Ngân hàng “chạy đua” hút tiền gửi

Dịp cuối năm luôn là thời điểm mà các ngân hàng bước vào cuộc đua tăng lãi suất huy động để đáp ứng nhu cầu vốn cao điểm của nền kinh tế. Theo thống kê, mặt bằng lãi suất huy động đã có xu hướng tăng nhẹ trong các tháng gần đây, chủ yếu nhằm thu hút dòng vốn nhàn rỗi từ dân cư và đảm bảo nguồn lực để cấp tín dụng. Đáng chú ý, lãi suất tiết kiệm ở một số ngân hàng lớn trong tháng 11 đã có sự điều chỉnh đáng kể, với mức tăng từ 0,1 đến 0,3% tại các kỳ hạn ngắn và trung hạn, đưa mức lãi suất tiết kiệm kỳ hạn 1 tháng lên khoảng 3,5% – 3,8%, và kỳ hạn 6 tháng dao động từ 4,5% đến 5,3%/năm tùy ngân hàng. Sự nhích tăng này giúp nâng cao sức hấp dẫn của kênh tiết kiệm, đặc biệt khi các kênh đầu tư khác như bất động sản và chứng khoán còn nhiều biến động.

Ảnh minh họa. (Ảnh: M.P)

Theo Thông tư 48 của Ngân hàng Nhà nước có hiệu lực từ ngày 20/11/2024, lãi suất tiền gửi VND sẽ phải công khai minh bạch, không bao gồm các hình thức khuyến mãi… để tăng lãi suất ngoài niêm yết. Điều này góp phần ổn định thị trường tiền tệ, đồng thời tạo lòng tin cho người gửi tiền, giúp họ nhận được mức lãi suất phù hợp với giá trị thực của khoản tiền gửi. Sự thay đổi này được xem là một nỗ lực của Ngân hàng Nhà nước nhằm chuẩn hóa thị trường lãi suất huy động, tránh tình trạng cạnh tranh không lành mạnh và tăng tính minh bạch cho hệ thống.

Trong bối cảnh bất động sản và chứng khoán chưa lấy lại sức hút, nhiều người dân vẫn ưu tiên chọn gửi tiết kiệm ngân hàng để bảo toàn vốn. Chị Mai, một nhà đầu tư cá nhân tại Hà Nội chia sẻ rằng, sau một thời gian đầu tư vào chứng khoán không hiệu quả, chị đã quay về gửi tiết kiệm vì sự an toàn và ổn định mà nó mang lại. “Lãi suất tuy không cao nhưng tôi an tâm vì không lo thua lỗ như ở chứng khoán. Khi thị trường ổn định trở lại, tôi sẽ xem xét các kênh khác”, chị Mai cho biết. Đây là lựa chọn phổ biến của nhiều nhà đầu tư nhỏ lẻ hiện nay khi các kênh đầu tư khác vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro.

Đồng tình với quan điểm này, chuyên gia tài chính Phan Lê Thành Long, CEO của AFA Group, nhấn mạnh rằng, lãi suất tiết kiệm nhích lên đang là một lựa chọn an toàn cho dòng tiền nhàn rỗi. “Trong bối cảnh kinh tế bất định, dòng tiền sẽ tìm đến ngân hàng để bảo toàn giá trị, chờ đợi các cơ hội đầu tư khác”, ông Long phân tích. Ông cho rằng, tâm lý bảo toàn vốn là yếu tố chi phối người gửi tiền trong giai đoạn này. Ngoài ra, PGS.TS Nguyễn Hữu Huân cho rằng, với sự biến động mạnh của thị trường chứng khoán và sự yếu kém về thanh khoản, người dân khó lòng kiếm lợi nhuận, thậm chí đối mặt với rủi ro mất vốn. “Khi thị trường chưa có dấu hiệu bật tăng rõ rệt và nhà đầu tư cá nhân dễ chịu thiệt hại, lãi suất tiết kiệm nhích lên lại tạo thêm sức hút, giúp họ an tâm giữ vốn”, ông Huân nhận xét.

