Tổ hợp đền – tháp Hindu bằng đá kỳ vĩ nhất Ấn Độ rộng 40ha ở thủ đô New Delhi được xây dựng và tạo nên bởi 10.000 con người và 6.000 tấn sa thạch.
Akshardham là một tổ hợp đền – tháp Hindu bằng đá kỳ vĩ nhất của Ấn Độ, rộng 40ha, được khởi công xây dựng năm 2001, khánh thành ngày 6/11/2005 bởi đạo sư Pramukh Swami Maharaj. Ngôi đền tọa lạc bên bờ sông Yamuna, cách khoảng 10km về phía đông trung tâm New Delhi.
Akshardham là một quần thể rộng lớn bao gồm cả một công viên với nhiều cây cối được chăm sóc kỹ lưỡng, một khu giải trí có rạp chiếu bóng, nhà triển lãm, sân khấu nhạc nước ngoài trời, nơi tổ chức nhiều show diễn mỗi ngày phục vụ khách du lịch.
Đền được thiết kế dựa vào những quy chuẩn kiến trúc đền – tháp Hindu cổ truyền tên là Maharishi Vastu, một kỹ thuật xây dựng phổ biến của Ấn Độ từ ngàn xưa. Toàn bộ tổ hợp được cấu trúc bằng sa thạch hồng của xứ Rajasthani và đá cẩm thạch Carrara của Italy. Dựa trên những hướng dẫn kiến trúc cổ truyền từ bản kinh Shilpa Shastra, tổ hợp này được xây rộng với chiều kích tối đa theo quy chuẩn đền – tháp của Ấn Độ giáo nhưng không dùng bất cứ vật liệu gì bằng kim loại.
Lễ đặt viên đá đầu tiên tại tổ hợp Akshardhama được tiến hành vào ngày 2/7/2001. Một nhóm 8 vị đạo sư (sadhu) gồm các học giả trên lãnh vực Pancharatra Shatra – một bộ cổ thư viết bằng tiếng Hindi về kiến trúc và điêu khắc tượng thần đã được mời tham gia công trình. Họ khảo sát việc đục đá cũng như nghiên cứu về điêu khắc theo truyền thống Ấn Độ từ thế kỷ thứ 8 đến thế kỷ 12.
Việc khảo sát này được xúc tiến tại nhiều di tích như Angkor Wat (Campuchia) cũng như ngôi đền nổi tiếng Bhubaneswar ở Odisha cùng nhiều ngôi đền khác ở Nam Ấn. 7.000 thợ khắc đá và 3.000 tình nguyện viên đã tham gia xây dựng Akshardham.
Có tổng cộng hơn 6.000 tấn sa thạch hồng chở từ Rajasthan, công trường được dựng tại nhiều nơi trong tiểu bang. Trong số những thợ đục khắc đá có nhiều nông dân và khoảng 1.500 phụ nữ thuộc các sắc tộc thiểu số.
Trung tâm của tổ hợp là ngôi đền chính Akshardham Mandir, hoàn tất vào giai đoạn cuối cùng của quá trình xây dựng và được khánh thành ngày 5/11/2015.
Ngôi đền chính cao 43m, rộng 96,5m, dài 108,5m bao gồm 234 cột trụ đá được chạm trổ tinh vi, 9 mái vòm và hơn 20.000 hình ảnh của các vị ẩn sĩ (sadhus), người phụng hiến và đạo sư (archaryas) được điêu khắc hoàn mỹ. Nó được đánh giá là một kiệt tác kiến trúc của thế giới.
Trong chánh điện của Mandir thờ ngẫu tượng của vị thần chủ: Đấng Bhagwan Swaminarayan (1781 – 1830) – người được tôn vinh là dẫn dắt tinh thần và cải tạo xã hội vĩ đại.
Hai bên vị thần chủ là hình tượng của sáu vị truyền thừa trong các thế kỷ 19 và 20 cũng được tôn thờ. Ngẫu tượng của vị thần chủ và 6 vị đạo sư được đúc bằng hợp kim bên ngoài phủ vàng ròng. Ban thờ không có đèn, nến, hương khói, không có bất kỳ loại vàng mã, hoa quả, bánh trái, thức uống nào bày xung quanh.
Xung quanh chánh điện là những bàn thờ đặc biệt nhằm thể hiện sự tôn kính các vị thần Hindu truyền thống khác như Shri Sita-Rama; Shri Radha-Krishna; Shri Lakshmi-Naraya và Shri Shiva-Parvati.
Đá dùng để xây dựng công trình này được cắt bằng máy, nhưng việc điêu khắc các họa tiết thực hiện hoàn toàn bằng tay. Trong thời gian xây dựng, hàng đêm có trên 100 xe tải chở đá đến Akshardham nơi có 4.000 công nhân và tình nguyện viên làm việc trên công trường.
Phần chân đế của đền được trang trí bằng một chuỗi phù điêu gồm 148 con voi Gajendra (voi thần trên cõi trời).
Trong đó nhiều voi to bằng kích cỡ thật, nặng 3.000 tấn, thể hiện tầm quan trọng của hình tượng voi trong văn hóa và lịch sử Ấn Độ giáo, tượng trưng cho hòa bình.
Theo tín đồ của giáo phái Swaminarayan, “Akshardham” có nghĩa là quê nhà của đấng tối cao Narayana và là cõi lưu trú của ngài trên thế gian này.
Vì lý do an ninh và vì muốn giữ sự thanh tịnh cho ngôi đền chính, du khách viếng thăm Akshardham Mandir được yêu cầu không mang theo bất cứ thiết bị điện tử nào như điện thoại di động, máy ảnh, ghi âm… Trước khi vào đền, khách phải gửi giày dép ở bên ngoài.
