Trang chủNewsThế giớiNhững thông lệ làm nên "thương hiệu" bầu cử Mỹ

Những thông lệ làm nên “thương hiệu” bầu cử Mỹ

Tại sao bầu cử Mỹ lại diễn ra vào ngày thứ Ba đầu tiên của tháng 11, tại sao ứng cử viên thắng phổ thông đầu phiếu nhưng không đảm bảo rằng người đó sẽ giành được chức Tổng thống, thế nào là “người thắng cuộc được tất cả” (the winner takes it all) …?

Bầu cử Mỹ
Cử tri Mỹ sẽ đi bỏ phiếu, chọn một trong hai ứng cử viên trở thành Tổng thống thứ 47 của nước Mỹ. (Nguồn: AP)

Chỉ còn vài ngày nữa, cử tri Mỹ sẽ đi bỏ phiếu, chọn một trong hai ứng cử viên trở thành Tổng thống thứ 47 của nước Mỹ. Câu chuyện bầu cử là chuyện thời sự không chỉ trên truyền thông, mà cả trong đời thường, không chỉ người dân Mỹ mà người dân khắp thế giới đều quan tâm. Đơn giản là vì nước Mỹ quá lớn và quá mạnh, bất cứ ai, đảng nào nắm quyền ở Mỹ sẽ có tác động không chỉ đến cuộc sống, túi tiền của người dân Mỹ, mà còn đến hòa bình, ổn định và phát triển kinh tế trên thế giới, ít nhất trong 4 năm tiếp theo.

Mặc dù ngày bầu cử chính thức chưa đến, nhưng cho đến giờ này đã có ít nhất 50 triệu cử tri đã bỏ phiếu (khoảng 20% tổng số cử tri) thông qua hình thức bỏ phiếu sớm hoặc bỏ phiếu qua thư. Tại sao bầu cử lại diễn ra vào ngày thứ Ba đầu tiên của tháng 11, tại sao ứng cử viên thắng phổ thông đầu phiếu nhưng không đảm bảo rằng người đó sẽ giành được chức Tổng thống, thế nào là “người thắng cuộc được tất cả” (the winner takes it all) …?

Ngày thứ Ba đầu tiên của tháng 11, tại sao?

Ngày thứ Ba, 5/11/2024, là ngày diễn ra cuộc bầu cử Tổng thống tại Mỹ. Tại nước này, cứ 4 năm một lần lại diễn ra cuộc bầu cử Tổng thống. Xen kẽ giữa 2 kỳ bầu cử Tổng thống và vào năm chẵn, nước Mỹ lại có các cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ. Nói một cách khác, cứ hai năm một lần và vào các năm chẵn là cả nước Mỹ lại sôi động bước vào “Mùa bầu cử”.

Theo luật Mỹ, ngày bầu cử được ấn định là ngày thứ B, nhưng phải sau ngày thứ Hai đầu tiên của tháng 11 (nếu ngày thứ Ba mà rơi vào mùng 1/11 thì không được tính). Theo đó, ngày bầu cử nếu được tổ chức sớm nhất thì cũng phải là ngày 2/11 và muộn nhất là ngày 8/11.

Thực ra luật quy định bầu cử thống nhất cả nước vào ngày thứ Ba trong tháng 11 như nêu ở trên được Quốc hội Mỹ thông qua năm 1845. Còn trước đó thì Luật cũ (thông qua năm 1792) quy định các bang tùy điều kiện của mình linh hoạt tổ chức bỏ phiếu trong khoảng thời gian 34 ngày trước ngày 1/12. Có nhiều cách lý giải tại sao Quốc hội Mỹ lại chọn bỏ phiếu chung vào ngày thứ Ba như trên:

Một là, thời gian đó nằm trong thời gian 34 ngày của luật cũ và nếu tổ chức ngày bầu cử chung thì sẽ tạo một sân chơi “công bằng”, giảm thiểu khả năng một ứng cử viên Tổng thống thắng điểm tại một số bang bầu cử sớm nhất, để rồi giành được lợi thế ở các bang khác bầu cử muộn hơn;

Hai là, đầu tháng 11 hàng năm không quá lạnh và nông dân vừa kết thúc vụ mùa (vào thời kỳ này nước Mỹ là nước nông nghiệp và dân chủ yếu sống nhờ nghề nông);

Ba là, nếu tổ chức vào ngày thứ 4 trong tuần cũng không tiện do nhiều nơi nông dân chọn ngày thứ Tư là ngày họp chợ;

Bốn là, chuyển dịch ngày bầu cử về phía cuối tuần lại vướng vào ngày nghỉ lễ tôn giáo.

