Làng nghề sản xuất đồ thờ cúng Hiền Đa (xã Hùng Việt, huyện Cẩm Khê) từng có thời kỳ hưng thịnh, nổi tiếng khắp tỉnh với những sản phẩm vàng mã thủ công tinh xảo. Tuy nhiên, trong vài năm trở lại đây, làng nghề dần mai một do thiếu lao động trẻ kế cận, trong khi nhiều người lớn tuổi không còn mặn mà với nghề truyền thống. Những người còn gắn bó với nghề luôn trăn trở trước nguy cơ mai một của làng nghề.
Làng nghề sản xuất đồ thờ cúng Hiền Đa (xã Hùng Việt, huyện Cẩm Khê) vào những ngày cận kề Tết Ất Tỵ 2025, không còn cảnh nhộn nhịp, tất bật như những năm trước, thay vào đó là một bầu không khí trầm lắng hơn. Dọc con đường làng, chỉ còn lác đác vài hộ gia đình vẫn miệt mài với công việc làm vàng mã. Những tấm giấy màu sặc sỡ phơi dưới nắng, những khung tre dựng dở dang, tất cả dường như đang gợi nhớ về một thời kỳ hưng thịnh của làng nghề.
Làng nghề sản xuất đồ thờ cúng Hiền Đa từng nổi tiếng khắp tỉnh với những sản phẩm vàng mã thủ công tinh xảo.
Bên trong những căn nhà nhỏ, một vài người thợ cao tuổi vẫn kiên trì bám trụ với nghề, tỉ mỉ vót từng thanh tre, cẩn thận dán từng mảnh giấy, tạo nên những sản phẩm truyền thống phục vụ nhu cầu cúng lễ dịp cuối, đầu năm.
Hơn một thập kỷ trở về trước, dọc theo con đường chạy thẳng vào làng, người người, nhà nhà tất bật với công việc vót tre, làm khung, dán giấy. Một thời, nghề làm vàng mã nơi đây đã trở nên hưng thịnh, mang lại sinh kế ổn định cho nhiều hộ gia đình.
Từ hơn 100 hộ làm vàng mã, đến nay chỉ còn khoảng chục hộ còn bám trụ với nghề.
Được công nhận làng nghề vào năm 2011, nghề làm vàng mã không chỉ mang đậm nét văn hóa tâm linh mà còn tạo nguồn thu nhập chính cho hàng trăm hộ dân nơi đây. Các hộ gia đình không làm vàng mã theo mùa vụ mà sản xuất quanh năm, đặc biệt là vào ba đợt cao điểm: Rằm tháng Bảy, cận Tết Nguyên Đán và tháng Giêng.
Năm 2018, làng nghề có trên 100 hộ duy trì nghề truyền thống, chủ yếu tập trung vào sản xuất và kinh doanh mặt hàng vàng mã như: Ngựa, rồng, quần áo, thỏi vàng… phục vụ nhu cầu tâm linh của người dân. Những năm gần đây, làng nghề vàng mã không còn giữ được sức sống như trước. Số hộ duy trì nghề giảm mạnh, từ hơn 100 hộ làm vàng mã, đến nay chỉ còn khoảng chục hộ còn bám trụ.
Bà Đỗ Thị Định là một trong số ít người còn làm vàng mã tại làng.
Gắn bó với nghề vàng mã đã hơn 3 thập kỷ, bà Đỗ Thị Định, xã Hùng Việt, huyện Cẩm khê chia sẻ: “Từ ngày về đây làm dâu, tôi được bố chồng dạy cho cách làm vàng mã, từ đó, hai vợ chồng tôi kiếm sống nhờ nghề này. Nhớ lại năm 2010, thời kỳ hưng thịnh, chồng đan lát, vợ dán giấy, tất bật làm cả ngày lẫn đêm cũng không hết việc. Hiện tại, gia đình tôi là một trong số ít hộ vẫn còn tiếp tục làm nghề vì muốn kiếm thêm ít tiền trang trải cuộc sống”.
Nghề làm vàng mã không đòi hỏi công nghệ hiện đại nhưng yêu cầu sự tỉ mỉ, khéo léo của người thợ. Công đoạn sản xuất trải qua nhiều bước: Từ vót tre, làm khung, dán giấy đến tô màu, trang trí… Mỗi sản phẩm được làm ra đều mang trong mình tâm huyết của người làm, phản ánh sự tinh tế trong từng đường nét.
Nghề làm hàng mã đòi hỏi người thợ sự tỉ mỉ, khéo léo am hiểu các tích cổ và cả sự sáng tạo.
