Trang phục của người Dao ở Mẫu Sơn được dệt thủ công bằng sợi gai, sợi bông. Khi cây gai, cây bông đến mùa thu hoạch, người Dao mang về xử lý thành sợi nuột nà rồi đem dệt thành vải. Khi đã hoàn thiện tấm vải, họ nhuộm chàm để lên màu theo ý muốn. Hàng năm vào quãng tháng 7, người dân lại đi thu hoạch lá chàm về ngâm nước.
Lá ngâm mục nát thì lọc lấy nước cốt rồi cho vôi bột cùng nước tro bếp vào quấy đều, đến khi nước lắng vài hôm sẽ thành cao chàm. Thứ cao này được đun với lá ngải cứu, thêm ít tro và ít rượu là có thể làm thuốc nhuộm vải. Vải nhuộm phải đều tay, ngâm và phơi vài lần thì mới đủ độ. Vải khi đã nhuộm thành công sẽ được đem ra để khâu, thêu theo ý muốn.
Những người mẹ, người bà dân tộc Dao dạy cho con gái, cháu gái mình việc dệt vải, thêu thùa từ bé. Các thiếu nữ Dao đều biết tự may cho mình những bộ trang phục đẹp nhất để mặc trong ngày cưới hay mùa lễ hội. Để thêu xong một bộ quần áo như ý, họ phải cặm cụi làm trong suốt nhiều tháng, thậm chí cả năm trời.
Những sợi chỉ màu qua đôi bàn tay khéo léo đã giúp bộ váy trở nên đẹp đẽ, sống động. Các bà, các cô thêu lên áo, váy những hoa văn, họa tiết hoặc hình thù đa dạng như cây cỏ, hoa lá, chim muông. Những đường chỉ thêu tỉ mỉ, cầu kỳ và cân xứng, thể hiện sự chăm chỉ cũng như tâm hồn và sức sống tươi mới của đồng bào Dao. Màu sắc chủ đạo trong các đường thêu là vàng, đỏ, xanh lá cây làm cho trang phục luôn nổi bật và thu hút.
Các bà, các cô thường mặc áo dài bốn thân bổ tà trước ngực, bên trong là áo yếm. Áo váy của họ bên cạnh những mảng thêu dày lớp lớp hoa văn còn gắn các dây hạt cườm nhiều màu sắc điệu đà. Ở phần lưng eo, người ta thắt một dải vải màu trắng với các đường thêu tỉ mỉ, tinh tế.
Nếp mặc của người Dao ở Mẫu Sơn còn được thể hiện độc đáo hơn ở trang phục cưới. Vào ngày cưới, người người diện những bộ áo quần mới đẹp nhất để dự lễ. Cô dâu, chú rể được hai họ chăm chút ăn mặc hơn cả. Chú rể thường mặc áo dài màu trầm phủ ngoài quần dài, vai khoác và buộc tấm khăn to kèm thêm dải khăn dài thêu thổ cẩm màu vàng đỏ.
Trên đầu đội mũ cùng khăn che mặt màu tối. Phía cô dâu thì áo váy cầu kỳ hơn nhiều. Ngoài của hồi môn, cô dâu phải có hai bộ trang phục để về nhà chồng. Một bộ lúc rời nhà bố mẹ đẻ và một bộ thay trước khi bước vào nhà trai. Trang phục của cô dâu gồm khăn che mặt, áo dài nhiều lớp cùng quần và 4 chiếc thắt lưng. Mỗi bộ trang phục của cô dâu người Dao trung bình có từ 3 đến 10 lớp. Gia đình nào sung túc thì trang phục cô dâu sẽ được may nhiều lớp hơn.
Nhà trai háo hức đón dâu từ tinh mơ, còn cô dâu hồi hộp chuẩn bị sẵn sàng mọi tư trang, đồ đạc để lên đường. Trước khi vào cổng nhà trai, đoàn nhà gái sẽ dừng lại để các phù dâu phụ giúp thay đồ mới cho cô dâu. Lúc này, cô dâu đeo thêm vòng cổ, vòng tay, trang sức bằng bạc. Trên tay cô dâu chú rể đều ngay ngắn một tấm vải trắng thêu họa tiết đơn giản để làm lễ bái đường.
Tạp chí Heritage