Bầu cử Mỹ
Mặc dù ngày bầu cử chính thức chưa đến, nhưng cho đến giờ này đã có ít nhất 50 triệu cử tri đã bỏ phiếu. (Nguồn: BBC)

Một danh sách rất dài

Năm bầu cử Tổng thống như năm 2024 này khác cơ bản năm bầu cử giữa kỳ ở chỗ là có thêm lá phiều bầu Tổng thống và Phó Tổng thống, còn danh sách bầu các chức danh khác cơ bản giữ nguyên. Trong ngày bầu cử Tổng thống hoặc giữa kỳ, cử tri trên khắp nước Mỹ bầu một danh sách rất dài, với 1 số ghế chủ chốt gồm:

1/3 tổng số Thượng nghị sĩ liên bang (33 hoặc 34 người trên tổng số 100 Thượng nghị sĩ do nhiệm kỳ của các thượng nghị sĩ là 6 năm, nhưng mỗi kỳ bầu cử 2 năm 1 lần nên bầu lại 1/3 để giữ tính liên tục);

Toàn bộ 435 Hạ nghị sĩ liên bang và 6 nghị sĩ (không có quyền bỏ phiếu trong các vấn đề mang tính “quyết định”) đại diện cho Thủ đô Washington DC và 5 vùng lãnh thổ chưa hợp nhất (gồm Guam, Puerto Rico, American Samoa, Bắc Mariana, Quần đảo Virgin);

Một số Thống đốc bang (nhiệm kỳ 4 năm), trong đó đa phần các Thống đốc (khoảng 2/3 trong tổng số 50 Thống đốc) được bầu vào các cuộc bầu cử giữa kỳ. Riêng 2 bang là Vermont và New Hampshire thì khác với 48 bang còn lại, cứ 2 năm lại bầu cử Thống đốc một lần vì Thống đốc ở đây chỉ có nhiệm kỳ 2 năm;

Nghị viện các bang (cũng tổ chức thành lưỡng viện – Bicameral Body – là Thượng viện bang và Hạ nghị viện bang, tuy nhiên số lượng thành viên thượng viện và hạ viện mỗi bang lại khác nhau). Đáng chú ý là chỉ duy nhất bang Nebraska trong số 50 bang quốc hội bang này được tổ chức nghị viện theo hình thức “Nhất viện” (Unicameral Body);

Chức Thị trưởng, Hội đồng thành phố, thị trấn…

“Người chiến thắng được tất cả”

Có thể nói hệ thống tổ chức chính quyền liên bang, bang và cách thức bầu các chức danh nắm những vị trí trên ở Mỹ là một trong những hệ thống phức tạp và tinh vi nhất trên thế giới vì phải tính đến sự cân bằng của rất nhiều yếu tố.

Thứ nhất, nguyên tắc bình đẳng giữa các bang. Quá trình đàm phán để hình thành nhà nước Liên bang hợp chúng quốc Hoa Kỳ mà ban đầu chỉ có 13 bang (thực chất là 13 quốc gia riêng lẻ) là sự mặc cả, thỏa hiệp. Họ thỏa hiệp về Thượng viện Liên bang, nhất trí rằng đây là thiết chế lập pháp quan trọng nhất, quyết định các vấn đề trọng đại của đất nước và tại đó các bang lớn, bé đều có đại diện như nhau là 2 Thượng nghị sĩ. Chẳng hạn bang Delaware chỉ có 1 triệu dân, nhưng cũng có 2 Thượng nghị sĩ như bang đông dân nhất là California với 40 triệu người.

Thứ hai, nguyên tắc phổ thông đầu phiếu và mọi người bình đẳng như nhau. Tổng số 435 Hạ nghị sĩ liên bang Mỹ là không đổi, nhưng dân số các bang có thể thay đổi hàng năm do phát triển kinh tế, thay đổi trong môi trường, giáo dục và nhu cầu di chuyển của người dân để tìm kiếm công ăn việc làm, tìm nơi định cư mới.

