Nhân dịp năm mới 2024, VietNamNet có cuộc trao đổi với Chủ tịch Liên hiệp các Tổ chức hữu nghị Việt Nam Phan Anh Sơn về những đóng góp của hoạt động đối ngoại nhân dân cũng như hướng phát triển thời gian tới.
Năm 2023, bối cảnh tình hình thế giới có nhiều biến động. Trong tổng thể của một năm thành công của đối ngoại Việt Nam, đối ngoại nhân dân nói riêng và hệ thống của Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam (VUFO) với vai trò là trụ cột, là nòng cốt trong công tác đối ngoại nhân dân Việt Nam cũng có những đóng góp nhất định.
Năm 2023, việc duy trì quan hệ với các đối tác hiện có của VUFO được củng cố thêm một bước. Chúng tôi mở rộng mạng lưới đối tác của hệ thống VUFO bởi hiện nay, nhiều bạn bè đối tác của nhân dân Việt Nam, mạng lưới đối tác của VUFO cũng như của các hội hữu nghị song phương và đa phương đã cao tuổi.
Tình hình thế giới thay đổi, yêu cầu, nhiệm vụ mới đặt ra cho đối ngoại nhân dân, thêm vào đó, các phong trào xã hội, phong trào nhân dân của các nước có những xu hướng mới, tập hợp lực lượng rất linh hoạt và đa dạng trên nhiều các vấn đề, ở nhiều khía cạnh, nội dung và hình thức khác nhau.
Điều đó đòi hỏi chúng ta phải có hệ thống bạn bè đối tác mới để thực hiện thành công mục tiêu đối ngoại nhân dân trong việc thúc đẩy quan hệ hữu nghị và hợp tác giữa Việt Nam và các nước.
Đối ngoại nhân dân cũng cần củng cố, xây dựng được nền tảng xã hội tích cực, thuận lợi tạo đà quan hệ giữa Việt Nam và các nước. Điều này đối với chúng tôi là rất quan trọng nên trong quan hệ hợp tác, hữu nghị, chúng tôi đã rà soát được toàn bộ hệ thống đối tác ở tất cả các châu lục và sau đó chúng tôi củng cố và mở rộng quan hệ đối tác”.
Năm 2023, VUFO đã triển khai nhiều hoạt động đối ngoại nhân dân nhân kỷ niệm 50 năm ngày thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam với các nước. Chúng tôi triển khai các chuỗi hoạt động kỷ niệm bằng các hình thức mới, nội dung mới, cách tiếp cận mới và có nhiều sự tham gia mới từ các đối tác nước ngoài.
VUFO cũng kết hợp nhuần nhuyễn giao lưu văn hóa giữa Việt Nam với các nước nhân kỷ niệm 50 năm. Ví dụ, năm 2023, VUFO kỷ niệm 50 năm ngày thiết lập quan hệ ngoại giao với Nhật Bản (21/9/1973 – 21/9/2023). Nhân dịp Hoàng Thái tử và Công nương thăm Việt Nam, chúng tôi kết hợp tổ chức kỷ niệm 50 năm ngày thiết lập quan hệ ngoại giao.
Đây là sự kết hợp hết sức nhuần nhuyễn giữa ngoại giao Nhà nước và đối ngoại nhân dân, lồng ghép, truyền tải rất nhiều giá trị về quan hệ hữu nghị hợp tác nhân dân, văn hóa, chính sách và những điểm sáng, điểm đặc biệt trong chính sách đối ngoại của Việt Nam.
Đối với các hoạt động cấp cao của lãnh đạo Đảng, Nhà nước, khi VUFO và các tổ chức nhân dân, đoàn thể được giao trách nhiệm thực hiện các hoạt động đối ngoại trên kênh nhân dân, chúng tôi đã thực hiện rất thành công theo chỉ đạo của lãnh đạo Đảng, Nhà nước.
Nhân chuyến thăm của Tổng Bí thư, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đến Việt Nam, VUFO đã phối hợp với các cơ quan tổ chức thành công cuộc Gặp gỡ nhân sỹ hữu nghị và thế hệ trẻ hai nước Việt Nam – Trung Quốc, với sự tham gia của hơn 400 đại biểu đến từ hai nước. Đây là cuộc gặp vô cùng đặc biệt bởi có sự xuất hiện của cả Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và phu nhân cùng Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tập Cận Bình và phu nhân, ngoài ra còn có lãnh đạo cấp cao hai nước.
Trong phát biểu của hai Tổng Bí thư đều nhấn mạnh quan hệ hữu nghị nhân dân là nền tảng, là động lực, là yếu tố rất quan trọng thúc đẩy quan hệ hữu nghị, truyền thống và hợp tác Việt Nam – Trung Quốc.
