Tối 4/11, tại sân khấu Thủy Đình, Phố cổ Hoa Lư Ninh Bình sẽ diễn ra sự kiện văn hóa thu hút sự quan tâm đặc biệt của những người yêu thích nghệ thuật truyền thống: Liên hoan hát Xẩm Ninh Bình mở rộng 2023. Trước ngày diễn ra Liên hoan, theo ghi nhận tại nhiều địa phương của Ninh Bình, không khí tại các CLB Xẩm rất sôi động. Tại Yên Mô, vùng đất mệnh danh là quê hương của nghệ thuật Xẩm, có tới 4 CLB hát Xẩm đang ngày đêm tập luyện chuẩn bị cho Liên hoan.
Phải nói ngay rằng đây không phải là lần đầu tiên sự kiện này được tổ chức. Song điểm khác biệt của lần Liên hoan này là ở chỗ, Liên hoan đã thu hút sự tham gia của số lượng tương đối đông các CLB Xẩm, với 20 câu lạc bộ của 10 tỉnh, thành phố trong cả nước, với gần 200 diễn viên, nhạc công. Trong đó có nhiều đoàn đến từ các thành phố lớn như: Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh, Quảng Ninh, Hải Phòng…
Ai cũng biết, các địa phương nêu trên đều là những nơi hoạt động văn hóa, nghệ thuật cực kỳ phát triển. Người yêu văn nghệ hiện nay có không ít sự lựa chọn, nhưng có nhiều người vẫn dành tình yêu đặc biệt cho nghệ thuật hát Xẩm. Điều đó chứng tỏ sức sống mãnh liệt của môn nghệ thuật truyền thống này trong đời sống văn hóa đương đại.
Tại Ninh Bình – nơi được mệnh danh là cái nôi của nghệ thuật hát Xẩm, nơi có cố nghệ nhân hát Xẩm nổi tiếng Hà Thị Cầu, người hát rong cuối cùng của thế kỷ XX, nghệ thuật hát Xẩm cũng đang được ngành Văn hóa tích cực bảo tồn, gìn giữ, phát huy.
Sau ngày cụ Cầu mất đi, các học trò của cụ, những người yêu mến cụ đã tích cực sưu tầm các làn điệu Xẩm mà khi còn sống cụ Cầu thường hát, thành lập các CLB xẩm và truyền dạy Xẩm cho nhiều người.
Trước ngày Liên hoan hát Xẩm Ninh Bình 2023 diễn ra, theo ghi nhận tại nhiều địa phương của Ninh Bình, không khí tại các CLB Xẩm rất sôi động. Tại Yên Mô, vùng đất mệnh danh là quê hương của nghệ thuật Xẩm, có tới 4 Câu lạc bộ hát Xẩm đang ngày đêm tập luyện chuẩn bị cho Liên hoan.
Nghệ nhân ưu tú Phạm Kim Ngân, Chủ nhiệm CLB hát Xẩm Kim Ngân, xã Yên Nhân (huyện Yên Mô) cho biết: Ngay khi nhận được thông tin từ Phòng Văn hóa- Thông tin huyện Yên Mô về việc tổ chức Liên hoan hát Xẩm Ninh Bình mở rộng 2023, chúng tôi đã tập trung các thành viên trong CLB để thực hiện kế hoạch tập luyện.
CLB có hơn 10 thành viên, trong đó có nhiều thành viên nhỏ tuổi. Theo sự phân công của Phòng Văn hóa-Thông tin, CLB chúng tôi sẽ dự thi 3 tiết mục xẩm. Hiện CLB đã tập nhuần nhuyễn các bài hát, có đầy đủ trang phục, đạo cụ, tất cả đã sẵn sàng để tham dự Liên hoan.
CLB hát Xẩm Kim Ngân là một trong những CLB quy tụ được nhiều thành viên có tuổi đời trẻ, có giọng hát tốt, say mê với nghệ thuật Xẩm. Đây cũng là một trong số không nhiều CLB Xẩm từng tham gia nhiều kỳ liên hoan, hội diễn, giao lưu và có bề dầy thành tích với nhiều huy chương, giải thưởng.
