Sắp tới đây, Trăng Xanh sẽ xuất hiện và người Việt Nam có cơ hội chiêm ngưỡng siêu trăng thứ 3 trong năm 2023 này.
Theo ông Đặng Vũ Tuấn Sơn, Chủ tịch Hội Thiên văn và Vũ trụ học Việt Nam (VACA), nhiều người thắc mắc Trăng Xanh (hay Blue Moon) là gì. Nhà nghiên cứu cho biết thuật ngữ này thường được sử dụng nhưng thiếu những dẫn giải cụ thể dễ gây ra hiểu nhầm.
Trăng Xanh là gì?
Nhà nghiên cứu Đặng Vũ Tuấn Sơn cho biết Trăng Xanh là một vấn đề thuần túy mang tính văn hóa của nhiều quốc gia phương Tây trước kia. Những năm gần đây, nhiều người quan tâm đến Trăng Xanh khi có một số bài viết xuất hiện nhưng người viết lại thiếu diễn giải hay có những sai lầm về kiến thức cơ bản.
Trăng Xanh là tên gọi được nhiều người sử sụng, nhưng không phải ai cũng hiểu ý nghĩa của nó.
VACA
Theo đó, “Trăng Xanh của mùa” là cách hiểu khởi điểm của thuật ngữ “Blue Moon”. Chúng ta biết rằng mỗi năm có 12 tháng, mỗi tháng có 30 hoặc 31 ngày (trừ tháng 2 chỉ có 28 hoặc 29 ngày). Trong âm lịch mà Việt Nam cùng nhiều nước phương Đông sử dụng thì tính theo chu kỳ trăng, mỗi năm có 12 tuần trăng.
Tuy nhiên, độ dài của tuần trăng chỉ có 29,53 ngày nên tháng âm lịch chỉ dài 29 hoặc 30 ngày. Như vậy 12 tuần trăng thực ra chưa đủ 12 tháng dương lịch. Trong dương lịch, chúng ta biết rằng 4 mùa được chia tương đối đều, mỗi mùa có độ dài 3 tháng và được định mốc bởi 2 lần phân hoặc chí (chẳng hạn từ xuân phân đến hạ chí, từ hạ chí đến thu phân…).
“Vì 3 tháng này dài hơn 3 tuần trăng nên nếu một lần trăng tròn rơi vào một trong vài ngày đầu tiên của một mùa thì một trong số vài ngày cuối cùng của mùa đó có thể là lần trăng tròn thứ 4 (trong khi lẽ ra một mùa chỉ có thể có 3 lần trăng tròn). Trong trường hợp đó, lần trăng tròn thứ 3 trong số 4 lần trăng tròn của một mùa được gọi là Trăng Xanh. Theo cách tính này, cứ khoảng 3 năm thì có một lần Trăng Xanh của mùa”, chuyên gia lý giải.
“Trăng Xanh của tháng”, cách hiểu này chỉ mới xuất hiện vào giữa thế kỉ 20 và theo đó Trăng Xanh còn để chỉ lần trăng tròn thứ hai trong tháng dương lịch.
Như trên đã nói, chu kì tuần trăng là 29,53 ngày, trong khi mỗi tháng có 30 hoặc 31 ngày. Vậy nên nếu thời điểm trăng tròn rơi vào ngày mùng 1 của một tháng thì ngày 30 hoặc 31 của tháng đó cũng sẽ lặp lại pha này của mặt trăng. Lần trăng tròn thứ 2 của một tháng này được gọi là Trăng Xanh. Trăng Xanh của tháng như vậy dễ xảy ra hơn, khoảng 2 năm đến dưới 3 năm một lần.
Trăng Xanh có hiếm không?
Chủ tịch Hội Thiên văn và Vũ trụ học Việt Nam lý giải khi kết hợp cả 2 định nghĩa trên, thì cứ hơn 1 năm là có một lần trăng tròn được tính là Trăng Xanh, nên nó không hề hiếm.
“Có chăng, hiếm là trường hợp một năm có 2 lần như vậy. Lần gần đây nhất là vào tháng 1 và tháng 3.1999, lần tiếp theo là tháng 1 và tháng 3.2018 và tiếp theo nữa là tháng 1 và tháng 3.2037. Tất nhiên, chỉ có thể rơi vào tháng 1 và 3 vì tháng 2 chỉ có 28 ngày sẽ không có lần trăng tròn nào để 2 tháng 1 và 3 mỗi tháng đều có 2 lần. Còn việc một năm có cả Trăng Xanh mùa và Trăng Xanh tháng là vô cùng hãn hữu”, ông Sơn nói.
Trăng Xanh không phải hiện tượng thiên văn.
VACA
Nhà nghiên cứu khẳng định Trăng Xanh không phải là “hiện tượng thiên văn”. Theo đó, ta đã thấy có 2 cách định nghĩa được sử dụng song song ngày nay. Tuy nhiên theo cả 2 cách, về bản chất mặt trăng vẫn chỉ tròn như bao lần nó đi tới điểm đối xứng với mặt trời, như tất cả những đêm 15, 16 âm lịch mà chúng ta có thể quan sát.
Đôi khi, tại một số khu vực không khí ô nhiễm do khí thải hay các vụ phun trào núi lửa, mặt trăng (dù không phải pha tròn) cũng có thể có ánh xanh, nhưng đó chỉ là do khúc xạ ánh sáng trong khí quyển. Mặt trăng sẽ không hề chuyển thành màu xanh, cũng không gây ra bất cứ hiện tượng vật lý nào, càng không phải bất cứ điềm báo nào cả.
“Nó được gọi là Trăng Xanh, hay bạn có thể tha hồ đặt thêm tên cho nó, hay thậm chí lập ra quy ước tính mới nếu muốn, tất cả đều chỉ mang yếu tố văn hóa và phụ thuộc vào chính cách đặt tên của con người.
Cứ quan sát nếu bạn yêu thích vẻ đẹp của mặt trăng, nhưng xin lưu ý là bạn quan sát “hiện tượng trăng tròn” chứ không phải là quan sát một hiện tượng độc đáo hay kì diệu nào cả. Tôi đã sống qua hơn 400 lần trăng tròn cho tới lúc này, nên không nghĩ một thứ thường xuyên như thế là độc đáo và đáng chú ý”, ông Sơn nêu quan điểm.
Theo Hội Thiên văn Hà Nội (HAS), lần Trăng Xanh (siêu trăng) tới đây sẽ xuất hiện ngày 31.8. Mặt trăng sẽ nằm ở phía đối diện của trái đất so với mặt trời và nó sẽ được chiếu sáng hoàn toàn. Giai đoạn này xảy ra lúc 16 giờ 58 phút (giờ Việt Nam). Đây cũng là siêu trăng thứ 3 trong số 4 siêu trăng của năm 2023. Mặt trăng sẽ ở gần trái đất nhất và có thể trông to hơn và sáng hơn bình thường một chút.
Thanhnien.vn