Trước đó, ngày 22/5/2023, nhân chuyến thăm Việt Nam của Chủ tịch Đảng nước Nga thống nhất và Phó Chủ tịch Hội đồng an ninh quốc gia Medvedev, chúng tôi đã tổ chức cuộc gặp của giữa ông Medvedev với nhiều người đã từng học tập, làm việc, sinh sống và những người Việt Nam yêu Liên bang Xô Viết trước đây và nước Nga ngày nay.
Cuộc gặp diễn ra vô cùng ý nghĩa và có vai trò rất quan trọng trong việc duy trì và củng cố quan hệ hữu nghị giữa Việt Nam và Liên bang Nga. Phát biểu tại cuộc gặp đó, Chủ tịch Đảng Nước Nga Thống nhất Dmitry Medvedev có nói một câu làm mọi người xúc động: “Người nước ngoài đầu tiên tôi gặp từ khi còn bé chính là người Việt Nam”.
Được biết, khi đó, bố của ngài Medvedev là giáo sư của một trường đại học. Ông dạy cho sinh viên nước ngoài, trong đó có lưu học sinh Việt Nam. Điều đó cho thấy Chủ tịch Medvedev có những ấn rất ấn tượng sâu sắc về đất nước và con người Việt Nam trước đây, đồng thời tạo động lực, nền tảng duy trì tình cảm cá nhân ông cũng như vai trò của nhà lãnh đạo Liên bang Nga đối với đất nước và con người Việt Nam.
Công tác vận động phi chính phủ nước ngoài cũng đạt được con số ấn tượng. Giá trị giải ngân viện trợ năm 2023 đạt 223,3 triệu USD. Năm 2023, nhiều nước đã điều chỉnh chính sách đối ngoại, trong đó có điều chỉnh các chính sách viện trợ cho các quốc gia đang phát triển, trong đó có Việt Nam. Trước bối cảnh như vậy, VUFO đã đổi mới hình thức và phương thức tiếp cận vận động viện trợ phi chính phủ nước ngoài.
VUFO có chủ trương nâng cao chất lượng công tác nghiên cứu tham mưu. Chúng tôi không đặt mục tiêu là nghiên cứu chiến lược nhưng chúng tôi tập trung và đặt mục tiêu nghiên cứu theo dõi, nắm bắt, đánh giá tình hình ở các nước, các khu vực và trên toàn thế giới. Trong đó có một điểm nhấn là nghiên cứu, đánh giá, theo dõi các phong trào nhân dân thế giới và có quan hệ gần gũi với Việt Nam.
Việc tập hợp lực lượng hiện nay của các tổ chức, các phong trào nhân dân trên thế giới rất linh hoạt và đa dạng trên nhiều vấn đề cả trên mặt cách thức tập hợp lực lượng, cả về mặt hình thức, nội dung tập hợp. Dự kiến cuối năm 2024 chúng tôi sẽ hoàn thành sản phẩm: vẽ bản đồ các tổ chức, phong trào nhân dân thế giới phục vụ công tác đối ngoại Việt Nam nói chung và đặc biệt trong đối ngoại nhân dân.
Tôi nhớ khái niệm “ngoại giao cây tre” được Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đề cập lần đầu tiên vào năm 2016. Gần đây nhất, chúng ta có một cuốn sách nói rất kỹ về trường phái đối ngoại, ngoại giao Hồ Chí Minh mang đậm bản sắc dân tộc Việt Nam thể hiện được tâm hồn, cốt cách, khí phách của dân tộc, của con người Việt Nam với ba cụm từ rất quan trọng, có thể nói là ba từ khóa: gốc vững, thân chắc, cành uyển chuyển.
Gốc vững chính là những mục tiêu của đường lối đối ngoại Việt Nam: thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, vì hòa bình, hợp tác, hữu nghị. Gốc vững ở đây là lợi ích quốc gia dân tộc, đó là cái bất biến. Gốc vững ở đây chính là sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Gốc vững ở đây cũng có thể là tinh thần, ý chí, cốt cách của con người và dân tộc Việt Nam, đó là tự lực, tự cường, độc lập, tự chủ. Bởi vì tư tưởng ngoại giao Hồ Chí Minh có ba điểm nhấn lớn, thể hiện đúng như lời Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nói.
Đầu tiên là độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội; thứ hai là độc lập, tự chủ và đoàn kết quốc tế; thứ ba là ngoại giao hòa bình, rộng mở, thêm bạn bớt thù. Cho nên nội hàm gốc vững, từ góc nhìn của chúng tôi, đại diện cho ý chí tự lực tự cường, ý chí độc lập tự chủ; đại diện cho tư tưởng lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Gốc vững ấy là mục tiêu của đường lối đối ngoại. Gốc vững ấy chính là lợi ích quốc gia dân tộc.
