Được xây dựng từ năm 1990, đến nay nhiều hạng mục của Nghĩa trang liệt sĩ xã Hy Cương, thành phố Việt Trì đã bị xuống cấp, ảnh hưởng đến mỹ quan, thẩm mỹ kiến trúc, cũng như sự tôn nghiêm đối với việc tri ân các Anh hùng liệt sĩ.
Cỏ mọc rậm rạp quanh các phần mộ.
Trải qua các cuộc chiến tranh bảo vệ và xây dựng Tổ quốc, xã Hy Cương có 74 người con anh dũng hy sinh vì nền độc lập tự do của dân tộc. Tại Nghĩa trang liệt sĩ xã hiện có 57 phần mộ liệt sĩ. Theo quan sát của phóng viên, ngay từ những bậc thềm đầu tiên dẫn lên khu vực kỳ đài đã bị nứt gãy, lún sụt, bề mặt phủ lớp rêu phong dày cùng lá và cành cây mục gãy. Nhà quản trang xập xệ, bị mối đắp xung quanh. Đi qua bức tường rào gạch xây đã hư hỏng là các dãy mộ phần – nơi an nghỉ của các liệt sĩ có lối đi bao quanh được láng nền bằng xi măng đã nứt, lún, cỏ dại mọc rậm rạp. Trên các phần mộ có khắc bia ghi thông tin của liệt sĩ, song phần lớn đã bị mờ rất khó đọc. Khu vực kỳ đài tưởng niệm cũng mốc meo, xuống cấp nghiêm trọng. Vào nghĩa trang, chúng tôi vô cùng chạnh lòng trước sự xuống cấp của công trình. Mặc dù, lãnh đạo xã nói việc trông nom, dọn dẹp ở Nghĩa trang thường xuyên được quan tâm không chỉ vào dịp Tết Nguyên đán và Ngày Thương binh – Liệt sĩ 27/7. Tuy nhiên, thực tế lại không như vậy. Trong các cuộc tiếp xúc cử tri, người dân địa phương đã nhiều lần kiến nghị UBND xã Hy Cương, UBND thành phố Việt Trì tu bổ, nâng cấp nhưng đến nay vẫn chưa được thực hiện.
Khi phóng viên đặt câu hỏi lý do vì sao công trình đến nay chưa được đầu tư nâng cấp, cải tạo? Lãnh đạo địa phương cho biết, xã Hy Cương có tổng diện tích tự nhiên 700ha, trong đó 500ha nằm trong vùng quy hoạch Khu di tích lịch sử Đền Hùng. Nghĩa trang liệt sĩ của xã cũng nằm trong vùng quy hoạch. Do đó, quỹ đất dành cho việc di dời, xây mới Nghĩa trang liệt sĩ rất khó khăn. Từ những ý kiến của cử tri, chính quyền địa phương cũng đã lên phương án di dời Nghĩa trang liệt sĩ hiện nay sang địa điểm mới ở gần khu vực núi Pheo thuộc khu 5. Tuy nhiên, người dân phản đối do khu vực đó nằm cách xa khu dân cư, không tiện đi lại chăm sóc, hương khói. Hơn nữa, để làm đường đi vào nghĩa trang phải đầu tư số tiền nhiều tỉ đồng. Không ít lần chính quyền xã đề nghị với UBND thành phố Việt Trì việc xây dựng phương án cải tạo, nâng cấp nhưng đều chưa phù hợp.
Đồng chí Trần Xuân Lâm – Trưởng Phòng Lao động, Thương binh và Xã hội thành phố cho biết: Vì Nghĩa trang nằm trong khuôn viên Khu di tích lịch sử Đền Hùng nên lãnh đạo tỉnh, thành phố muốn di chuyển sang vị trí khác. Đã nhiều lần khảo sát tìm địa điểm, nhưng không nhận được sự đồng tình thống nhất giữa chính quyền và người dân. Cuối năm 2023, thành phố cũng đã nhận được Báo cáo số 120/BC-UBND của UBND xã Hy Cương đề xuất chủ trương đầu tư công trình: Cải tạo, sửa chữa Nghĩa trang liệt sĩ xã Hy Cương, thành phố Việt Trì nhằm đầu tư xây dựng các hạng mục công trình đã xuống cấp làm tăng tính chất trang nghiêm cho công trình với kinh phí dự kiến gần 6,9 tỉ đồng. Căn cứ vào nội dung báo cáo, chủ trương xin đầu tư này, trong kỳ họp HĐND thành phố sắp tới sẽ thông qua và làm các thủ tục đầu tư xây dựng.
Theo báo cáo của UBND xã Hy Cương, dự kiến sửa chữa đối với các ngôi mộ sẽ giữ nguyên vị trí, ốp lại bằng đá có gắn bia ghi danh khắc chữ phủ nhũ vàng, bổ sung bình cắm hoa, thay bát hương. Thay thế nền xi măng hiện trạng bằng đổ bê tông, lát toàn bộ lối đi bằng đá tự nhiên. Bổ sung bồn hoa, hệ thống điện chiếu sáng, xây mới tường rào và kỳ đài… Thời gian thực hiện công trình từ năm 2023-2026.
Trước tình trạng xuống cấp nghiêm trọng, việc đầu tư sửa chữa, nâng cấp Nghĩa trang liệt sĩ xã Hy Cương là việc làm cần thiết và cấp thiết. Tuy nhiên, sẽ phải mất một khoảng thời gian dài công trình mới hoàn thành. Từ nay đến khi Nghĩa trang được tu bổ, tôn tạo lại, thiết nghĩ, chính quyền địa phương và nhân dân cần quan tâm dọn dẹp, phát quang cỏ dại, chỉnh trang khuôn viên Nghĩa trang liệt sĩ trong phạm vi, khả năng của mình góp phần tạo sự trang nghiêm, thành kính tri ân với những người đã hy sinh vì nền độc lập, tự do của Tổ quốc.
