Mãi một tình yêu với đờn ca tài tử

Sức sống đờn ca tài tử

Với niềm đam mê đã thấm sâu vào tâm hồn bởi những tiếng đờn, lời ca vọng cổ, thời gian qua, cùng với chính quyền địa phương, những người yêu thích bộ môn ÐCTT trên địa bàn tỉnh đã tập hợp, thành lập những câu lạc bộ (CLB), cùng nhau giao lưu, chia sẻ để thỏa niềm đam mê, góp phần “giữ lửa” phong trào ÐCTT tại địa phương.

Toàn tỉnh hiện có 5 CLB ĐCTT với 70 thành viên, trong đó, Tp. Phan Rang- Tháp Chàm là địa phương có nhiều các CLB ĐCTT hoạt động sôi nổi với 3 CLB. Định kỳ hằng tháng, các CLB ĐCTT tổ chức sinh hoạt ca hát với nội dung phong phú mang tính chất trao đổi chuyên môn, học hỏi kinh nghiệm làm cho phong trào ĐCTT hoạt động ngày càng có tính chuyên nghiệp hơn.

Những ai tham gia vào CLB ĐCTT luôn dành cho môn nghệ thuật này niềm yêu mến đặc biệt. Thậm chí có những người không qua trường lớp, không biết nhạc lý nhưng lại rất thích hát vọng cổ. Với họ, tham gia các CLB để được thỏa sức ca hát, đàn… được sống với niềm đam mê nghệ thuật. Nghệ nhân ưu tú Hoàng Đỗ, Chủ nhiệm CLB ĐCTT phường Đạo Long cho biết: Xuất phát từ niềm đam mê, yêu thích tiếng đàn, tiếng hát các thành viên trong CLB dù bận rộn với công việc gia đình, cuộc sống nhưng tất cả đều rất nhiệt tình với các hoạt động của CLB. Họ say mê và hạnh phúc vì được góp sức mình trong việc giữ gìn và phát huy giá trị nghệ thuật của ĐCTT với giai điệu thấm tình quê hương, mang đậm tính nhân văn, phản ánh tâm tư tình cảm của nhân dân.

Nghệ nhân ưu tú Huỳnh Ngọc Ẩn (ở giữa) biểu diễn tại khu vực Vườn hoa xuân Ất Tỵ 2025.

Có dịp đến buổi sinh hoạt định kỳ của CLB ĐCTT thuộc Trung tâm Văn hóa tỉnh tại nhà của ông Bảy Thân (Nghệ nhân ưu tú Huỳnh Ngọc Ẩn), trong không gian ấm cúng, các thành viên trao đổi chuyên môn và tâm sự với nhau qua những bài vọng cổ quen thuộc. Được biết, CLB thành lập năm 2021, với 21 hội viên có cùng sở thích và yêu nghệ thuật ĐCTT. Nghệ nhân Bảy Thân, Chủ nhiệm CLB chia sẻ: CLB sinh hoạt định kỳ 2 lần/tháng, nội dung sinh hoạt là 20 bài Tổ trong ĐCTT, bên cạnh đó có thêm các bài ca vọng cổ, các trích đoạn cải lương để cho chương trình thêm phong phú, đặc sắc với chủ đề ca ngợi quê hương, đất nước, Đảng, Bác Hồ kính yêu, xây dựng nông thôn mới. Song song đó, các thành viên nòng cốt và Ban chủ nhiệm sẽ chọn lọc những bài đặc sắc, đi cùng năm tháng để dàn dựng, thu âm và ghi hình đăng trên mạng xã hội Facebook, YouTube,… như là nơi lưu giữ lại kỷ niệm, chia sẻ những giá trị chân phương nhất của những nghệ sĩ không chuyên đối với ĐCTT. Ngoài việc biểu diễn tại các lễ hội, CLB còn phối hợp với các cá nhân, đơn vị tổ chức giao lưu với các CLB ĐCTT khác trong và ngoài tỉnh; biên soạn lời mới cho các bài bản tài tử cũng như truyền nghề cho các thành viên trong CLB.

Bằng cách sinh hoạt truyền thống của những con người chân phương, tâm huyết với nghệ thuật ĐCTT, hoạt động của các CLB dần sôi nổi hơn và đạt được nhiều kết quả đáng trân trọng. Nổi bật, tham gia Liên hoan ĐCTT toàn quốc lần thứ III năm 2022 tại Cần Thơ, Đoàn nghệ thuật ĐCTT tỉnh Ninh Thuận đã đoạt 1 Huy chương Vàng, 4 Huy chương Bạc. 

