Vụ mùa năm 2024 dự báo sẽ gặp rất nhiều khó khăn do thời gian chuyển vụ ngắn, thiếu lao động, thời tiết, sâu bệnh diễn biến khó lường,… do vậy, để sản xuất thắng lợi, các địa phương cần chủ động xây dựng các phương án sản xuất phù hợp, sẵn sàng đối phó với các tình huống khó khăn, huy động nguồn lực tập trung cấy càng sớm càng tốt.
Làm đất chuẩn bị cho sản xuất vụ Mùa tại xã Yên Nhân (Yên Mô). Ảnh: Anh Tuấn
Khó khăn, thuận lợi đan xen
Theo nhận định của Đài khí tượng thủy văn Ninh Bình, thời tiết vụ Mùa 2024 khả năng có những diễn biến rất phức tạp, khó lường, chịu tác động mạnh của biến đổi khí hậu. Có thể xuất hiện các cơn bão mạnh, có hướng di chuyển phức tạp và gây gió mạnh trong các tháng mùa mưa bão. Ngoài ra, cũng cần đề phòng các hiện tượng thời tiết nguy hiểm như: tố, lốc, sét, mưa đá và gió giật mạnh xảy ra vào các tháng chuyển mùa. Đặc biệt, khi mưa lớn rơi vào giai đoạn gieo cấy sẽ rất bất lợi.
Bên cạnh những diến biến khó lường của thời tiết thì tình hình các đối tượng sinh vật hại cây trồng trong vụ Mùa cũng thường diễn biến phức tạp. Đồng chí Nguyễn Thị Nhung, Trưởng phòng Nghiệp vụ Kỹ thuật, Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (BVTV) tỉnh cho biết: Do thời gian chuyển từ vụ Đông xuân sang vụ Mùa ngắn dẫn đến nguồn sâu, bệnh tích lũy chuyển sang mùa như: Sâu đục thân hai chấm, rầy các loại, chuột, đặc biệt là bệnh lùn sọc đen tiềm ẩn nguy cơ bùng phát trở lại ảnh hưởng lớn đến sản xuất.
Ngoài ra, vụ Đông xuân năm nay, do ảnh hưởng của thời tiết, nên thời gian sinh trưởng bị kéo dài, lúa thu hoạch muộn hơn thông thường khoảng 5-7 ngày. Như vậy, khoảng thời gian từ thu hoạch vụ Xuân đến gieo cấy vụ vụ Mùa rất ngắn, rơm rạ không có thời gian phân hủy, dễ gây ngộ độc hữu cơ cho lúa mới cấy, điều này sẽ khó khăn không chỉ thời gian mà cả nhân lực, vừa thu hoạch, vừa gieo mạ và làm đất. Trong khi đó, lao động nông nghiệp tiếp tục chuyển dịch sang các ngành nghề phi nông nghiệp, nhất là lao động trẻ, gây ra thiếu hụt lao động trong sản xuất.
Mặc dù có nhiều khó khăn như vậy, nhưng bù lại hiện nay, nhiều ứng dụng khoa học kỹ thuật được áp dụng đưa vào sản xuất rộng rãi, như gieo mạ khay, máy cấy, máy gặt, máy cuộn rơm, máy làm đất,… sẽ giúp nông dân vừa tranh thủ được thời vụ, vừa giảm công lao động và chi phí sản xuất. Giá cả vật tư nông nghiệp (phân bón, thuốc BVTV) hiện nay cũng tương đối ổn định, vụ lúa Đông xuân được mùa, được giá, tạo điều kiện, động lực cho người dân yên tâm sản xuất. Công tác chỉ đạo, quản lý điều hành, kinh nghiệm tổ chức thực hiện của các cấp, các ngành và nhận thức của bà con nông dân đã được nâng lên, nhất là trong việc xây dựng kế hoạch, phương án phòng chống diễn biến bất lợi của thời tiết.
Linh hoạt ứng phó
Theo kế hoạch, vụ Mùa 2024, toàn tỉnh đặt mục tiêu gieo trồng trên 34.500 ha cây trồng các loại, trong đó lúa là trên 31.000 ha, còn lại là cây rau màu. Phấn đấu diện tích gieo cấy lúa chất lượng cao, lúa nếp, lúa đặc sản đạt 80%; diện tích lúa cấy đạt trên 50%. Tiếp tục mở rộng diện tích sản xuất cây lúa, cây rau theo hướng hữu cơ, theo chuỗi giá trị.
