Nỗ lực hàn gắn và cân bằng

Thủ tướng Narendra Modi và Tổng thống Mohamed Muizzu tại New Delhi, ngày 7/10. (Nguồn: x.com/MMuizzu)

Đây là chuyến thăm song phương đầu tiên tới nước láng giềng quan trọng của Tổng thống Mohamed Muizzu kể từ khi lên nắm quyền vào tháng 11 năm ngoái. Không giống những người tiền nhiệm, ông Muizzu đã không thăm Ấn Độ sau khi nhậm chức mà thay vào đó là Trung Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ trong chuyến công du vào đầu năm nay. Vào tháng Sáu, Tổng thống Muizzu đã đến New Delhi, nhưng chỉ là dự lễ tuyên thệ nhậm chức của Thủ tướng Narendra Modi.

Những vết rạn

Maldives và Ấn Độ vốn có mối quan hệ láng giềng gần gũi, hợp tác mật thiết, đặc biệt về an ninh, quốc phòng. Trong nhiều năm, Maldives luôn coi Ấn Độ là đối tác bảo đảm an ninh chính của mình còn New Delhi cũng luôn xác định Male có vị trí đặc biệt trong chính sách đối ngoại Láng giềng trước tiên của mình.

Thế nhưng, mối quan hệ vốn nồng ấm này trục trặc từ khi ông Muizzu, trong chiến dịch tranh cử năm 2023, cam kết chấm dứt sự hiện diện của binh sĩ Ấn Độ. Rạn nứt giữa Male và New Delhi khoét sâu thêm khi ông Muizzu trở thành Tổng thống. Ông bắt đầu thực hiện những gì từng tuyên bố với cử tri về chính sách “Thoát Ấn Độ” (India Out) và thể hiện “xoay trục” đến gần hơn với Trung Quốc.

Trên thực tế, trong chuyến thăm “phá lệ” tới Bắc Kinh hồi tháng Giêng, ông Muizzu đưa ra tuyên bố rằng “Maldives không để bị bắt nạt” và “không phải là sân sau của quốc gia khác”, đồng thời vạch ra kế hoạch đưa đảo quốc ra khỏi sự phụ thuộc vào Ấn Độ về cơ sở y tế, thuốc men và nhập khẩu mặt hàng thiết yếu…

Căng thẳng giữa hai nước lại “chiếm sóng” giới báo chí sau khi ba Thứ trưởng thuộc Bộ Trao quyền thanh niên, thông tin và nghệ thuật Maldives chỉ trích chuyến thăm của Thủ tướng Modi tới nhóm đảo san hô Lakshadweep, Ấn Độ nhằm quảng bá du lịch trong nước. Động thái trên đã dẫn đến làn sóng tẩy chay du lịch Maldives trong cộng đồng người Ấn Độ, khiến lượng du khách Ấn Độ đến “thiên đường hạ giới” giảm từ vị trí thứ nhất trong năm 2023 xuống vị trí thứ 6 trên bảng xếp hạng Thị trường du lịch Maldives.

Quan hệ hai nước dần được cải thiện khi Tổng thống Muizzu đến New Delhi tham dự lễ nhậm chức của Thủ tướng Narendra Modi hồi tháng Sáu và Ngoại trưởng S Jaishankar đến thăm Maldives sau đó hai tháng. Trước đó, ông Muizzu đã đình chỉ công tác và ra lệnh điều tra ba quan chức từng phát biểu chỉ trích ông Modi.

Trước thềm chuyến thăm New Delhi lần này, Tổng thống Muizzu tuyên bố với báo giới rằng, Maldives không hành động nhằm làm suy yếu an ninh của Ấn Độ, gây tổn hại đến sự ổn định của khu vực và vẫn coi New Delhi là đối tác quan trọng bậc nhất và hợp tác với Ấn Độ là “ưu tiên hàng đầu”.

