“Phố” và “chợ” hai thực thể đan ghép vào nhau dễ khiến người ta liên tưởng ngay đến sự náo nhiệt, sầm uất. Thế nhưng hầu hết khu phố chợ dù mới hay cũ trên địa bàn tỉnh chưa thể tạo ra không gian phố thị chộn rộn như mong đợi.
Khoảng lặng phố chợ
Một sáng cuối tuần, Khu phố chợ Điện Dương (phường Điện Dương, Điện Bàn) vẫn khá thưa thớt người mua. Gọi là phố chợ nhưng phần lớn khách hàng đều là dân địa phương ở lân cận chợ còn hầu hết người bán ở đây cũng đều là gương mặt muôn năm cũ chuyển qua từ chợ dân sinh của xã ngày trước.
Trên cổng khu phố chợ vẫn còn đề mấy chữ “Chợ du lịch – chợ đêm” nhưng ai cũng biết tối đến ở đây vắng hoe, ngay cả dân cư địa phương còn chẳng mấy ai lai vãng.
Trường hợp của Khu phố chợ Điện Dương không là cá biệt, để bắt nhịp xu thế đô thị hóa trong khoảng mười năm qua đã có hàng chục khu phố chợ mới hình thành ở Điện Bàn và rải rác ở các thị trấn, thị tứ trên địa bàn tỉnh.
Khu phố chợ được xem là điểm nhấn quan trọng cho các địa phương khai thác giá trị tăng thêm từ đất đai và làm thay đổi diện mạo đô thị. Giới đầu tư bất động sản địa phương thường “kháo” nhau về việc khu phố chợ là dòng sản phẩm “gà đẻ trứng vàng” với đa mục tiêu vừa ở vừa khai thác kinh doanh, mang lại lợi nhuận tức thì lẫn nguồn lợi đảm bảo lâu dài. Có điều, những “sầm uất” ấy phần lớn chỉ nằm trên bản vẽ và trong những lời quảng bá có cánh để thu hút đầu tư.
Họa hoằn cũng có vài khu phố chợ nhanh chóng trở thành trung tâm thương mại – dịch vụ cho khu vực như Khu phố chợ Vĩnh Điện (Điện Bàn) hay Khu phố chợ Nam Phước (Duy Xuyên)… Nhưng có lẽ, sự khởi sắc đó chủ yếu cũng nhờ vào việc các khu phố chợ này được kế thừa, mở rộng từ các không gian phố cũ, vốn là “đất lành” đã quy tụ những chộn rộn từ lâu.
Chờ sự chuyển mình
Để kịp tiến độ lên phường của Điện Minh và Điện Thắng Nam (vừa được công nhận trong tháng 4/2023), trước đó Điện Bàn đã lập dự án xây dựng Khu dân cư phố chợ Trảng Nhật tại phường Điện Thắng Nam và Khu dân cư phố chợ Điện Minh tại phường Điện Minh với tiến độ thực hiện từ năm 2023 – 2024. Trước mắt, việc triển khai 2 dự án sẽ giải quyết tiêu chuẩn 4 theo quy định về chợ và siêu thị trên địa bàn 2 phường này.
Thấm thoắt, nhiều khu phố chợ ở Quảng Nam đã hình thành ngót chục năm. Có thửa đất trong khu phố đã chuyền tay dăm ba lần chủ sở hữu nhưng mỗi tuyến đường trong khu phố chợ chỉ lác đác vài căn nhà.
Dễ hiểu khi số đông người mua đất ở đó vẫn ấp ủ mục đích đầu tư hơn là an cư tại khu phố chợ khi mức giá bất động sản lúc đỉnh điểm (giai đoạn 2018 – 2019) cao gấp cả chục lần so với thời điểm mở bán.
Thế là, có những khu phố chợ thành hình để quê xứ kịp đủ chỉ tiêu chạm vào định danh phố thị, hay phổ biến hơn là trở thành một “sàn giao dịch” hứa hẹn về bất động sản trên những vùng đất đang đà chuyển mình.
Một dạo, nhiều khu phố chợ còn là tâm điểm của những lùm xùm ở nhiều khía cạnh. Năm ngoái, giữa đỉnh hè nóng bức, một số hộ dân cư ngụ ở Khu phố chợ Điện Ngọc (Điện Bàn) phải kiến nghị đến tỉnh vì không có nước sinh hoạt, đành dùng nước tự khai thác không đảm bảo chất lượng.
Trong khi đó, Khu phố chợ Chiên Đàn (Phú Ninh) có một thời gian bị cư dân bản địa phản ứng quyết liệt vì tác động đến năng lực tiêu thoát lũ của khu vực lân cận. Hay Khu phố chợ mới Bà Rén (Quế Sơn) mấy năm liền bỏ hoang vì hàng trăm tiểu thương dùng dằng đi ở với chợ cũ. Và nhiều trường hợp phố chợ khác từng ì ạch với tiến độ thực hiện, tiến độ cấp chứng nhận quyền sử dụng đất…
Tại một hội thảo về phát triển đô thị biển bền vững được tổ chức tại Quảng Nam, KTS. Ngô Viết Nam Sơn – Chủ tịch NgoViet Architects & Planners chia sẻ, chính quyền hay nhà đầu tư cần xác định nhu cầu ở của các đối tượng dân cư tại khu vực khi phát triển khu đô thị mới để có phân khúc phù hợp tiếp cận khách hàng.
Đồng thời cần thúc đẩy song hành cơ hội việc làm, tiện ích, dịch vụ tại các khu đô thị này nếu không sẽ dễ rơi vào tình cảnh các “khu đô thị ma” khi phát triển mà không có kế hoạch bài bản.
Rõ ràng để những vùng bán đô thị chuyển động rõ nét, phố vẫn chờ các khu phố chợ thể hiện được đúng chức năng, sức hút của mình. Đó là lúc phố chợ thực sự trở thành phố và chợ thay vì chỉ là cái tên trầm lắng đứng bên lề phố thị như hiện tại.
