Nông dân được gì khi trồng lúa giảm phát thải carbon?

Canh tác lúa chiếm 39,1% lượng phát thải trong nông nghiệp

Sản xuất lúa và xuất khẩu gạo là thế mạnh của nước ta. Năm 2023, ngoài đáp ứng nhu cầu tiêu dùng nội địa, nước ta còn xuất khẩu 8,1 triệu tấn gạo, thu về 4,6 tỷ USD. Song, canh tác lúa cũng là ngành tạo ra lượng phát thải lớn nhất trong lĩnh vực nông nghiệp.

Cục Trồng trọt (Bộ NN-PTNT) dẫn số liệu về tổng lượng phát thải khí nhà kính do sản xuất nông nghiệp năm 2020 là 90 triệu tấn carbon. Trong đó, canh tác lúa chiếm tới 39,1%, chăn nuôi chiếm 24,8%; canh tác nông nghiệp ngoài lúa chiếm 33,6%; từ đốt phụ phẩm chiếm 2,5%.

Đáng nói, thế giới ngày càng có những đòi hỏi, yêu cầu cao hơn về việc bảo vệ môi trường trong quá trình sản xuất nông nghiệp. Tiêu dùng xanh trở thành xu thế trên toàn cầu. Vì thế đòi hỏi ngành nông nghiệp, nông dân trồng lúa phải thay đổi để đáp ứng yêu cầu của thị trường.

Đây cũng là lý do Bộ NN-PTNT cùng các địa phương đẩy mạnh thực hiện Đề án “Phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030”. Đề án đang được thí điểm tại một số tỉnh vùng ĐBSCL, dự kiến đến tháng 8 năm nay nước ta sẽ có sản phẩm “lúa giảm phát thải”.

Trong cuộc họp giao ban ngày 3/5, Bộ trưởng NN-PTNT Lê Minh Hoan yêu cầu Cục Trồng trọt, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia cần có phương án truyền thông để giúp người dân hiểu rõ được những lợi ích khi áp dụng quy trình canh tác giảm phát thải trong đề án 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp tại ĐBSCL.

Theo Bộ trưởng, áp dụng quy trình canh tác này sẽ giúp người sản xuất giảm được chi phí đầu vào, tăng được lợi nhuận đáng kể so với canh tác truyền thống. Ngoài ra, việc giảm phát thải, bán tín chỉ carbon chỉ là giá trị gia tăng.

Ông cũng đề nghị Trung tâm Khuyến nông Quốc gia nghiên cứu xây dựng sổ tay về quy trình canh tác trong đề án này. Trong đó, giải thích một cách đơn giản, dễ hiểu nhất những câu hỏi của người nông dân như có dễ làm không, có tốn kém không, lợi nhuận có cao không…

Giảm chi phí đầu vào, thu thêm tiền tín chỉ carbon

Vậy, người nông dân sẽ được hưởng lợi như thế nào khi trồng lúa giảm phát thải carbon?

Trong đề án 1 triệu ha nêu rõ mục tiêu đến năm 2030, giảm lượng lúa giống gieo sạ xuống 80-100kg/ha, giảm 20% lượng phân bón hóa học và thuốc bảo vệ thực vật có nguồn gốc hóa học, giảm 20% lượng nước tưới so với canh tác truyền thống. 

Ngoài ra, tỷ lệ thất thoát sau thu hoạch dưới 8%; 100% rơm tại các vùng chuyên canh được thu gom khỏi đồng ruộng và được chế biến tái sử dụng; giảm hơn 10% lượng phát thải khí nhà kính so với canh tác lúa truyền thống… Tỷ suất lợi nhuận của nông dân trồng lúa là trên 50%.

Xét về mặt kinh tế, ông Lê Thanh Tùng, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt tính toán, với diện tích lúa khi thực hiện đề án sẽ giảm khoảng 20% chi phí sản xuất, tương đương khoảng 9.500 tỷ đồng/năm (sản lượng 13 triệu tấn lúa năm 2030). Nếu áp dụng quy trình canh tác bền vững, giá lúa bán ra có thể tăng thêm khoảng 10%, thu hơn 7.000 tỷ đồng/năm.

Chỉ với hai yếu tố trên, ngành lúa có thêm 16.500 tỷ đồng/năm. Chưa kể các yếu tố tăng thêm về giá trị trong quá trình xây dựng thương hiệu gạo giảm phát thải, ông Tùng nhấn mạnh.

Điều đáng nói, nông dân không chỉ giảm được chi phí đầu vào, tăng được giá bán lúa mà còn thu được tiền từ bán tín chỉ carbon.

Ước tính của Ngân hàng Thế giới, với 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao ở ĐBSCL khi hình thành có thể giảm 10 triệu tấn carbon/năm. Ngân hàng Thế giới cũng cam kết mua 10 USD/tín chỉ carbon, tức 1 triệu ha lúa người nông dân sẽ thu về khoảng 100 triệu USD/năm.

Theo Bộ trưởng Lê Minh Hoan, trồng lúa là sinh kế của hàng triệu hộ nông dân Việt Nam. Đứng trước bất kỳ sự thay đổi nào đều khó khăn, nhưng nếu không thay đổi, sẽ càng khó khăn hơn.

Đề án phát triển 1 triệu ha lúa, theo Bộ trưởng không phải đơn thuần là khoanh vùng trồng lúa chất lượng cao. Đây chính là điểm khởi đầu cho cuộc cách mạng mới trong sản xuất để chứng minh cách Việt Nam tạo ra hạt gạo là minh bạch, trách nhiệm. Đồng thời, truyền đi thông điệp, chúng ta không đo đếm trên diện tích, năng suất mà tìm kiếm những giá trị mới, thích ứng với tăng trưởng xanh, tuần hoàn và phát thải thấp.

Việt Nam sắp có sản phẩm ‘lúa giảm phát thải’Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Trần Thanh Nam cho biết, nếu không có gì thay đổi, đến tháng 8/2024 chúng ta sẽ có sản phẩm “lúa giảm phát thải”.