Xu hướng tăng lãi suất huy động còn được lý giải bởi nhu cầu vay vốn cuối năm. Các doanh nghiệp cần nguồn vốn lớn để tăng tốc sản xuất và chuẩn bị hàng hóa cho mùa tiêu thụ mạnh, khiến nhu cầu tín dụng gia tăng đáng kể. Theo các chuyên gia, đây là thời điểm quan trọng khi ngân hàng phải tăng cường huy động vốn để duy trì thanh khoản, đảm bảo cung cấp đủ tín dụng cho các hoạt động sản xuất và đầu tư. Để đối phó với áp lực này, nhiều ngân hàng đã phải điều chỉnh lãi suất tiết kiệm ở các kỳ hạn ngắn và trung hạn nhằm thu hút dòng tiền từ khách hàng.

Theo nhóm nghiên cứu của MBS Research, tốc độ tăng trưởng tín dụng trong quý cuối năm 2024 đã có dấu hiệu hồi phục, phần nào gây áp lực lên thanh khoản hệ thống và có thể dẫn đến việc tăng lãi suất đầu vào. Một yếu tố khác không kém phần quan trọng là sự gia tăng của nợ xấu nội bảng, đặc biệt sau khi bão Yagi gây thiệt hại cho nhiều doanh nghiệp, ảnh hưởng đến khả năng trả nợ và tăng áp lực nợ xấu lên hệ thống. Để giảm thiểu rủi ro thanh khoản, các ngân hàng phải điều chỉnh lãi suất tiết kiệm nhằm thu hút vốn mới, qua đó đảm bảo sự ổn định cho hệ thống.

Theo khảo sát của các tổ chức tín dụng, huy động vốn toàn hệ thống được kỳ vọng tăng trung bình 3,2% trong quý IV và 7,9% trong cả năm 2024. Dư nợ tín dụng toàn hệ thống cũng dự kiến tăng bình quân 4,8% trong quý cuối năm và đạt 13,2% cho cả năm, dù mức này đã điều chỉnh giảm nhẹ so với dự báo trước đó. Những con số này cho thấy áp lực huy động vốn đang gia tăng, buộc các ngân hàng phải tiếp tục giữ lãi suất huy động ở mức hấp dẫn để thu hút nguồn tiền từ dân cư. Ngoài ra, một số chuyên gia cũng cho rằng lãi suất tiết kiệm có thể tăng thêm từ 0,5 – 1 điểm phần trăm vào cuối năm để đáp ứng nhu cầu tín dụng.

Nhóm chuyên gia từ VDSC cũng lập luận rằng, việc tăng lãi suất đầu vào là cần thiết để giữ thanh khoản ổn định trong bối cảnh nhu cầu vay vốn của các doanh nghiệp tăng cao dịp cuối năm. Điều này cũng cho thấy sự linh hoạt của ngân hàng trong việc đảm bảo nguồn vốn để phục vụ nền kinh tế, đồng thời duy trì sự an toàn và tính thanh khoản cho hệ thống. Theo họ, lãi suất huy động tăng sẽ giúp ngân hàng đảm bảo dòng vốn phục vụ tín dụng, trong khi vẫn thu hút được tiền gửi từ khách hàng trong điều kiện biến động.

Bên cạnh các phân tích từ giới chuyên gia, các quỹ đầu tư lớn như AFA Capital cũng khuyến nghị nhà đầu tư nên ưu tiên giữ tài sản có tính thanh khoản cao, như tiền mặt hoặc tiền gửi ngân hàng, trong giai đoạn kinh tế toàn cầu đang có nhiều rủi ro. Theo đại diện AFA Capital, “việc giữ tiền mặt hoặc các tài sản thanh khoản giúp nhà đầu tư linh hoạt, có thể nắm bắt cơ hội khi thị trường có dấu hiệu phục hồi”. Điều này càng làm nổi bật vai trò của kênh tiết kiệm trong giai đoạn hiện nay, khi các lựa chọn khác như bất động sản và chứng khoán đều đối diện nhiều thách thức và rủi ro.

