Trong bối cảnh nhiều nhân vật nổi tiếng, doanh nhân vướng vào các bê bối trốn thuế, những năm gần đây, nhóm triệu phú Mỹ Patriotic Millionaires (tạm dịch Triệu phú yêu nước) đã khiến truyền thông chú ý khi đưa ra lời kêu gọi: “Tôi giàu, hãy đánh thuế tôi” và “Đánh thuế mạnh tay hơn” với những người giàu nhất hành tinh.
Xóa bỏ bất công
Theo đài NPR, cuối năm 2022, người dân tại Whiteville, một thành phố nhỏ ở hạt Columbus, bang North Carolina (Mỹ) được mời tham gia các cuộc gặp gỡ hàng tuần của Patriotic Millionaires. Trong hơn 1 tháng, hàng chục cư dân tại đây đã được tham gia khóa học cấp tốc về bất bình đẳng và hiểu được lý do tại sao nhóm người giàu này muốn đóng thuế cao và tăng mức lương tối thiểu.
Được thành lập vào năm 2010, Patriotic Millionaires tự giới thiệu là một tổ chức phi đảng phái, quy tụ hơn 200 thành viên là triệu phú hoặc các nhà đầu tư, chủ doanh nghiệp trong các lĩnh vực khác nhau, trong đó có Abigail Disney, một trong những người thừa kế của Tập đoàn Disney. Họ tự nhận mình là những người “cảm thấy xấu hổ” vì quá giàu, với thu nhập hàng năm trên 1 triệu USD hoặc có khối tài sản trị giá hơn 5 triệu USD. Họ lên án hệ thống thuế khóa ở Mỹ làm gia tăng tình trạng bất bình đẳng khi mà theo họ, mức thuế trung bình của một người Mỹ phải trả tương ứng với thu nhập lại cao hơn cả thuế mà những người giàu nhất phải đóng. Năm 2021, trang điều tra Pro Publica của Mỹ tiết lộ 25 người giàu nhất nước Mỹ không khai thuế bất cứ khoản thu nhập nào và phần lớn chi tiêu của họ là do các doanh nghiệp trả hoặc từ các khoản vay.
Tại phiên điều trần của Ủy ban Tài chính Thượng viện Mỹ hôm 9-11-2023, các nghị sĩ Mỹ muốn đánh vào chiến lược Buy, Borrow, Die mà các nhà triệu phú, tỷ phú sử dụng để tránh bị đánh thuế vào tài sản của họ. “Buy” là đi mua, đầu tư vào chứng khoán, bất động sản… để tăng giá trị tài sản của mình. “Borrow” là đi vay ngân hàng với lãi suất tương đối thấp, để chi trả cho cuộc sống của họ, khấu trừ lãi vay vào thu nhập của mình. Đến khi họ chết (Die), tài sản khổng lồ của họ được chuyển cho gia đình và như vậy có thể tránh thuế.
Chỉ là nhóm nhỏ?
Đài RFI dẫn lời nhà kinh tế học Eric Pichet, giảng viên tại Đại học KEDGE Business School (Pháp), cho biết hệ thống đánh thuế ở Mỹ khá phức tạp và dễ khiến người ta nhầm lẫn, ngay cả chính người Mỹ cũng khó có thể hiểu. Theo ông Pichet, có 7 mức thang đánh thuế thu nhập ở Mỹ và lên đến 39,6%, thấp hơn ở Pháp (45%), nhưng cũng là tỷ lệ khá cao. Ở Mỹ cũng như những nơi khác, càng kiếm nhiều tiền thì càng phải đóng nhiều thuế.
Hiện ngày càng có nhiều triệu phú đòi đóng thuế nhiều hơn tại Mỹ, Canada và châu Âu, như hội Millionaires for Humanity ở Anh, Resource Movement ở Canada hoặc Tax me now ở Đức. Tuy nhiên, theo ông Pichet, những người giàu muốn đóng nhiều thuế hơn, trên thực tế, chỉ để thu hút truyền thông và chỉ liên quan đến một nhóm cá nhân nhỏ, không đại diện cho đại bộ phận các triệu phú. “Những người này muốn làm nổi bật cảm giác mặc cảm của họ vì quá giàu, nhưng cần phải phân biệt rõ giữa triệu phú và tỷ phú. Tôi cho rằng đối tượng mà những triệu phú này kêu gọi đánh thuế là các tỷ phú, những người giàu hơn họ. Nếu thăm dò, tôi dám chắc là 90% các triệu phú không có ý định trả thêm thuế”, ông Pichet nói.
Trên thực tế, đầu năm 2023, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã đề xuất áp dụng mức thuế tối thiểu 20% đối với các gia đình có tài sản vượt quá 100 triệu USD, dựa trên thu nhập, cũng như lãi từ vốn chưa được thực hiện. Nhà Trắng giải thích rằng luật này sẽ nhắm tới những tài sản của các gia đình rất giàu, không bị đánh thuế trong nhiều thập kỷ hoặc nhiều thế hệ, nhất là nhắm đến những “siêu” tỷ phú như Elon Musk hay Jeff Bezos. Thế nhưng, theo trang CNBC, đề xuất này đã nhanh chóng bị bóp nghẹt, khó có thể được thông qua.
Trên thế giới, không chỉ Mỹ mà nhiều nước khác hiện cũng không đánh thuế vào tài sản ròng. Chỉ duy nhất 5 nước trong Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế vẫn duy trì thuế đối với tài sản. Theo chuyên gia Pichet, muốn thiết lập một luật đánh thuế vào tài sản cần phải có nhiều nước cùng áp dụng, theo cách mà mức thuế tối thiểu toàn cầu 15% đối với các doanh nghiệp được đưa ra. Theo ông Pichet, trong 5-10 năm nữa vẫn chưa thể có luật thuế tài sản tại các nước giàu.
Dù sao, ý tưởng đánh thuế mạnh vào giới nhà giàu ngày càng được nhiều nhà kinh tế và chính trị gia ủng hộ, vì cho rằng điều này có thể giải quyết bất bình đẳng về thu nhập hay các vấn đề xã hội khác. Tuy nhiên, vẫn theo ông Pichet, nếu thuế tài sản được áp dụng, nền kinh tế sẽ thay đổi vì các doanh nhân, chủ doanh nghiệp giàu có dời đến một “thiên đường thuế” khác.
MINH CHÂU