Tâm huyết giữ nghề

Hoạt động ĐCTT của tỉnh trong những năm qua được duy trì nhờ có tâm huyết của các nghệ nhân, tiêu biểu như: Ông Huỳnh Ngọc Ẩn ở phường Văn Hải, bà Lê Thị Hưởng ở phường Phủ Hà, ông Nguyễn Thiện Đức ở phường Mỹ Hải, ông Hoàng Đỗ ở phường Đạo Long, ông Võ Kệ ở thị trấn Phước Dân…

Dù đã bước sang tuổi 79, nhưng Nghệ nhân ưu tú Võ Kệ (Tư Tiên), Chủ nhiệm CLB ĐCTT Bình Quý, thị trấn Phước Dân (Ninh Phước) vẫn miệt mài tâm huyết giữ nhịp nghệ thuật ĐCTT tại làng Bình Quý. Bén duyên với ĐCTT khi mới 13-14 tuổi, ông dành gần như cả đời mình để đeo đuổi tình yêu nghệ thuật và hết lòng truyền dạy cho thế hệ trẻ. Trong ngôi nhà đơn sơ nhưng trưng bày nhiều loại nhạc cụ dân tộc qua nhiều năm sử dụng như đàn ghita phím lõm, đàn nhị, đàn bầu, đàn kìm, đàn sến, tiếp chuyện chúng tôi khi đến chơi nhà, ông Võ Kệ cho biết: Thời ấy làm gì có trường dạy nhạc, không truyền hình, không mạng internet như bây giờ. “Người thầy” dạy nhạc lớn nhất của ông chính là chiếc radio bán dẫn. Mỗi khi trên sóng phát chương trình cải lương, vọng cổ… ông tập trung nghe và nhớ, sau đó về cầm đàn tập lại. Khi đã độc tấu rành, ông bắt đầu đàn cho các cô chú, anh chị, bạn bè ca. Lâu dần, cái tên Tư Tiên trở thành một “thương hiệu” không thể thiếu trong các đêm ĐCTT của làng Bình Quý.

Để đa dạng các tiết mục biểu diễn, ông và một số anh chị em trong làng đặt lời mới cho các làn điệu vọng cổ, soạn thành các vở kịch cải lương rồi dàn dựng biểu diễn quanh vùng. Từ đó, nhà ông bắt đầu trở thành địa chỉ để cho những ai muốn học các ngón đàn, cách giữ nhịp, gõ phách, cách “chia nhịp, nhả chữ” hoặc “rao” đàn sao cho ngọt… của biết bao người yêu thích ĐCTT. Ông cũng là nghệ nhân chế tác độc huyền cầm (đàn bầu) có đường nét duyên dáng riêng biệt, âm thanh vang ấm sắc sảo được giới chơi nhạc tài tử đánh giá cao. Năm 2013, trước nhu cầu sinh hoạt tinh thần của người dân trong làng, ông Tư Tiên là một trong những người đầu tiên vận động thành lập CLB ĐCTT Bình Quý. Tiếng đàn, lời ca của CLB đã vượt khỏi khoảng sân nhà ông Tư Tiên để đi lưu diễn phục vụ nhu cầu thưởng thức văn hóa của bà con và địa phương khi có sự kiện.

Là người ít học, không biết gì về nhạc lý căn bản nhưng với niềm đam mê, ham học hỏi, hiện ông Tư Tiên có thể sử dụng máy móc của một phòng thu âm tại nhà, biết thành thạo các phần mềm trên máy vi tính để chỉnh sửa những bản nhạc, bài hát đã thu âm. Ông cho biết phòng thu này còn giúp cho mọi người luyện hát và CLB có thể lưu giữ giọng ca của mình cho con cháu. Dẫu “tuổi cao sức yếu” nhưng đối với ông vẫn nhiệt huyết, còn sống ngày nào là còn yêu mến ngón đàn, tiếng nhạc, lời ca ngày đó.

Theo thống kê, đến nay toàn tỉnh có 28 nghệ nhân được phong tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể, trong đó, có 5 cá nhân thuộc loại hình nghệ thuật trình diễn dân gian ĐCTT. Những nghệ nhân này đóng vai trò rất lớn trong việc thúc đẩy phong trào ĐCTT ở địa phương và là “tài sản” vô giá trong việc duy trì và phát triển các giá trị văn hóa phi vật thể của dân tộc.

Anh Thi