Ngoài nhu cầu đáp ứng vốn cho nền kinh tế, sự nhích tăng của lãi suất tiết kiệm còn là cách để ngân hàng cạnh tranh với các kênh đầu tư sinh lời khác như vàng. Theo nhận định của chuyên gia, lãi suất tiết kiệm tăng là biện pháp hữu hiệu để ngân hàng cân bằng lại lợi suất giữa các kênh, đồng thời thu hút dòng vốn từ dân cư để hỗ trợ thanh khoản hệ thống. Động thái này còn giúp các ngân hàng duy trì nguồn lực cho vay với lãi suất phù hợp, đồng thời tạo độ an toàn cho các khoản tiền gửi trước những biến động khó lường của thị trường.

Chuyên gia kinh tế Nguyễn Trí Hiếu phân tích rằng, cuối năm là thời điểm các ngân hàng mạnh tay cho vay để hỗ trợ sản xuất kinh doanh, kéo theo áp lực phải tăng lãi suất tiền gửi để đảm bảo nguồn vốn huy động. Ông Hiếu cũng chỉ ra rằng, sự gia tăng của nợ xấu trong hệ thống do tác động từ thiên tai, như cơn bão Yagi gần đây, đang gây áp lực lớn lên khả năng thanh khoản của ngân hàng. Việc một số doanh nghiệp gặp khó khăn trong thanh toán nợ khiến các ngân hàng cần phải thu hút thêm vốn để bù đắp các khoản rủi ro này, và tăng lãi suất tiết kiệm là một trong những biện pháp để đạt được mục tiêu đó. Theo ông, động thái tăng lãi suất cũng có thể giúp ngân hàng giảm thiểu các rủi ro thanh khoản, đảm bảo dòng vốn cho các hoạt động cho vay và duy trì tính ổn định cho hệ thống tài chính.

Một phần quan trọng khiến người dân tiếp tục chuộng gửi tiết kiệm là do tâm lý bảo toàn vốn trong giai đoạn nền kinh tế có nhiều bất ổn. Khi lãi suất tiết kiệm tăng, dù ở mức khiêm tốn, kênh tiết kiệm vẫn hấp dẫn với những người tìm kiếm giải pháp an toàn cho khoản tiền nhàn rỗi của mình. Chị Hương, một nhân viên văn phòng tại TP. HCM chia sẻ: “Mặc dù lãi suất không cao, nhưng tôi vẫn chọn gửi tiết kiệm vì không muốn gặp rủi ro khi đầu tư vào chứng khoán hay bất động sản trong thời điểm này. Với tôi, ngân hàng là lựa chọn an toàn nhất”.

Cùng với đó, các chuyên gia nhận định rằng người dân đang chịu ảnh hưởng tâm lý từ các biến động của thị trường chứng khoán, bất động sản và cả giá vàng. Thị trường chứng khoán có nhiều biến động, khiến nhà đầu tư khó sinh lời trong ngắn hạn, chưa kể khối ngoại bán ròng trong nhiều tháng. Bất động sản dù lãi suất cho vay đã giảm nhưng vẫn bị cản trở bởi giá nhà quá cao và thanh khoản thấp. Giá vàng cũng biến động mạnh, tạo thêm tâm lý e dè cho những người muốn đầu tư lâu dài.