Để hoàn thành mục tiêu sản xuất vụ Mùa với năng suất, sản lượng, giá trị cao, theo đồng chí Nguyễn Ngọc Tuấn, Phó Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và BVTV tỉnh cho biết: Ngành Nông nghiệp sẽ tiếp tục phối hợp với các địa phương để đẩy mạnh việc chuyển dịch cơ cấu mùa vụ, cây trồng theo hướng nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả, tạo ra nhiều sản phẩm có giá trị hàng hóa. Tiếp thu và ứng dụng các tiến bộ kỹ thuật, nhất là các giống cây trồng mới, cơ giới hóa đồng bộ các khâu làm đất, máy cấy, máy gặt, máy bay phun thuốc…
Ứng phó với những diễn biến bất thường của thời tiết, ngành Nông nghiệp khuyến cáo các địa phương, căn cứ vào điều kiện đất đai, trình độ thâm canh, cơ sở hạ tầng, diễn biến thời tiết nhiều năm và dự báo thời tiết vụ Mùa năm 2024, bố trí cơ cấu trà và cơ cấu giống lúa hợp lý với phương châm: Bố trí trà Mùa sớm hợp lý để thu hoạch sớm, hạn chế thiệt hại do mưa bão, giải phóng đất làm vụ Đông; quy hoạch các vùng sản xuất trà Mùa muộn để phát triển các giống lúa đặc sản, chất lượng cao cho hiệu quả kinh tế cao.
Thực tế, nắng nóng kéo dài liên tục hay mưa lớn đều có thể ảnh hưởng nặng nề đối với những diện tích lúa gieo sạ và các cây trồng màu mới xuống giống. Do vậy, nông dân phải thật lưu ý theo dõi chặt các dự báo thời tiết ngắn hạn cũng như trung hạn để chủ động trong việc ngâm giống và gieo trồng tránh nắng hạn và mưa lớn ngay sau gieo; ứng phó linh hoạt, khắc phục nhanh những tác động của thời tiết bất thường. Ngoài ra, bà con cũng cần chủ động gieo mạ tăng 10% so với diện tích gieo cấy và dự phòng giống lúa ngắn ngày cho 20% diện tích gieo, cấy để đáp ứng nhu cầu sản xuất khi gặp thiên tai đầu vụ.
Trước thực trạng lúa Đông xuân sinh trưởng, phát triển kéo dài, dẫn đến thu hoạch muộn hơn so với các năm, để đảm bảo thời vụ, các địa phương phải huy động lực lượng thu hoạch nhanh gọn lúa Đông xuân, thực hiện phương châm “Xanh nhà hơn già đồng”. Tranh thủ mọi điều kiện, tăng cường cơ giới hóa khâu làm đất, huy động nguồn lực tập trung cấy càng sớm càng tốt. Trong điều kiện thời tiết bình thường toàn tỉnh phấn đấu gieo cấy lúa Mùa sớm xong trước ngày 30/6 và kết thúc gieo cấy toàn bộ diện tích lúa Mùa xong trước ngày 25/7.
Về chăm sóc, thu hoạch đến đâu làm đất vùi sâu gốc rạ đến đó để phân hủy gốc rạ, tránh tình trạng lúa mới cấy bị ngộ độc hữu cơ trong điều kiện thời tiết nắng nóng, hạn chế nơi cư trú của rầy và tiêu diệt nguồn bệnh lùn sọc đen hại lúa. Tăng cường sử dụng các loại phân hữu cơ vi sinh, chế phẩm hữu cơ vi sinh phân hủy gốc rạ để hạn chế ngộ độc cho lúa. Chi cục Trồng trọt và BVTV tỉnh phối hợp với các địa phương theo dõi chặt chẽ, dự báo chính xác các đối tượng sinh vật hại như: Chuột, sâu cuốn lá nhỏ, rầy nâu, rầy các loại, sâu đục thân bướm 2 chấm, sâu cuốn lá nhỏ, lúa cỏ, rầy các loại, bệnh bạc lá, đốm sọc vi khuẩn,… để có biện pháp phòng, chống kịp thời, hiệu quả. Việc sử dụng thuốc BVTV phải tuân thủ theo nguyên tắc “4 đúng”, không phun thuốc tràn lan ảnh hưởng đến môi trường và sức khỏe cộng đồng.
Với kinh nghiệm sản xuất nhiều năm, sự lãnh đạo, chỉ đạo sâu sát, kịp thời của các cấp ủy đảng, chính quyền và tinh thần lao động sáng tạo của nông dân trong tỉnh, tin tưởng rằng, sản xuất vụ Mùa năm 2024 sẽ giành thắng lợi toàn diện.
Nguyễn Lựu