Do đó cứ 10 năm 1 lần, vào các năm chẵn đầu các thập kỷ (ví dụ 1990, 2000, 2010, 2020), nước Mỹ lại tổ chức các cuộc điều tra dân số toàn quốc với nhiều câu hỏi để sử dụng cho nhiều mục đích khác nhau. Trên cơ sở bản đồ dân số thay đổi sau một thập kỷ, “bản đồ” bầu cử cũng được vẽ lại theo sự thay đổi dân số và số lượng nghị sĩ của mỗi bang có thể tăng hay giảm tùy thuộc số lượng dân cư tại một bang vào thời điểm điêu tra dân số. Các bang có dân số đông và tăng nhanh và nhờ đó cũng có số lượng dân biểu lớn trong Hạ viện là California, Texas, Florida.

Thứ ba, “Người chiến thắng được tất cả”. Do tổ chức nhà nước theo hình thức liên bang, nên dân Mỹ tuy mang tiếng bầu cử trực tiếp Tổng thống nhưng lại không bầu trực tiếp, mà bầu gián tiếp theo tổng số ghế mà các bang có đại diện tại Quốc hội Liên bang gồm 100 phiếu đại diện các Thượng nghị sĩ, 435 phiếu đại diện các Hạ nghị sĩ và 3 phiếu đại cử tri của Thủ đô Washington DC với tổng cộng 538 phiếu Đại cử tri. Và người đắc cử Tổng thống phải giành được ít nhất 270 phiếu Đại cử tri, tức quá bán con số 538 phiếu Đại cử tri.

Chất lượng hơn số lượng

Nếu ứng cử viên Tổng thống thắng tại bang nào, thì coi như nhận được phiếu Đại cử tri của toàn bộ bang đó. Từ đây xảy ra các trường hợp sau:

Một là, ứng cử viên thắng tại nhiều bang hơn chưa chắc đã đảm bảo thắng cuộc;

Hai là, ứng cử viên nhận được nhiều phiếu của cử tri hơn chưa chắc đã thắng (tức thắng qua phổ thông đầu phiếu nhưng vẫn trượt, như trường hợp Phó Tổng thống Al Gore thắng Thống đốc Bang Texas George Bush về phổ thông đầu phiếu trên toàn nước Mỹ trong cuộc bầu cử Tổng thống tháng 11/2000, nhưng lại thua tại bang quan trọng là Florida và do đó thua phiếu Đại cử tri);

Bầu cử Mỹ

Các ứng cử viên tổng thống Mỹ phải trải qua một con đường dài và khó khăn để trở thành chủ nhân Nhà Trắng trong 4 năm. (Nguồn: Wikimedia, NLD)

Hay như trong cuộc bầu cử Tổng thống năm 2016, ứng cử viên Tổng thống Dân chủ Hilary Clinton thắng phổ thông đầu phiếu, nhưng vẫn thua chung cuộc ứng cử viên Donald Trump vì thua phiếu Đại cử tri;

Ba là, điều quan trọng đối với bất kỳ ứng cử viên Tổng thống nào là tìm mọi cách thắng ở các bang đông dân, có nhiều phiếu Đại cử tri. Do 1 số bang ở Mỹ có truyền thống bỏ cho Cộng hòa (như Texas, Georgia), và một số bang có truyền thống bỏ cho Dân chủ (như California, New York), và do có đến 80% các cử tri có sẵn “dòng máu cộng hòa” hay “dòng máu dân chủ” chạy trong cơ thể, dù bất kể ứng cử viên đảng của họ xấu tốt ra sao thì họ vẫn luôn “trung thành” với lý tưởng mà mình đã chọn và bỏ phiếu cho “đảng của mình”.

Do đó, các cuộc bầu cử ở Mỹ trên thực tế là nhắm vào các “Swing states” (bang dao động) hay “Swing voters” (các cử tri dao động) hoặc những cử tri độc lập, các cử tri vẫn còn lưỡng lự, chưa quyết định (independent, undecided voters).