Chuyên gia PGS.TS Nguyễn Hữu Huân nhận định rằng, tâm lý e ngại rủi ro của người dân là có cơ sở trong bối cảnh hiện tại. Lãi suất gửi tiết kiệm nhích lên không chỉ tạo thêm sự hấp dẫn mà còn giúp người dân duy trì ổn định tài sản trước những biến động của thị trường. Ông cho rằng, khi các kênh đầu tư chưa thực sự bền vững, dòng tiền thông minh sẽ hướng về ngân hàng để chờ đợi một giai đoạn mới với nhiều cơ hội rõ ràng hơn.

Các tổ chức tín dụng dự báo rằng lãi suất tiết kiệm có thể tiếp tục tăng thêm từ 0,1 đến 0,3 điểm phần trăm cho một số kỳ hạn ngắn và trung bình vào thời điểm cuối năm. Sự điều chỉnh này nhằm duy trì tính thanh khoản và đáp ứng nhu cầu vốn cho vay tăng cao của nền kinh tế. Cũng theo các chuyên gia từ VDSC, trong năm 2024, dư nợ tín dụng toàn hệ thống được kỳ vọng sẽ đạt mức tăng trưởng khoảng 13,2%, thấp hơn so với dự báo đầu năm. Điều này phản ánh áp lực về nhu cầu huy động vốn nhưng cũng cho thấy rằng các ngân hàng đang giữ mức lãi suất ở ngưỡng hợp lý, vừa đảm bảo khả năng huy động vốn, vừa không tạo gánh nặng chi phí lớn cho các khoản cho vay.

Ngoài ra, nhóm nghiên cứu MBS Research dự báo rằng, khi nền kinh tế tăng tốc vào cuối năm, áp lực thanh khoản của hệ thống có thể sẽ còn tăng thêm. Để đối phó với điều này, ngân hàng có thể tiếp tục tăng lãi suất đầu vào nhằm duy trì nguồn vốn phục vụ nhu cầu tín dụng của các doanh nghiệp. Đồng thời, việc tăng lãi suất tiền gửi cũng là một phương án giúp các ngân hàng tránh rủi ro thanh khoản khi nợ xấu có xu hướng tăng, đặc biệt là các khoản vay bị ảnh hưởng bởi những sự kiện bất khả kháng như thiên tai.

Trong giai đoạn kinh tế bất ổn này, các chuyên gia và quỹ đầu tư lớn như AFA Capital khuyến nghị người dân nên ưu tiên các tài sản thanh khoản cao. “Việc nắm giữ tiền mặt hoặc gửi tiết kiệm không chỉ giúp bảo toàn vốn mà còn tăng tính linh hoạt, sẵn sàng nắm bắt các cơ hội đầu tư mới khi thị trường ổn định”, đại diện AFA Capital chia sẻ. Trong khi nhiều người dân ưu tiên bảo toàn vốn qua kênh gửi tiết kiệm, các nhà đầu tư dài hạn có thể cân nhắc phân bổ một phần vốn vào các tài sản có lợi suất tốt hơn khi thị trường cho thấy dấu hiệu hồi phục.

Lãi suất tiết kiệm tăng nhẹ vào cuối năm không chỉ là chiến lược huy động vốn của các ngân hàng mà còn là sự lựa chọn an toàn cho người dân trong bối cảnh kinh tế nhiều biến động. Với tình hình kinh tế còn nhiều yếu tố chưa ổn định, kênh tiết kiệm tiếp tục là lựa chọn an toàn và hợp lý cho dòng tiền nhàn rỗi. Cuộc đua lãi suất tiết kiệm cuối năm cho thấy một chiến lược cân bằng lợi ích của ngân hàng và khách hàng, vừa giúp ngân hàng duy trì thanh khoản, vừa đảm bảo an toàn tài chính cho người gửi tiền. Trong thời gian tới, nếu các kênh đầu tư khác trở nên ổn định và hấp dẫn hơn, dòng tiền có thể sẽ dịch chuyển, nhưng cho đến hiện tại, tiết kiệm ngân hàng vẫn là lựa chọn an toàn, hiệu quả./.