Phát triển thành trung tâm tài chính quốc tế: Sứ mệnh quốc gia của TP.HCM

Hôm nay 4-1 tại TP.HCM, Thủ tướng Phạm Minh Chính sẽ chủ trì hội nghị công bố nghị quyết của Chính phủ ban hành kế hoạch hành động triển khai thực hiện kết luận số 47 của Bộ Chính trị về xây dựng trung tâm tài chính khu vực và quốc tế tại Việt Nam.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, TS Trương Minh Huy Vũ – viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM – khẳng định TP.HCM có đủ tiềm năng và quyết tâm để trở thành trung tâm tài chính quốc tế.

Hút vốn lớn từ trung tâm tài chính

* Từ lúc thai nghén ý tưởng cho đến nay đã hơn 20 năm, đây là thời điểm chín muồi để giấc mơ trung tâm tài chính quốc tế TP.HCM thành hiện thực?

– Việc phát triển trung tâm tài chính quốc tế không chỉ là mục tiêu của riêng TP.HCM mà còn là một sứ mệnh quốc gia, được giao phó để thúc đẩy sự phát triển kinh tế của cả nước. Điều này cho thấy tầm quan trọng của dự án này đối với sự phát triển chung của Việt Nam.

TP.HCM có nhiều điểm tương đồng với Thượng Hải (Trung Quốc) – một trung tâm tài chính quốc tế thành công với vị trí địa lý thuận lợi, là cửa ngõ logistics và được lãnh đạo cao nhất giao cho nhiệm vụ tiên phong.

Đây là thời điểm thích hợp để TP.HCM phát triển trung tâm tài chính quốc tế. Thứ nhất, sự thúc đẩy từ lãnh đạo trung ương và lãnh đạo TP cho thấy sự quyết tâm và đồng lòng trong việc thực hiện mục tiêu này.

Thứ hai, nhu cầu vốn lớn cho các dự án cơ sở hạ tầng như sân bay Long Thành, các tuyến metro, vành đai 4, đường sắt cao tốc Bắc – Nam… đặt ra tầm quan trọng của trung tâm tài chính trong huy động vốn.

Ngoài ra, sự phát triển của công nghệ tài chính (fintech), đặc biệt là công nghệ chuỗi khối (blockchain) và trí tuệ nhân tạo (AI), cũng mở ra những cơ hội mới để chúng ta hiện thực hóa trung tâm tài chính quốc tế.

* Nhiều trung tâm tài chính lớn trên thế giới đã đi trước và thành công, TP.HCM cần có những hướng đi riêng để gặt hái thành công nhanh và bền vững?

– Chủ trương đã có, vấn đề tiếp theo là thành lập bộ máy (ban chỉ đạo quốc gia, địa phương, giám sát…) để chọn người làm. Việc tiếp theo là xây dựng khung chính sách, có người nói phải có luật mới đáp ứng được nhưng xây dựng luật thì quy trình sẽ lâu, do đó nếu làm theo hướng Quốc hội ban hành nghị quyết có tính chất vượt trội, đặc thù sẽ giúp TP thực hiện nhanh và tập trung hơn.

Trong đó, việc xây dựng chính sách là việc làm hết sức quan trọng, cơ chế phải có những ưu đãi trên nhiều khía cạnh. Ví dụ, cần có các chính sách ưu đãi thuế đặc biệt để thu hút các công ty tài chính, ngân hàng, quỹ đầu tư, công ty luật và kiểm toán.

Các ưu đãi này nên nhắm vào các lĩnh vực tài chính cốt lõi. Cần miễn thị thực hoặc kéo dài thời gian lưu trú cho các chuyên gia tài chính quốc tế đến làm việc tại trung tâm. Bên cạnh đó, cần có các chính sách cụ thể để thu hút các nhà đầu tư chiến lược.

Việc kiểm soát dòng vốn ra vào, hay cho phép giao dịch và sử dụng tài sản – tiền mã hóa, là một thách thức lớn nên các chính sách cần phải cân bằng giữa việc tạo điều kiện thuận lợi cho dòng vốn lưu thông, ngăn chặn các rủi ro về rửa tiền và thiếu thanh khoản.