Phát triển dân chủ có tiệm tiến

Tiến trình bầu cử ở Mỹ cũng là một sự phát triển dân chủ có tiệm tiến, chứ không phải bỗng chốc dân Mỹ được “hưởng” toàn bộ quyền bầu cử, ứng cử như hiện nay. Lập luận của giới tinh hoa (elite) Mỹ ngay từ khi lập quốc là các quyền chính trị sẽ được mở rộng cùng với các tiến bộ kinh tế, xã hội của các nhóm cử tri và của nước Mỹ, cụ thể:

Vào cuối thế kỷ XVIII cho đến tận đầu thế kỷ XX (năm 1920) phụ nữ Mỹ (cũng như phụ nữ hầu hết các nước khác) không có quyền đi bỏ phiếu chọn người đại diện cho mình.

Trước Thế kỷ XX, rất nhiều bang quy định chỉ có những người đàn ông da trắng (Caucasian men), có học vấn nhất định (hết tiểu học), có tài sản (hầu hết các bang quy định là 50 acres đất trở lên) hoặc có đóng thuế thu nhập thì mới được quyền đi bỏ phiếu. Lập luận của các nhà lập pháp khi đó là, nếu các cử tri mù chữ hoặc học thức thấp mà đi bầu thì họ không thế nhận thức được cái đúng, cái sai và sẽ bị “mua phiếu”, làm hỏng hệ thống chính trị. Ngoài ra, đóng thuế được xác định là một tiêu chuẩn vì nếu anh không đóng thuế thì có nghĩa anh chẳng có đóng góp, chẳng có nghĩa vụ gì với đất nước, nên không thể có “quyền lợi” và “khả năng” góp ý vào việc hoàn thiện thể chế.

Người nô lệ thì tuyệt nhiên bị cấm tiệt việc bỏ phiếu vì họ không biết chữ lẫn không có thu nhập. Tuy nhiên, sau cuộc nội chiến Bắc-Nam 4/1861-5/1865, thái độ của một số bang miền Nam đối với người da đen đã có sự cởi mở hơn, mặc dù sự kỳ thị đối với người da đen ở miền Nam vẫn rất mạnh.

Tháng 2/1870, Hiram Rhodes Revels trở thành Thượng nghị sĩ da đen đầu tiên được bầu và đại diện cho bang miền Nam Mississippi tại Thượng viện Liên bang Mỹ. Còn Barack Obama, Tổng thống Mỹ giai đoạn 2009-2016, mới là Thượng nghị sĩ da đen thứ 5 (con số hiện nay là 10) trong lịch sử nước Mỹ từ khi lập quốc năm 1776 đến nay.

Tuy nhiên, phải đến ngày 6/8/1965 khi Tổng thống Mỹ Lyndon Johnson ký Đạo luật về Quyền bầu cử, trong đó cấm tuyệt đối việc ngăn chặn, tạo các rào cản gây cản trở việc bỏ phiếu của các sắc dân thiểu số thì từ đó trở đi các sắc dân thiểu số mới được hưởng các quyền bỏ phiếu đầy đủ như của người da trắng.

Gọi là “bỏ phiếu” nhưng trên thực tế người Mỹ “bấm nút” lựa chọn người đại diện của mình. Điều này đã được “luật hóa” sau kết quả bầu cử gây tranh cãi giữa ứng cử viên Tổng thống Al Gore và ứng cử viên George Bush trong cuộc bầu cử Tổng thống đầy tranh cãi tháng 11/2000.





Nguồn: https://baoquocte.vn/nhung-thong-le-lam-nen-thuong-hieu-bau-cu-my-292305.html

Cùng chủ đề

Bầu cử Mỹ: ‘Ngôi sao’ dự báo kinh tế đặt cược cho ai?

“Nhà dự báo kinh tế chính xác nhất thế giới” đã dự đoán ông Donald Trump sẽ thắng cử tổng thống và đảng Cộng hòa có khả năng sẽ nắm toàn quyền kiểm soát Quốc hội sau cuộc bầu cử ngày 5.11. Tại kỳ bầu cử Mỹ năm 2024, ứng cử viên đảng Dân chủ kiêm Phó Tổng thống Kamala Harris đối đầu với ứng cử viên đảng Cộng hòa Donald Trump trong một cuộc đua đầy chông gai. Các cuộc thăm dò...

