Thành tựu trong xây dựng nông thôn mới và chương trình OCOP
Năm 2024, phong trào xây dựng nông thôn mới tiếp tục lan tỏa mạnh mẽ trên khắp cả nước. Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, tính đến cuối năm 2024, có 78,7% số xã trên cả nước đạt chuẩn nông thôn mới, với 2.225 xã đạt chuẩn nâng cao (tăng 602 xã) và 532 xã đạt chuẩn kiểu mẫu (tăng 274 xã). Bình quân cả nước đạt 17,5 tiêu chí/xã, tăng 0,6 tiêu chí so với năm trước.
Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới (NTM) không chỉ đơn thuần hướng đến đạt chuẩn các tiêu chí mà còn mang lại sức sống mới cho vùng nông thôn Việt Nam.
Các huyện và tỉnh đạt chuẩn nông thôn mới cũng tăng đáng kể. Có 302 đơn vị cấp huyện hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM (tăng 32 đơn vị), trong đó 15 huyện đạt chuẩn NTM nâng cao. Đặc biệt, 5 tỉnh gồm Nam Định, Đồng Nai, Hà Nam, Hưng Yên, và Hải Dương đã được công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM.
Phong trào “Cả nước chung sức xây dựng NTM” và cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng NTM, đô thị văn minh” đã thu hút sự tham gia của toàn xã hội. Đến tháng 10/2024, tổng nguồn lực huy động thực hiện chương trình đạt trên 2,92 triệu tỷ đồng, trong đó vốn tín dụng chiếm 73,8%, ngân sách nhà nước chiếm 10,2%, vốn cộng đồng và người dân tự nguyện đóng góp khoảng 3,9%.
Chương trình không chỉ thay đổi diện mạo vùng nông thôn mà còn góp phần cụ thể hóa các chủ trương của Đảng về phát triển kinh tế nông thôn, nâng cao thu nhập và chất lượng cuộc sống của người dân.
Đặc biệt, Chương trình OCOP tiếp tục khẳng định vai trò là giải pháp trọng tâm phát triển kinh tế nông thôn. Năm 2024, cả nước có 14.642 sản phẩm đạt chuẩn OCOP từ 3 sao trở lên, tăng 3.586 sản phẩm so với năm 2023. Trong đó, 73,2% đạt 3 sao, 23,5% đạt 4 sao, và 51 sản phẩm được công nhận 5 sao – tiêu chuẩn cao nhất cho các sản phẩm có khả năng xuất khẩu và cạnh tranh quốc tế.
Hiện cả nước có 8.086 chủ thể OCOP, bao gồm 32,7% là hợp tác xã, 24,1% là doanh nghiệp nhỏ, 42,7% là cơ sở sản xuất/hộ kinh doanh. Đây là minh chứng cho sự đa dạng trong thành phần kinh tế, đồng thời thể hiện tiềm năng mạnh mẽ trong việc phát huy thế mạnh địa phương.
Năm 2024 cũng ghi nhận sự phát triển vượt bậc của các hợp tác xã (HTX). Cả nước có 21.700 HTX nông nghiệp (tăng 1.200 so với năm trước), trong đó gần 66% hoạt động hiệu quả. Đặc biệt, có 2.169 HTX nông nghiệp sở hữu sản phẩm OCOP, chiếm 37,9% tổng số chủ thể OCOP.
Ngoài ra, khoảng 2.500 HTX đã ứng dụng công nghệ cao và chuyển đổi số, 4.339 HTX tham gia bao tiêu nông sản cho thành viên, giúp ổn định đầu ra và tăng giá trị sản phẩm. Khoảng 1.200 HTX đã phát triển mô hình du lịch nông nghiệp, góp phần đa dạng hóa thu nhập cho người dân và quảng bá văn hóa địa phương.
Các trang trại nông nghiệp cũng đóng góp tích cực vào phát triển kinh tế nông thôn. Đến cuối năm 2024, cả nước có 19.660 trang trại, trong đó 1.034 trang trại đầu tư hệ thống điện năng lượng mặt trời, 56 trang trại hoạt động du lịch nông nghiệp, và 4.235 trang trại tham gia liên kết sản xuất, tiêu thụ sản phẩm.
