Người “neo giữ” biểu tượng bản sắc văn hóa dân tộc Dao

(PLVN) - Trong căn nhà nhỏ giữa núi rừng, ông Phùng Ngọc Hòa (thôn Khuổi Đeng 2, xã Tân Sơn, huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn) đã có gần 50 năm gắn bó với nghề làm nỏ. Ông là người duy nhất của vùng còn lưu giữ cách chế tác nỏ thủ công. Những chiếc nỏ từ lâu đã trở thành niềm tự hào của ông và là biểu tượng của bản sắc văn hóa dân tộc Dao nơi đây. Trải qua thời gian thăng trầm, nghề truyền thống này đang đứng trước nguy cơ mai một, bị quên lãng khiến ông trăn trở mỗi ngày.

Sinh ra trong gia đình có truyền thống làm nỏ, ông Hòa đã quen thuộc với từng công đoạn chế tác từ khi còn nhỏ. Ông kể, mỗi chiếc nỏ hoàn chỉnh phải trải qua nhiều bước phức tạp. Phần cánh nỏ được làm từ gỗ quý trên rừng, loại gỗ mà chỉ những thợ lành nghề, lâu năm mới biết cách chọn. Thân nỏ làm bằng gỗ nghiến, nhẹ và bền được đẽo gọt thủ công. Dây nỏ được tước từng sợi gai già, phơi khô và bện lại. Từng bộ phận được ráp nối tỉ mỉ để bảo đảm chiếc nỏ vừa có tính thẩm mỹ, vừa đạt độ chính xác cao. Những người thợ giỏi không chỉ làm nỏ đẹp mà còn phải tính toán kỹ lưỡng về độ căng của dây, lực đàn hồi của cánh nỏ sao cho phù hợp với từng loại mũi tên. Theo ông Hòa, nếu chỉ chênh lệch vài milimet khi lắp ráp, đường bắn của nỏ cũng sẽ bị lệch.

Ngược dòng thời gian trở về những năm 1990, ông Hòa bắt đầu được nhiều người biết đến khi tham gia các hội thi thể thao dân tộc và mang những chiếc nỏ của mình đi trưng bày. Khách hàng từ nhiều tỉnh, thành như: Bắc Giang, Bắc Ninh, Hải Phòng tìm đến, đặt mua nỏ để tập bắn hoặc làm kỷ niệm. Có thời điểm, ông bán được hơn 50 chiếc nỏ mỗi năm, mỗi chiếc giá từ 300 - 500 nghìn đồng, tạo thêm nguồn thu nhập, giúp đời sống gia đình cải thiện. Nhìn về chiếc nỏ đang chế tác dang dở, ánh mắt ông Hòa thấp thoáng nỗi tiếc nuối khi nhớ về một thời vàng son của nghề này. Ông bùi ngùi chia sẻ: “Ngày trước, cả bản ai cũng biết cách chế tác nỏ. Nhưng giờ đây, lớp trẻ họ không còn mặn mà nữa bởi nghề này rất vất vả mà thu nhập cũng không đáng là bao”.

Ông Trần Văn Đạt, Bí thư xã Tân Sơn huyện Chợ Mới cho biết, hiện nay trên địa bàn, ông Hòa là người duy nhất còn lưu giữ cách chế tác nỏ truyền thống của người dân tộc Dao, nếu không gìn giữ sẽ có nguy cơ mai một, biến mất.

Hòa Bình An