Bầu cử Mỹ 2024: Cuộc đua sít sao chưa từng có

Không ứng cử viên nào có cách biệt lớn hơn 2% ở bất kỳ bang nào trong 7 bang "chiến trường", theo kết quả thăm dò dư luận do báo The Hill và tổ chức Decision Desk HQ (DDHQ) vừa công bố ngày 1/11. Tại 3 trong số 7 bang đó - được gọi là “Bức tường Xanh” gồm Michigan, Pennsylvania và Wisconsin - cách biệt giữa hai ứng cử viên Kamala Harris của đảng Dân chủ và Donald Trump...

Cuộc đua vô cùng sít sao, 7 bang “chiến trường” bất phân thắng bại

Theo các kết quả thăm dò dư luận công bố ngày 1/11, ông Donald Trump và bà Kamala Harris cách biệt rất ít, chỉ dưới 2% ở bất kỳ bang nào trong 7 bang "chiến trường".

Điều đặc biệt của bầu cử Mỹ

Các cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ luôn mang nhiều yếu tố bất ngờ, kịch tính, thậm chí có khả năng thay đổi cục diện vào phút chót.

Thị trường “căng thẳng cực độ”, phát hiện đồng tiền “chiến thắng”, lịch sử đã chứng minh

Lịch sử cho thấy, đồng Yen Nhật Bản đã đánh bại USD, Franc Thụy Sỹ, vàng, trái phiếu kho bạc và đồng EUR - những tài sản an toàn phổ biến nhất - trong phần lớn giai đoạn trước các cuộc bầu cử Mỹ.

Nổi bật

Mới nhất

Cùng tác giả

Cuộc đua vô cùng sít sao, 7 bang “chiến trường” bất phân thắng bại

Theo các kết quả thăm dò dư luận công bố ngày 1/11, ông Donald Trump và bà Kamala Harris cách biệt rất ít, chỉ dưới 2% ở bất kỳ bang nào trong 7 bang "chiến trường".

“Kho tiền” tập đoàn Berkshire Hathaway của tỷ phú Warren Buffett khủng đến cỡ nào?

“Kho tiền” của tập đoàn đầu tư Berkshire Hathaway đã vượt mốc 300 tỷ USD trong quý III/2024, khi tỷ phú Warren Buffett tiếp tục bán cổ phiếu và không mua lại.

Nhiều giải pháp giải “cơn khát” nhân lực chất lượng cao cho ngành chip, bán dẫn

Hồi âm ý kiến đại biểu Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết đã triển khai một số hoạt động cụ thể để thực hiện mục tiêu đào tạo khoảng 50-100 nghìn nhân lực chất lượng cao cho ngành chip, điện tử, ứng dụng trí tuệ nhân tạo và các lĩnh vực mới.

Điều đặc biệt của bầu cử Mỹ

Các cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ luôn mang nhiều yếu tố bất ngờ, kịch tính, thậm chí có khả năng thay đổi cục diện vào phút chót.

Kết quả khó đoán trong vòng 2 bầu cử Tổng thống Moldova

Ngày 3/11, các cử tri Moldova đi bỏ phiếu, đưa ra quyết định lựa chọn giữa ứng viên đương nhiệm ủng hộ châu Âu Maia Sandu và ứng viên thách đấu Alexandr Stoianoglo, người ủng hộ mối quan hệ chặt chẽ hơn với Nga, trong vòng hai của cuộc bầu cử tổng thống ở đất nước này.

Bài đọc nhiều

Tổng tham mưu trưởng quân đội Israel ra cảnh báo mới với Iran

Tổng tham mưu trưởng Herzi Halevi của Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF), quân đội của nước này, ngày 29.10 cảnh báo Iran không nên tấn công lại sau khi Israel không kích các mục tiêu quân sự ở Iran hôm 26.10. ...

Gác căng thẳng ngoại giao, Tây Ban Nha-Argentina lại “cơm lành canh ngọt”

Tây Ban Nha đã bổ nhiệm Đại sứ nước này tại Argentina sau 5 tháng Madrid rút Đại sứ khỏi Buenos Aires vì những căng thẳng liên quan bình luận của Tổng thống quốc gia Nam Mỹ với phu nhân Thủ tướng đất nước châu Âu.