Gian hàng trưng bày, giới thiệu sản phẩm OCOP – nông sản nông thôn tiêu biểu và kết nối, hỗ trợ tiêu thụ đặc sản vùng miền, phường Tiên Cát, thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ. Ảnh: Hương Nga
Chương trình xây dựng nông thôn mới và OCOP không dừng lại ở những kết quả hiện tại mà hướng tới các mục tiêu cao hơn trong năm 2025. Theo kế hoạch, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn sẽ tiếp tục chỉ đạo, hướng dẫn các địa phương đẩy mạnh thực hiện hiệu quả Chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 – 2025, 06 Chương trình chuyên đề trọng tâm, nhất là các mô hình chỉ đạo điểm của trung ương, gắn với cơ cấu lại ngành nông nghiệp, theo hướng đi vào chiều sâu, đảm bảo chất lượng, bền vững, ưu tiên các vùng, khu vực khó khăn nhằm nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho người dân nông thôn và giải quyết các vấn đề bức xúc, tồn tại trong xây dựng nông thôn mới (môi trường, an toàn thực phẩm, nước sạch nông thôn, phát triển kinh tế nông thôn, nâng cao hiệu quả hoạt động của các hợp tác xã, hỗ trợ các doanh nghiệp, hợp tác xã khởi nghiệp, sáng tạo, thực hiện Chương trình OCOP; chuyển đổi số trong xây dựng nông thôn mới, phát triển du lịch nông thôn…).
Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, thống nhất nhận thức, thay đổi tư duy cho cán bộ và người dân về thực hiện xây dựng NTM gắn với xây dựng “Nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh”, đặc biệt là phát triển kinh tế nông thôn theo hướng chuyển từ đơn giá trị sang đa giá trị…
Tiếp tục thực hiện các giải pháp huy động nguồn lực thực hiện Chương trình; phấn đấu hết năm 2025, tỷ lệ xã đạt chuẩn nông thôn mới trên 80%; khoảng 325 đơn vị cấp huyện đạt chuẩn/hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới; có khoảng 10 – 11 tỉnh/thành phố được công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới; khoảng 15.000 sản phẩm được chuẩn hóa theo bộ tiêu chí sản phẩm OCOP.
Nghiên cứu, hoàn thành thủ tục trình cấp có thẩm quyền xem xét, phê duyệt chủ trương đầu tư Chương trình giai đoạn 2026-2030; Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới giai đoạn 2026-2030.
Những thành tựu trong năm 2024 không chỉ là điểm tựa mà còn là động lực để chương trình xây dựng nông thôn mới và OCOP tiếp tục tạo nên những kỳ tích, đưa nông thôn Việt Nam ngày càng hiện đại, văn minh và thịnh vượng.
Nỗ lực giảm nghèo và chuyển đổi tư duy kinh tế nông nghiệp
Trong những năm gần đây, các chương trình giảm nghèo và phát triển nông thôn đã đạt được những kết quả tích cực, góp phần quan trọng vào việc nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho người dân, đặc biệt là tại các vùng khó khăn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Các chương trình trọng tâm, bao gồm Chương trình MTQG giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025, Chương trình phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030, và Chương trình ổn định dân cư, đã đạt được những thành công đáng kể trong việc cải thiện chất lượng cuộc sống và thúc đẩy phát triển bền vững.
Ảnh minh họa
Năm 2024, các địa phương đã triển khai 1.292 dự án, thu hút khoảng 17.486 hộ tham gia. Các mô hình giảm nghèo hiệu quả được nhân rộng, và các hướng dẫn cụ thể về triển khai dự án, đặc biệt là các Dự án 2, 3, 6, 7, đã được ban hành theo Quyết định số 1405/QĐ-BNN-KTHT ngày 24/5/2024. Mục tiêu của Chương trình không chỉ giảm nghèo mà còn đảm bảo an ninh lương thực, hướng tới một xã hội phát triển bền vững, bao gồm cả chương trình “Không còn nạn đói” với các nhiệm vụ tập huấn cho cán bộ và người dân.
