Hoạt động của tội phạm mua bán người (MBN) trên các tuyến biên giới vẫn đang diễn biến hết sức phức tạp, trọng điểm là tuyến biên giới Việt Nam – Trung Quốc và các tỉnh Tây Nam Bộ. Đối tượng phạm tội đa dạng, từ kẻ có tiền án, tiền sự hoạt động chuyên nghiệp cho đến một bộ phận nam, nữ từng là nạn nhân của tội phạm MBN hay lấy chồng nước ngoài khi quen “đường đi nước bước” thì trở về dụ dỗ, lừa bán người mới để thu lợi bất chính. Bên cạnh đó, các đối tượng cư trú, mua bán kiếm sống ở khu vực biên giới, lợi dụng việc thông thạo địa hình cũng tham gia vận chuyển nạn nhân ra nước ngoài gây rất nhiều khó khăn cho công tác phòng, chống tội phạm MBN cũng như giải cứu các nạn nhân.
Bài 1: Cạm bẫy buôn người
Theo Công an tỉnh Bạc Liêu, những năm gần đây, tình hình tội phạm MBN diễn biến với nhiều phương thức và thủ đoạn mới ngày càng tinh vi, xảo quyệt. Các đối tượng hoạt động môi giới ở địa phương cấu kết, móc nối với một số đối tượng ở các tỉnh, thành phố như: TP. Hồ Chí Minh, Hà Nội và các tỉnh có đường biên giới với Trung Quốc, Campuchia… hình thành đa dạng các đường dây MBN. Không có cái kết đẹp như lời hứa hẹn “đổi đời”, chỉ một số ít nạn nhân may mắn có thể trở về qua con đường giải cứu hoặc gia đình vay mượn nợ chuộc thân…
Cơ quan chức năng tuyên truyền phòng, chống ma túy, mại dâm, mua bán người cho nhóm đối tượng có nguy cơ cao ở huyện Vĩnh Lợi.
Khi người đồng hương… bán nhau
Tỉnh Bạc Liêu tuy không có địa bàn giáp biên giới trên bộ với các nước có liên quan, song tình trạng MBN có lúc diễn biến phức tạp, hoạt động có tổ chức, có sự câu kết chặt chẽ giữa người mua và người bán, môi giới, dẫn dắt, hình thành các đường dây phạm tội liên tỉnh, xuyên quốc gia. Qua thực tế công tác điều tra cho thấy, các đối tượng chủ mưu cầm đầu trong đường dây MBN đa số là người Việt Nam có chồng, sinh sống ở Trung Quốc liên hệ móc nối với người môi giới ở địa phương để tìm kiếm, tuyển chọn, tiếp cận dụ dỗ, lừa gạt các cô gái trẻ ở vùng sâu, vùng xa, có trình độ văn hóa và nhận thức xã hội thấp, bản thân không có nghề nghiệp, việc làm, kinh tế gia đình gặp khó khăn.
Bằng phương thức hứa giúp đỡ giới thiệu tìm việc làm có thu nhập cao hoặc mai mối đưa sang nước ngoài gả chồng giàu, các thủ tục giấy tờ các đối tượng môi giới lo hết… Khi các bị hại tin tưởng, chúng nhanh chóng làm giấy tờ giả (chủ yếu là Giấy chứng minh nhân dân để dùng mua vé máy bay) rồi đón xe vận chuyển đưa lên TP. Hồ Chí Minh mua vé xe hoặc vé máy bay đưa ra các tỉnh phía Bắc (Quảng Ninh, Lạng Sơn…) chuyển giao cho đồng bọn theo đường tiểu ngạch xuất cảnh trái phép sang Trung Quốc.
Xót xa hơn, trong số những đối tượng phạm tội nhiều người từng là nạn nhân bị bán hoặc tự nguyện sang Trung Quốc lấy chồng, khi về thăm quê lại trở thành thủ phạm dụ dỗ, lừa bán những phụ nữ, trẻ em khác, kể cả người thân trong gia đình hoặc lợi dụng việc buôn bán, làm ăn qua lại biên giới hay kinh doanh các dịch vụ dọc biên giới thông thạo địa bàn đã tham gia hoạt động phạm tội. Tinh vi hơn, trước đây khâu tiếp cận, làm quen với nạn nhân trực tiếp thì hiện nay chuyển qua sử dụng thiết bị viễn thông, các trang mạng xã hội để “bẫy” con mồi, sau đó lần lượt đưa họ đi qua từng mắt xích của đường dây buôn người đã được hình thành, hoạt động trơn tru từ trước.
Phổ biến và nhức nhối nhất cho hình thức buôn người này chính là bẫy trá hình: “việc nhẹ lương cao”. Kẻ bất hảo lợi dụng chính yếu điểm là cuộc sống khó khăn, cần việc, cần tiền của người dân trong tỉnh và người dân Bạc Liêu đang lao động tại khu công nghiệp tỉnh ngoài, câu kết với đối tượng là người Việt Nam cư trú ở nước ngoài và kể cả người nước ngoài, lén lút, khẩn trương lừa bán nạn nhân. Khi bị đẩy vào con đường vượt biên trái phép, bán vào các cơ sở đánh bạc trực tuyến, các cơ sở chuyên buôn người, các động tệ nạn trá hình… nơi đất khách, những cô gái, chàng trai tuổi đời trên dưới 20, thậm chí có trẻ vị thành niên bị dùng nhục hình cưỡng bức làm việc cả ngày đêm, khủng bố tinh thần và bị canh gác nghiêm ngặt, kể cả tra tấn đến cùng cực. Khi nạn nhân không chịu nổi đành liên hệ gia đình bán đất bán vườn, vay tiền chuộc thân.