Nghệ nhân ưu tú Kim Ngân cho biết thêm: Tham gia Liên hoan, ngoài CLB Xẩm Kim Ngân (Yên Nhân), CLB hát Xẩm Hà Thị Cầu (Yên Phong) là những CLB Xẩm truyền thống, huyện Yên Mô còn có thêm 2 CLB Xẩm nữa cũng tham gia là CLB xã Yên Đồng và CLB thị trấn Yên Thịnh. Đây là 2 CLB lần đầu tham gia. Điều này cho thấy Xẩm đã có bước phát triển mạnh về phong trào, vươn ra xa hơn chứ không chỉ giới hạn ở các CLB truyền thống.
“Đối với những người yêu Xẩm, thì đó là một niềm hạnh phúc không gì bằng. Chúng tôi cũng mong muốn có thêm nhiều Liên hoan được tổ chức, để chúng tôi được giao lưu, học hỏi, biểu diễn, có cơ hội giới thiệu tới công chúng những cái hay, cái đẹp của nghệ thuật hát Xẩm. Môn nghệ thuật được ví như “đặc sản văn hóa” của quê hương Yên Mô chúng tôi. Qua Liên hoan, chúng tôi hy vọng sẽ quảng bá rộng rãi hơn về nghệ thuật hát Xẩm, để Xẩm có thể phát triển mạnh, sâu hơn nữa trong đời sống hiện đại…” – Nghệ nhân ưu tú Phạm Kim Ngân, Chủ nhiệm CLB hát Xẩm Kim Ngân bộc bạch.
Đến thời điểm hiện tại, hát Xẩm đã làn tỏa đến nhiều địa phương trong tỉnh. Các huyện như Gia Viễn, Hoa Lư, Yên Khánh và thành phố Tam Điệp đều có CLB tham gia Liên hoan. Như huyện Kim Sơn, địa phương vốn sở hữu thế mạnh về môn Ca Trù, nhưng kỳ Liên hoan này cũng trình làng với một CLB hát Xẩm khá hùng hậu với nhiều thành viên là các diễn viên trẻ, vừa đủ cả thanh lẫn sắc. Những điệu Xẩm của họ mang đến Liên hoan cũng đặc sắc, hấp dẫn không kém gì đặc sản Ca trù của họ.
Đối với huyện Hoa Lư, CLB nghệ thuật truyền thống thôn Đông Hội, xã Ninh An được chọn thay mặt huyện Hoa Lư tham gia Liên hoan. Ông Tạ Quang Thuyết, thành viên tích cực của CLB nghệ thuật truyền thống thôn Đông Hội, xã Ninh An cho rằng: một môn nghệ thuật muốn phát triển được cần được quảng bá rộng rãi trong quần chúng, được quần chúng đón nhận và trở thành một phần đời sống sinh hoạt tinh thần của họ. Nghệ thuật hát Xẩm cũng vậy, cần phải tổ chức các kỳ liên hoan, hội diễn để công chúng biết tới, thấy được cái hay, cái đẹp của Xẩm, từ đó họ yêu thích và có ý thức gìn giữ, truyền bá, bảo tồn và phát triển…
Theo kế hoạch, chương trình khai mạc và biểu diễn sẽ diễn ra liên tục trong 2 ngày tại sân khấu Thủy Đình, Phố cổ Hoa Lư. Đây là một địa điểm có rất đông khách du lịch tới tham quan. Điều này sẽ tạo thêm cơ hội thuận lợi để du khách thưởng thức, làm quen, biết đến nghệ thuật hát Xẩm.
Và theo như kỳ vọng của Ban Tổ chức Liên hoan, đây cũng chính là dịp tuyên truyền, giới thiệu về nghệ thuật trình diễn dân gian hát Xẩm – di sản văn hóa phi vật thể quốc gia; đồng thời là hoạt động nhằm nâng cao nhận thức của các cấp, các ngành và cộng đồng trong việc khôi phục, bảo tồn và phát huy các giá trị nghệ thuật hát Xẩm, là tiền đề để xây dựng hồ sơ quốc gia trình UNESCO ghi danh nghệ thuật hát Xẩm vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp của nhân loại.
Mai Phương