Cùng với Chương trình giảm nghèo, Chương trình MTQG phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030 cũng đã đạt được nhiều kết quả quan trọng. Chính phủ đã phối hợp với các cơ quan như Bộ Tài chính và Ủy ban Dân tộc để sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật, đảm bảo hiệu quả thực hiện các tiểu dự án. Đặc biệt, việc thực hiện Nghị quyết số 111/2024/QH15 đã đảm bảo sự triển khai các cơ chế đặc thù cho Chương trình, hướng tới nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống cho người dân tại các vùng đặc biệt khó khăn.
Một trong những thành tựu nổi bật trong công tác phát triển nông thôn là Chương trình bố trí và ổn định dân cư. Đặc biệt, việc di dời dân cư khỏi các khu vực có nguy cơ thiên tai đã góp phần giảm thiểu thiệt hại do thiên tai và nâng cao thu nhập cho các hộ dân. Kết quả từ Chương trình này cho thấy khoảng 16 nghìn hộ dân đã được bố trí ổn định từ năm 2021 đến nay, trong đó 6 nghìn hộ đã được ổn định trong năm 2024.
Năm 2024 cũng đánh dấu sự chuyển mình mạnh mẽ trong tư duy về phát triển nông nghiệp, khi chuyển từ sản xuất nông nghiệp sang kinh tế nông nghiệp. Các mô hình nông nghiệp sinh thái, hữu cơ và các mô hình sản xuất hiệu quả đã được triển khai rộng rãi. Nhiều diện tích đất nông nghiệp kém hiệu quả đã được chuyển sang các cây trồng có giá trị cao hơn, như nuôi trồng thủy sản và trồng cây công nghiệp. Chất lượng sản phẩm nông sản cũng được cải thiện đáng kể, góp phần nâng cao giá trị gia tăng cho ngành nông nghiệp.
Theo kế hoạch, trong năm 2025, công tác triển khai các Chương trình mục tiêu quốc gia sẽ tiếp tục được đẩy mạnh với nhiều nội dung quan trọng nhằm đảm bảo tính bền vững và hiệu quả. Đối với Chương trình giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025 và Chương trình phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030, trọng tâm sẽ là hướng dẫn các địa phương thực hiện các dự án hỗ trợ phát triển sản xuất, nhân rộng mô hình giảm nghèo bền vững, giúp đồng bào tiếp cận tiến bộ kỹ thuật mới. Những nỗ lực này nhằm nâng cao năng suất và thu nhập cho người dân, tập trung vào sản xuất hàng hóa gắn với chế biến và tiêu thụ sản phẩm. Việc tăng cường liên kết giữa nông dân và doanh nghiệp trong chuỗi giá trị sẽ được chú trọng, đồng thời ưu tiên phát triển các sản phẩm có tiềm năng, thế mạnh địa phương để tạo giá trị gia tăng, nâng cao thu nhập và giảm nghèo bền vững.
Công tác bố trí, sắp xếp dân cư cũng sẽ được triển khai theo hướng bền vững và hiệu quả, tuân thủ chỉ đạo của Chính phủ tại Nghị quyết số 22/NQ-CP ngày 01/3/2020 và các chỉ đạo khác của Thủ tướng Chính phủ. Theo kế hoạch năm 2025, việc thực hiện bố trí, sắp xếp dân cư sẽ tập trung vào việc tái định cư và ổn định đời sống cho khoảng 9.000 – 10.000 hộ dân. Đặc biệt, ưu tiên di dời các hộ dân ra khỏi các vùng có nguy cơ cao về thiên tai như lũ ống, lũ quét, sạt lở đất, ngập lụt, biên giới và các khu vực di cư tự do, đặc biệt khó khăn hoặc khu rừng đặc dụng.
Bên cạnh đó, các địa phương sẽ được chỉ đạo thực hiện tái định cư thủy lợi, thủy điện theo Quyết định số 590/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, với mục tiêu sơ kết, đánh giá tình hình thực hiện bố trí dân cư giai đoạn 2021-2025. Đặc biệt, việc nghiên cứu, hoàn thiện và bổ sung chính sách về di dân, tái định cư cũng sẽ được đẩy mạnh để đảm bảo ổn định đời sống và sản xuất cho các hộ dân sau tái định cư.
Các chương trình trọng điểm như nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế vùng dân tộc thiểu số sẽ được đẩy mạnh trong năm 2025, góp phần đưa nông nghiệp Việt Nam lên tầm cao mới, hướng tới mục tiêu “Nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh.”