Bộ đội Biên phòng Bạc Liêu bắt đối tượng trong một vụ mua bán người. Ảnh: H.Q
Cuộc chiến phòng, chống MBN – còn lắm gian nan
Tội phạm MBN được hình thành theo kiểu tội phạm “ẩn”, việc phát hiện, điều tra làm rõ yếu tố cấu thành tội phạm đòi hỏi quá trình đấu tranh kiên trì, thu thập chứng cứ từ nhiều phía. Khi cơ quan chức năng tiếp nhận tin báo tố giác tội phạm của các nạn nhân, gia đình nạn nhân, việc xác minh thông tin, điều tra làm rõ vụ việc cũng gặp không ít khó khăn, càng khó khăn hơn nữa khi các vụ MBN ra nước ngoài đã xảy ra khá lâu, cả đối tượng, nạn nhân ở nước ngoài. Có những trường hợp nạn nhân không rõ được chính xác nơi mình bị bán, giam giữ. Bên cạnh đó, các chứng cứ thu thập được rất khiêm tốn, chủ yếu căn cứ vào lời khai, tố giác của nạn nhân và người nhà nạn nhân.
Bạc Liêu là tỉnh không có đường biên giới trên bộ với các nước có liên quan, từ đó chưa tham gia trực tiếp ký kết hay trao đổi thỏa thuận trong việc cung cấp thông tin, xác minh, bắt giữ bàn giao đối tượng hoặc giải cứu trao trả nạn nhân với các nước mà việc xác minh thông tin, đề nghị giải cứu nạn nhân, hỗ trợ trong điều tra thu thập tài liệu chứng cứ ở nước ngoài chủ yếu đề nghị Cục Cảnh sát hình sự – Bộ Công an và Phòng Ngoại vụ thuộc Văn phòng UBND tỉnh Bạc Liêu hỗ trợ.
Một trong những nguyên nhân khiến công tác phòng, chống MBN thời gian qua chưa đạt được kết quả như mong đợi còn là do đời sống kinh tế của một bộ phận người dân, nhất là vùng nông thôn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số khó khăn, túng quẫn, nợ nần, từ đó áp lực kiếm việc làm, áp lực “lên đời” vô hình trung khiến họ dễ sa bẫy. Mặt khác, lợi nhuận thu được từ hoạt động MBN khá lớn, việc mất cân bằng về giới; sự phân hóa giàu nghèo, thiếu việc làm, thiếu hiểu biết… cũng là nguyên dân dẫn đến sự phức tạp của tội phạm MBN. Chưa kể, công tác quản lý nhà nước, quản lý xã hội ở một số lĩnh vực còn bất cập, sơ hở để tội phạm lợi dụng hoạt động, nhất là trong quản lý người nước ngoài, nhân hộ khẩu, biên giới, xuất nhập cảnh, hôn nhân và cho, nhận con nuôi có yếu tố nước ngoài…
Đối với những nạn nhân đã được giải cứu, công tác hỗ trợ tái hòa nhập cộng đồng gặp cản trở về nguồn kinh phí, quy định hiện hành dẫn đến việc các hoàn cảnh được giúp đỡ chưa nhiều, nạn nhân chưa có được cuộc sống mới. Một số nạn nhân tự trở về được thường mặc cảm, tự ti nên không tố giác tội phạm với cơ quan chức năng. Cá biệt có trường hợp đến công an cơ sở trình báo xong, nạn nhân lại bỏ địa phương đi nơi khác làm thuê không sẵn sàng hợp tác khi cơ quan điều tra cần hỗ trợ.
Do đó, có thể thấy phòng, chống MBN là nhiệm vụ khó khăn, đặc biệt là trong bối cảnh thế giới và khu vực ngày càng gia tăng tình trạng phạm tội này. MBN không những để lại hậu quả, tổn thương nặng nề cho hầu hết các nạn nhân cả thể chất lẫn tinh thần mà còn tác động xấu đến đạo đức, giống nòi, lối sống, thuần phong mỹ tục, ảnh hưởng trực tiếp đến tình hình an ninh, trật tự của đất nước, địa phương. Không ít gia đình rơi vào thảm kịch, thậm chí tan nát, ly tán, cha mẹ, anh em mỗi người chấp hành án tù một nơi, trong khi con họ – nạn nhân MBN thì dang dở tuổi trẻ, phải dắt díu con thơ về nương tựa nơi chôn nhau cắt rốn.
Hải Quyên
Theo Phòng Cảnh sát hình sự Công an tỉnh Bạc Liêu, từ năm 2021 đến hết quý 1/2023 toàn tỉnh phát hiện và xử lý 5 vụ MNB liên quan 13 bị can. Qua đó, truy tố 3 vụ, 11 bị can; 2 vụ đang tiếp tục điều tra. Chỉ tính riêng trong năm 2022, đã tiếp nhận 15 trường hợp bị mua bán: cơ quan chức năng giải cứu 7 người, tự trở về 5 người, gia đình tự bỏ tiền chuộc 3 người. Số tiền chuộc mỗi nạn nhân trên dưới 100 triệu đồng, có trường hợp lên đến vài trăm triệu đồng – đây là tất cả gia sản và tận cùng khả năng vay mượn của gia đình nạn nhân.
