyên môn được giao, công tác nghiên cứu khoa học luôn là động lực, khơi dậy khát vọng đổi mới để giúp anh ngày càng hoàn thiện bản thân hơn.

Theo chia sẻ của anh Đinh Huy Trí, sau khi tốt nghiệp đại học ngành Lâm nghiệp năm 1996, anh được bố trí làm cán bộ kỹ thuật tại Khu bảo tồn thiên nhiên Phong Nha thuộc Chi cục Kiểm lâm Quảng Bình. Thế hệ cán bộ trẻ như anh ngày đó giờ đã cứng cáp hơn trong chuyên môn, nhiều người còn đặt nền móng vững chắc cho công tác nghiên cứu khoa học ở VQG PN-KB.

“Gần 30 năm gắn bó với VQG, tôi đã có nhiều công trình nghiên cứu về thực vật, du lịch sinh thái, địa chất địa mạo, cổ khí hậu, khảo cổ, văn hóa tri thức bản địa, nghiên cứu về các loài thú. Những công trình tôi nghiên cứu và phối hợp nghiên cứu có rất nhiều đóng góp cho khoa học, thực tiễn và công tác bảo tồn nơi đây…”, anh Đinh Huy Trí cho hay.

Đưa cho chúng tôi xem những cuốn sách nghiên cứu về các loài chim của Việt Nam, anh Trí trao đổi, khi thực hiện công tác nghiên cứu khoa học, dù đề tài lớn hay nhỏ cũng đều có những hiệu quả nhất định. Hiện, anh và các đồng sự đang thực hiện đề tài nghiên cứu về điều tra khu hệ chim hoang dã ở VQG PN-KB và các vùng phụ cận.

Nhà “điểu học” Đinh Huy Trí say sưa kể về hành trình gian nan “săn chim” di cư để phục vụ cho công tác nghiên cứu khoa học… Anh bảo rằng, quá trình nghiên cứu, theo dấu đàn chim di cư theo mùa hay những loài chỉ sống ở một nơi cố định, người “săn chim” đều phải biết được đặc điểm sinh học, sinh thái học, tập tính sinh thái của loài chim, nhiều lúc phải theo dõi một loài chim từ khi chúng làm tổ đến khi ra con trưởng thành…

Và, theo anh Đinh Huy Trí, “săn chim” đòi hỏi sự công phu, tỉ mỉ, đam mê từ việc trang bị máy ảnh, ống nhòm, loa để phát tiếng kêu dẫn dụ chim đến các dụng cụ thực địa và trang phục phải gần gũi với thiên nhiên. Ngoài ra, người “săn chim” còn sử dụng các phần mềm hiện đại để phục vụ cho công việc…

“Khó nhất vẫn là công tác thực địa, nhiều khi mình phải đi vào các vùng biên giới, vùng đất ngập nước, vùng sinh cảnh đặc thù, hang động, vùng có sự khác biệt về địa hình. Nhiều điểm đến phải xuất phát từ sáng sớm để chuẩn bị hiện trường. Không giống những loài động vật khác trong tự nhiên, loài chim thường có kích thước nhỏ, chúng kiếm ăn và bay nhảy. Để chụp được ảnh nghiên cứu, xác định loài mới nhiều khi tôi phải bỏ ra hàng giờ, hàng ngày, hàng tuần, thậm chí là nhiều tháng chờ đợi chỉ để chụp được một vài khoảnh khắc xuất hiện hiếm hoi của chúng…”, anh Đinh Huy Trí thông tin.

Bảo tồn khu hệ chim hoang dã quý hiếm

Một đề tài khoa học cấp tỉnh được anh Đinh Huy Trí và các đồng sự xây dựng, triển khai thực hiện trong năm 2024 thu hút được sự quan tâm khá lớn của nhiều nhà khoa học. Bởi, đây là lần đầu tiên đối tượng nghiên cứu là khu hệ chim hoang dã quý hiếm trên địa bàn VQG PN-KB và một số vùng chim trọng điểm của tỉnh Quảng Bình, như: Khu dự trữ thiên nhiên Động Châu-khe Nước Trong, Vũng Chùa-Đảo Yến, phá Hạc Hải đều được đưa vào đề tài nghiên cứu. 

Đề tài hướng đến mục tiêu là đánh giá được hiện trạng bảo tồn khu hệ chim hoang dã trên địa bàn VQG PN-KB và một số vùng chim trọng điểm của tỉnh Quảng Bình nhằm đề xuất các giải pháp bảo tồn và khai thác phát triển du lịch sinh thái gắn với quan sát chim hoang dã.

Anh Đinh Huy Trí (chủ nhiệm đề tài) chia sẻ, ở Việt Nam, sản phẩm du lịch xem chim đã được phát triển mạnh và đem lại nguồn thu cho các đơn vị quản lý rừng, góp phần xây dựng thương hiệu và hình ảnh cho các địa danh của một số tỉnh, đóng góp và phát triển kinh tế-xã hội. Cho đến nay, hoạt động ngắm chim và động vật hoang dã đã triển khai ở trên 20 VQG, khu dự trữ thiên nhiên trong cả nước, như: VQG Tràm Chim, VQG Cát Tiên, VQG Yok Đôn, VQG Bi Đúp-Núi Bà, VQG Bạch Mã, VQG Cúc Phương, VQG Xuân Thủy, VQG Hoàng Liên…

“Khu hệ chim trên địa bàn tỉnh Quảng Bình rất đa dạng và phong phú cả về thành phần loài và số lượng cá thể của loài, những giá trị về kinh tế và khoa học của nguồn tài nguyên sinh vật này là rất to lớn. Nhiều loài chim quý hiếm của Quảng Bình có tầm quan trọng bảo tồn ở cấp quốc gia và quốc tế, được ghi trong Sách đỏ Việt Nam, Danh lục đỏ IUCN và một số nghị định của Chính phủ…”, anh Đinh Huy Trí cho biết.

Việc nghiên cứu, điều tra khu hệ chim hoang dã sẽ tạo lập cơ sở khoa học cho việc quy hoạch phát triển kinh tế, quản lý bảo tồn, khai thác và phát huy giá trị đa dạng sinh học và sử dụng bền vững nguồn tài nguyên sinh vật. Mặt khác, vùng nghiên cứu có điều kiện tự nhiên rất thuận lợi cho phát triển nông-lâm nghiệp và du lịch, đặc biệt là du lịch sinh thái; đồng thời làm nổi bật tính đặc trưng, khác biệt; bổ sung về thành phần loài, mở rộng vùng phân bố của những loài quý hiếm, đặc hữu…

Ngọc Hải