“Không thể rời nhau”

Tại New Delhi, Tổng thống Muizzu đã gặp người đồng cấp Droupadi Murmu, hội đàm với Thủ tướng Narendra Modi, ra tuyên bố chung, chứng kiến lễ ký kết một số thỏa thuận hợp tác, biên bản ghi nhớ (MOU). Sau đó, ông tới hai thành phố Mumbai và Bengaluru, dự diễn đàn kinh doanh và gặp gỡ với cộng đồng Maldives tại đây.

Theo Times of India, trong hội đàm với vị khách từ đảo quốc xinh đẹp, Thủ tướng nước chủ nhà Modi nhấn mạnh tầm quan trọng của Maldives trong chính sách Láng giềng trước tiên và tầm nhìn An ninh và tăng trưởng cho tất cả trong khu vực (SAGAR) của Ấn Độ, đồng thời tái khẳng định cam kết hỗ trợ Maldives phát triển dựa trên các ưu tiên của quốc đảo này.

Về phần mình, Tổng thống Maldives tái khẳng định, hợp tác với Ấn Độ vẫn là “ưu tiên hàng đầu”. Nhận định Ấn Độ luôn sát cánh trong những thời điểm Maldives cần, ông Muizzu cảm ơn Thủ tướng Modi, chính phủ và nhân dân Ấn Độ vì sự hỗ trợ và hợp tác hào phóng dành cho Maldives trong nhiều năm qua.

Tổng thống Muizzu ca ngợi quyết định của New Delhi tăng hỗ trợ cho Male dưới hình thức thỏa thuận hoán đổi tiền tệ song phương trị giá 400 triệu USD và 30 tỷ Rupee, cho rằng động thái bằng “một gói khi no” này sẽ giúp giải quyết phần nào thách thức tài chính mà Male đang đối mặt. Hiện nợ công của Maldives vào khoảng 8 tỷ USD, trong đó có 1,4 tỷ USD nợ Ấn Độ và Trung Quốc.

Hai nhà lãnh đạo cam kết tăng cường hợp tác trong lĩnh vực an ninh và hàng hải. Ấn Độ tiếp tục hỗ trợ chuyên môn, tham gia vào các nỗ lực chung giúp Maldives giải quyết các mối đe dọa hàng hải truyền thống và phi truyền thống. Hai bên nhất trí phát triển một cảng thương mại hiện đại tại đảo Thilafushi để giảm tắc nghẽn cho cảng Male và khai thác tối đa năng lực của sân bay Hanimaadhoo và Gan đang phát triển với sự hỗ trợ của Ấn Độ.

Hơn nữa, hai bên nhất trí khởi động thảo luận về hiệp định thương mại tự do song phương, thực hiện thanh toán thương mại bằng đồng nội tệ của mỗi nước để tăng cường liên kết thương mại và giảm phụ thuộc quá mức vào tiền tệ nước ngoài. Bên cạnh đó, lãnh đạo hai nước nhất trí thúc đẩy đầu tư, tăng cường hợp tác du lịch, nông nghiệp, thủy sản, hải dương học, kinh tế xanh, nghiên cứu và phát triển… Tổng thống Muizzu còn mời gọi du khách Ấn Độ đến thăm “thiên đường hạ giới” ở Ấn Độ Dương nhiều hơn nữa.

Giới quan sát cho rằng, với những thông điệp đầy ẩn ý và kết quả đạt được trong chuyến công du lần này của Tổng thống Muizzu cho thấy sự “trở lại” của Male sau những rạn nứt với New Delhi và cả hai bên “không thể rời nhau”. Sưởi ấm quan hệ với nước láng giềng quan trọng có thể giúp Maldives thoát khỏi mối nguy vỡ nợ đang hiện hữu và dần đưa mối quan hệ “đan xen như rễ cây” trở về quỹ đạo, cân bằng hơn trong quan hệ với các cường quốc đang gia tăng hiện diện và ảnh hưởng tại khu vực.