Thân chắc ở đây chính là sự phối hợp giữa ba trụ cột ngoại giao, đó là đối ngoại Đảng, ngoại giao Nhà nước và đối ngoại nhân dân.
Cành uyển chuyển phù hợp và ứng với phương châm của đối ngoại nhân dân, đó là chủ động, linh hoạt, sáng tạo và hiệu quả. Chủ động, linh hoạt, sáng tạo và hiệu quả và sự uyển chuyển của đối ngoại nhân dân thể hiện bản chất của công tác đối ngoại nhân dân.
Bản chất của công tác đối ngoại nhân dân chính là công tác dân vận quốc tế, thuyết phục, vận động bạn bè, nhân dân, phong trào, chính khách các nước ủng hộ cho lợi ích quốc gia dân tộc của chúng ta, ủng hộ cho những cái mà chúng ta mong muốn. Sự uyển chuyển của đối ngoại nhân dân là ngoại giao tâm công, tấn công vào lòng người, chuyển hóa tình thế, vận động để các bạn ủng hộ lợi ích quốc gia dân tộc của chúng ta.
Chúng tôi nghĩ rằng, năm 2023 là năm đặc biệt trong bức tranh tổng thể của đối ngoại Việt Nam. Trong đó, có một điểm rất đặc biệt là Việt – Mỹ nâng cấp lên thành Đối tác chiến lược toàn diện vì hòa bình, hợp tác và phát triển bền vững.
Tuyên bố chung về nâng cấp ở quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện có 10 điểm lớn thì trong đó có 1 mục liên quan đến công tác đối ngoại nhân dân. Đối ngoại nhân dân đã giữ cho kênh hợp tác giữa nhân dân Việt Nam với các tầng lớp xã hội, nhân dân Mỹ được thông suốt.
Chúng tôi duy trì được một kênh liên hệ, trao đổi, truyền tải thông tin, cập nhật thông tin tới các bạn bè, đối tác Mỹ ở tất cả các giai tầng xã hội. Kênh nhân dân có các hợp tác không chỉ đối với các phong trào nhân dân, xã hội Mỹ mà các tổ chức phi Chính phủ Mỹ, các viện, trường Đại học, viện nghiên cứu, tổ chức cựu binh đã từng tham gia phản đối chiến tranh của Mỹ tại Việt Nam; với các chính khách, cơ quan Quốc hội Mỹ.
Tháng 9/2023, VUFO đã ký với Viện hòa bình của Mỹ thuộc Quốc hội Mỹ chương trình hợp tác 5 năm giai đoạn 2023- 2028.
Mục đích tập trung vào 2 nội dung chính: phối hợp thực hiện các chương trình, dự án khắc phục hậu quả chiến tranh tại Việt Nam; thực hiện các chương trình giáo dục, truyền tải bài học về hòa bình, giá trị từ hai quốc gia, hai chiến tuyến khác nhau thành bạn bè, đối tác chiến lược…
Khắc phục hậu quả chiến tranh là công việc cần thiết mà chúng ta cần phải làm không chỉ với đối tác Mỹ và còn với nhiều đối tác quốc tế. Lịch sử đau thương của chiến tranh cần được truyền tải tới nhiều quốc gia, dân tộc để tránh lặp lại những điều tương tự của 2 quốc gia cách đây hơn 50 năm. Đó chính là mục đích lớn nhất của việc ký kết thỏa thuận hợp tác giữa VUFO và Viện Hòa bình Mỹ.
Từ góc nhìn của chúng tôi coi đây là các hoạt động đối ngoại nhân dân. Đầu tiên, tôi xin nói rằng bản thân nguyên thủ các quốc gia khi đến Việt Nam cũng mong muốn thực hiện hoạt động đối ngoại nhân dân.
Hoạt động đối ngoại nhân dân có điểm rất đặc biệt: vừa mềm mại vừa uyển chuyển, nhẹ nhàng nhưng tác động sâu sắc và dễ đi vào lòng người.
Một trong những hoạt động đối ngoại nhân dân mà nguyên thủ các nước rất hay thực hiện là khi đến bất kỳ quốc gia nào, họ hay chọn trường đại học, viện nghiên cứu, câu lạc bộ để nói chuyện, giao lưu với mọi người.
Thực chất đây là một cách để chuyển tải các giá trị về mặt chính sách, văn hóa, mục tiêu của quốc gia đó; chuyển tải hình ảnh thân thiện, dễ chinh phục lòng người.
