Nữ tướng trấn ải duy nhất trong sử Việt, giặc phương Bắc phải khiếp sợ

Người được nhắc đến chính là Dương Khoan Khoáng (?-546), quê ở trang Báo Văn, xứ Hồ Kì (tỉnh Vĩnh Phúc ngày nay).

Tương truyền rằng, mẹ bà là Nguyễn Thị Hằng, trong một đêm mưa to gió lớn nằm mộng thấy con rồng lớn phủ lên người. Sau đó có thai rồi sinh ra người con gái, trên thân có những vết như khoang rắn nên đặt tên là Khoan Khoáng.

Lớn lên, Khoan Khoáng là người dũng lược, ý chí khác người nên ai ai đều nể phục. Bà đứng ra tập hợp trai tráng trong làng để chống lại nhà Lương. Đó cũng là lần đầu tiên, bà trở thành thủ lĩnh.

Đến cuối năm 541, Lý Bí dựng cờ khởi nghĩa, nhiều hào kiệt đến tham gia. Trong dàn binh hùng tướng mạnh của Lý Bí có nhiều cái tên nổi tiếng như Phạm Lương, Triệu Quang Phục, Triệu Túc… Khoan Khoáng dẫn theo toán quân là trai tráng làng Báo Văn góp mặt và trở thành nữ tướng nổi trội nhất của Lý Bí.

Năm 544, sau khi xưng vương, Lý Nam Đế (Lý Bí) phong quan tước cho các quan, giao cho Khoan Khoáng trấn giữ biên ải phía Bắc, doanh trại được đặt ở trang Hổ Kỳ quê bà.

Một năm sau, quân Lương kéo sang nước ta, giao chiến với quân của vua. Không nắm chắc phần thắng, Lý Nam Đế cho lui quân về cửa sông Tô Lịch, dựng thành lũy chống giặc. Sau ông lại lui về giữ thành Gia Ninh (Việt Trì). Đến cuối tháng 2/546, vua chạy vào miền Khuất Lão để tập trung lực lượng.

Thời điểm đó, Khoan Khoáng cùng đạo quân chiến đấu anh dũng ở đất Bình Xuyên và Yên Lạc. Họ liên tiếp có những trận đánh khiến giặc phương Bắc phải kinh hồn bạt vía.

Đến khi thành Gia Ninh vỡ, vua Lý Nam Đế vào miền Khuất Lão tập hợp lực lượng, nữ tướng Dương Khoan Khoáng vẫn cùng đạo quân của mình đánh giặc, chiến đấu dũng cảm trong suốt hai năm (545-546), cho đến khi bị trọng thương và hy sinh trong trận chiến tại Yên Lạc.

Sau khi bà mất, nhân dân nhiều nơi lập đền thờ để tưởng nhớ. Các triều đại sau truy phong bà làm Đệ nhị á nương Khoan Khoáng đại vương mỹ mạo linh dung.

Thiên Bình