Ngoài ra, các công nghệ tài chính mới như blockchain và AI phát triển rất nhanh, đặt ra thách thức cho việc ban hành các chính sách phù hợp và hiệu quả. Điều tiên quyết là phải bỏ tâm lý “không quản được thì cấm”, tạo điều kiện “cọ xát” với những thực tiễn phát triển đa dạng và khác nhau trên thế giới.

Thu hút người tài đến trung tâm tài chính

* Để sớm hình thành trung tâm tài chính, chúng ta cần tận dụng hạ tầng có sẵn tại khu trung tâm hiện hữu hay phát triển những khu mới như tại khu vực Thủ Thiêm?

– Trung tâm tài chính sẽ không chỉ là tòa tháp duy nhất mà là một khu vực với nhiều công trình, dự án kết nối và gắn kết với nhau. Các tòa nhà trong trung tâm tài chính sẽ không chỉ phục vụ các hoạt động tài chính mà còn có các dịch vụ hỗ trợ như căn hộ, nhà hàng, khách sạn…

Do đó, khu vực trung tâm TP như quận 1 tiếp giáp với các tuyến phố đi bộ, sông Sài Gòn nơi có nhiều tòa nhà văn phòng đã hoạt động, có thể được tận dụng để nhanh chóng hình thành trung tâm tài chính.

Còn khu Thủ Thiêm là khu vực trọng điểm, có tiềm năng phát triển lớn, với lợi thế về quỹ đất và không gian rộng rãi, kết nối thuận lợi với khu vực trung tâm.

Ngoài ra, chúng ta còn nhiều khu dự án “quây tôn” ở trung tâm TP đang để trống do nhiều lý do pháp lý khác nhau; cần nhanh chóng có cơ chế để khơi thông các khu này thành các tòa tháp thương mại, ưu tiên cho lĩnh vực ngân hàng, bảo hiểm, các dịch vụ tài chính, công nghệ mới đi kèm …

Giữa Thủ Thiêm và khu vực trung tâm quận 1 cần làm sao kết nối đôi bờ nhộn nhịp, gắn kết cộng đồng nhiều hơn, nhiều tiện ích hơn nữa.

* Nguồn nhân lực chất lượng cao đóng vai trò quan trọng, cần làm gì để thu hút và phát triển nhân lực phục vụ trung tâm này?

– Nguồn nhân lực chất lượng cao cho trung tâm tài chính nên để thị trường vận hành, sự định hướng cho các trường đại học đồng hành. Thị trường sẽ tự đào tạo ra các chuyên gia kiểm toán, kế toán, luật sư và những người làm trong lĩnh vực ngân hàng, đầu tư, fintech…

Cần thu hút những người có kinh nghiệm, đặc biệt là những người Việt đang làm việc trong các quỹ đầu tư và ngân hàng đầu tư ở nước ngoài, để tạo nên các “làn sóng về nhân lực”.

Việc thu hút nhân tài không chỉ là thu hút những người giỏi về chuyên môn mà còn là thu hút những người có ý tưởng sáng tạo và có thể đóng góp vào sự phát triển của trung tâm. Cũng cần thiết tạo ra một môi trường làm việc hấp dẫn, với các cơ chế chính sách thuận lợi cho môi trường sống.

Ở nhiệm vụ quốc gia và địa phương, TP cần tập trung vào những nhóm nhân sự quản lý khác nhau dựa trên bộ máy đang được định hướng thành lập. Từ nhận thức đến chương trình hành động, và quan trọng là kiếm được “đúng người, đúng việc”, là bài toán không đơn giản.

Dĩ nhiên phải có đi rồi mới tới, và cần có kế hoạch với sự đồng hành cùng với các chuyên gia, nhà khoa học, nhà thực tiễn trong nước và quốc tế đã có kinh nghiệm.

* Vậy với những điều kiện có sẵn, cần làm gì để TP.HCM nhanh chóng có trung tâm tài chính quốc tế?