Phần đa người dân cho biết, do thu nhập từ nghề vàng mã không còn giúp họ đảm bảo cuộc sống, trong khi một sản phẩm vàng mã mất nhiều công sức để hoàn thiện nhưng giá bán lại không cao, khiến nhiều hộ gia đình nản lòng.
Dù gặp nhiều khó khăn, vẫn có những hộ dân quyết tâm giữ nghề. Bà Nguyễn Thị Liên, xã Hùng Việt, huyện Cẩm Khê – một người thợ tâm huyết bày tỏ: “Tôi vẫn còn nhớ những ngày làng nghề đắt mối, đầu làng cuối xóm nhà nào cũng tận dụng không gian để phơi khung xương ngựa giấy, hình nhân và đủ loại hàng mã.
Dù đôi bàn tay lúc nào cũng chi chít sẹo, dính đầy hồ dán, công việc vất vả nhưng ai nấy cũng say nghề. Làm nghề này không giàu nhưng giữ được cái hồn của làng, nếu bỏ nghề thì cũng tiếc vì đây là truyền thống cha ông để lại”.
Các sản phẩm vàng mã do người dân tại Làng nghề sản xuất đồ thờ cúng Hiền Đa sản xuất.
Đến nay, chạy theo nhu cầu thị yếu người tiêu dùng, nhiều hộ gia đình kinh doanh vàng mã trong xã đã chuyển sang nhập hàng từ các xưởng lớn tại một số tỉnh như: Bắc Giang, Bắc Ninh, Hà Nội… Các cơ sở này sản xuất vàng mã theo dây chuyền công nghiệp, không mất nhiều thời gian nhưng mẫu mã đa dạng, đẹp mắt hơn so với sản phẩm làm thủ công tại làng nghề. Điều này khiến vàng mã ngày càng khó cạnh tranh trên thị trường. Vô tình, một bộ phận người làm nghề vàng mã truyền thống đang dần trở nên lạc hậu.
Lý giải về nguyên nhân, ông Nguyễn Anh Tuấn – Trưởng làng nghề vàng xã Hùng Việt mã cho biết, giá trị thu được từ việc bán sản phẩm không tương xứng với công sức và tâm huyết bỏ ra, khiến nhiều người dần nản lòng với nghề. Trong suốt thời gian qua, không ít thợ thủ công buộc phải rẽ hướng sang công việc khác để mưu sinh. Điều này khiến thế hệ trẻ trong làng ngày càng xa rời nghề truyền thống.
“Không chỉ vấn đề thu nhập, nguồn lao động kế cận trong làng nghề cũng đang dần cạn kiệt. Thế hệ trẻ ngày nay không còn mặn mà với nghề, phần lớn lựa chọn đi làm công ty tại các khu công nghiệp lân cận để có thu nhập ổn định hơn. Trong khi đó, những người thợ lớn tuổi ngày càng ít đi, họ chỉ tranh thủ làm khi có thời gian rảnh rỗi khiến làng nghề càng thêm đìu hiu” – ông Tuấn cho hay.
Thực tế, thị trường vàng mã giảm nhiệt so với trước là một tín hiệu tích cực. Bên cạnh gìn giữ nét đẹp văn hóa truyền thống, người dân đã hạn chế mê tín dị đoan khi đã bớt mua, đốt vàng mã tràn lan.
Nhưng sự mai một của làng nghề sản cũng cho thấy, đây không chỉ là câu chuyện riêng của một địa phương mà còn phản ánh thực trạng chung của nhiều làng nghề truyền thống hiện nay. Khi nhịp sống hiện đại thay đổi, nhu cầu thị trường biến động, những nghề thủ công đòi hỏi nhiều công sức nhưng giá trị kinh tế không cao dần mất đi chỗ đứng.
Bộ vàng mã cúng Ông Công, Ông Táo được người dân trong làng nghề làm thủ công.
Giữ gìn một làng nghề không chỉ đơn thuần là bảo vệ sinh kế cho người dân mà còn là cách lưu giữ giá trị văn hóa lâu đời của cha ông. Hy vọng rằng, với sự quan tâm từ chính quyền địa phương và những người yêu mến văn hóa truyền thống, trong thời gian tới, làng nghề vàng mã Hiền Đa sẽ tìm được hướng đi mới để tiếp tục tồn tại và phát triển.
Như Quỳnh – Bảo Thoa
Nguồn: https://baophutho.vn/nghe-vang-ma-giua-dong-chay-hien-dai-227165.htm