Hộp xà phòng Boeing cấp cho Không quân Mỹ đội giá gần 8.000%

Trang Newsweek ngày 31.10 đưa tin báo cáo kiểm toán của Lầu Năm Góc chỉ ra Boeing đã tính giá quá cao với nhiều thiết bị cấp cho máy bay vận tải C-17. ...

Cùng chuyên mục

Cuộc đua vô cùng sít sao, 7 bang “chiến trường” bất phân thắng bại

Theo các kết quả thăm dò dư luận công bố ngày 1/11, ông Donald Trump và bà Kamala Harris cách biệt rất ít, chỉ dưới 2% ở bất kỳ bang nào trong 7 bang "chiến trường".

Mỹ điều máy bay ném bom tập trận với Hàn

Quân đội Mỹ, Hàn Quốc và Nhật Bản đã tiến hành một cuộc tập trận không quân chung hôm nay 3.11 với sự tham gia của máy bay ném bom B-1B. ...

Điều đặc biệt của bầu cử Mỹ

Các cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ luôn mang nhiều yếu tố bất ngờ, kịch tính, thậm chí có khả năng thay đổi cục diện vào phút chót.

Kết quả khó đoán trong vòng 2 bầu cử Tổng thống Moldova

Ngày 3/11, các cử tri Moldova đi bỏ phiếu, đưa ra quyết định lựa chọn giữa ứng viên đương nhiệm ủng hộ châu Âu Maia Sandu và ứng viên thách đấu Alexandr Stoianoglo, người ủng hộ mối quan hệ chặt chẽ hơn với Nga, trong vòng hai của cuộc bầu cử tổng thống ở đất nước này.

Nga, Ukraine cáo buộc nhau cản trở trao đổi tù binh

Theo Reuters, ngày 3/11, Ủy viên Quốc hội Ukraine về nhân quyền Dmytro Lubinets kêu gọi Nga cung cấp danh sách tù binh, sau khi Moscow cáo buộc Kiev phá hoại quá trình trao đổi tù binh.

Mới nhất

Hoa hậu Thanh Thủy mang khung cửi dệt lụa nặng 5kg diễn Miss International 2024

Hoa hậu Huỳnh Thị Thanh Thủy khoe nhan sắc ngọt ngào khi trình diễn thiết kế “Lụa nàng sen” trong phần thi trang phục dân tộc ở Miss International 2024. Trên sân khấu, Thanh Thủy diện thiết kế "Lụa nàng sen" của NTK Bùi Công Thiên Bảo. Trang phục là sự kết hợp giữa áo dài lụa và khung cửi dệt...

Ông Kim Sang-sik thăm dò Indonesia, HLV đối thủ lên tiếng

Tại ASEAN Cup 2024 (tiền thân là AFF Cup) đội tuyển Việt Nam nằm chung bảng B ASEAN Cup 2024 cùng Myanmar, Lào cùng 2 đội mạnh là Indonesia và Philippines. Để chuẩn bị cho giải đấu, ban huấn luyện đội tuyển Việt Nam đã lên kế hoạch bay sang 2 nước Indonesia và Philippines, dự khán các...

Dự đoán cơ hội chiến thắng của ông Trump và bà Harris 3 ngày trước bầu cử

(Dân trí) - Các thăm dò đều cho thấy sự rượt đuổi sít sao đến những ngày cuối cùng của cuộc đua vào Nhà Trắng giữa Phó Tổng thống Mỹ Kamala Harris và ứng viên Cộng hòa Donald Trump. Phó Tổng thống Mỹ Kamala Harris và cựu Tổng thống Donald Trump (Ảnh: Getty). Vào ngày 5/11 (theo giờ Mỹ), hàng triệu...

Bầu cử tổng thống Mỹ: Cử tri gốc Việt chọn ai?

Cuộc bầu cử tổng thống Mỹ 2024 đang tiến đến những ngày quyết định, và với các cử tri người Mỹ gốc Việt, mỗi lá phiếu không chỉ là lựa chọn cá nhân mà còn chứa đựng những kỳ vọng về tương lai nước Mỹ. Phó tổng thống Mỹ Kamala Harris và cựu tổng thống Mỹ Donald Trump đều đang...

Mới nhất