– Then chốt nhất trong thời điểm này là nếu làm đúng từ đầu thì việc xây dựng và phát triển sẽ nhanh. Ngược lại nếu sai từ đầu sẽ chậm mà chậm cái này sẽ kéo theo nhiều vấn đề khác, với nhiều hệ lụy chưa thể lường trước.

Với trung tâm tài chính quốc tế, đây là dự án quan trọng mang tầm quốc gia cạnh tranh ở khu vực và toàn cầu nên các bước đi phải được bài bản và có tầm nhìn vượt ra những không gian, thời gian cố định.

Những trung tâm tài chính hàng đầu châu Á

Theo xếp hạng Chỉ số trung tâm tài chính toàn cầu (GFCI) được công bố hồi tháng 9-2024, Hong Kong vừa qua đã vượt Singapore để trở thành trung tâm tài chính hàng đầu châu Á.

Các chuyên gia nhận định lợi thế sở hữu một thị trường chứng khoán mạnh mẽ, với nhiều niêm yết mới, đã giúp nâng cao vị thế để Hong Kong trở thành một trung tâm tài chính hàng đầu trong khu vực.

Theo số liệu vào cuối năm 2021, vốn hóa thị trường chứng khoán Hong Kong là hơn 42.000 tỉ USD, với tổng cộng khoảng 2.500 công ty niêm yết. Tổng doanh thu cổ phiếu của Hong Kong năm 2021 cũng đạt mức cao kỷ lục là 41.000 tỉ HKD (khoảng 5.270 tỉ USD).

Phân tích chỉ ra rằng với sự hội tụ vốn và doanh nghiệp từ cả Trung Quốc đại lục và toàn cầu, cùng với lợi thế có thể tiếp cận qua lại với các thị trường tài chính của Trung Quốc, đã cho phép Hong Kong phát triển thành một thị trường vốn cả chiều sâu và chiều rộng với hoạt động giao dịch tích cực hơn. Qua đó, Hong Kong có vị thế vượt trội hơn các thị trường chứng khoán khác trong khu vực.

Hong Kong cũng là một trong những trung tâm giao dịch USD lớn nhất thế giới và là trung tâm giao dịch đồng nhân dân tệ lớn nhất ngoài đại lục.

Trong những năm gần đây, tài chính xanh cũng ghi nhận sự tăng trưởng vượt bậc tại Hong Kong. Năm 2021, Hong Kong ghi nhận khoảng 31,3 tỉ USD trái phiếu xanh quốc tế được phát hành, chiếm 1/3 số trái phiếu loại này ở thị trường châu Á.

Về Singapore, trung tâm tài chính này có lợi thế hơn Hong Kong về mặt ngoại hối khi phục vụ cho khu vực ASEAN với nhiều loại tiền tệ.

Dưới thời thủ tướng đầu tiên Lý Quang Diệu, Singapore với vị trí chiến lược trên bản đồ thế giới đã dần chuyển mình từ một trung tâm vận chuyển đến trung tâm tài chính toàn cầu.

Cố thủ tướng Lý Quang Diệu được cho là đã đặt nền móng vững chắc cho thành công trong tương lai của Singapore bằng cách thiết lập một hệ thống tài chính và pháp lý vững chắc, một chính phủ ổn định, cũng như hệ thống giao thông công cộng hiệu quả.

Trong những năm 1980, Singapore chuyển trọng tâm sang tài chính, “mở cửa” cho ngành tài chính với các quy định nhẹ nhàng hơn. Báo Express Tribune nhận định chiến lược nền móng này đã mang lại hiệu quả, khi hiện có 4.200 công ty đa quốc gia đặt trụ sở tại Singapore. Việc Singapore quy định thuế doanh nghiệp thấp, dao động từ 13,5 – 17%, cũng là yếu tố thu hút các doanh nghiệp đổ về đây.

Bên cạnh đó, sự phát triển trong lĩnh vực tài sản kỹ thuật số tại châu Á, chủ yếu ở Hong Kong và Singapore, cũng đang giúp hai thành phố này duy trì vị thế là hai trung tâm tài chính quan trọng của khu vực.