Một lần “tất tay” của tỷ phú Elon Musk hay toan tính lợi cả đôi đường của người giàu nhất hành tinh?

Bầu cử Mỹ 2024: Một lần ‘tất tay’ của tỷ phú Elon Musk, hay tính toán đằng nào cũng có lợi? (Nguồn: Getty images)

Giới quan sát cho rằng, tỷ phú Elon Musk và đế chế kinh doanh của ông có thể gặp nhiều rủi ro trong mùa bầu cử Tổng thống Mỹ 2024.

Kể từ quyết định dốc sức ủng hộ cựu Tổng thống Donald Trump vào tháng 7, vị tỷ phú công nghệ đã không bỏ phí bất cứ một cơ hội truyền thông nào, sử dụng triệt để “cây nhà lá vườn” là mạng xã hội X nhân lên gấp bội tiếng nói ủng hộ đảng Cộng hòa. Ông cũng không ngần ngại phô diễn “độ hot” của bản thân – một trong những người có sức mạnh về cả kinh tế và công nghệ dẫn đầu, khi xuất hiện trên sân khấu cùng ứng viên Donald Trump trong một số chiến dịch tranh cử.

Tỷ phú Musk cũng đã tổ chức một loạt “buổi nói chuyện” chính trị của riêng mình và đầu tư hơn 130 triệu USD vào các nỗ lực ủng hộ cựu Tổng thống Trump trong năm nay.

Ông cũng đã cam kết và thực hiện tặng ngẫu nhiên 1 triệu USD mỗi ngày cho cử tri ở các tiểu bang dao động đã ký ủng hộ quyền tự do ngôn luận và quyền mang vũ khí – một động thái ủng hộ ứng cử viên đảng Cộng hòa quay trở lại Nhà Trắng.

Thậm chí, vị CEO nhiều tiền chấp nhận vướng kiện cáo về vụ tặng tiền này. Và chỉ 1 ngày trước cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ, thẩm phán Pennsylvania đã quyết định cho phép tỷ phú Musk tiếp tục chương trình tặng tiền cho các cử tri tại các bang “chiến địa”, bất chấp phản đối từ các công tố viên Philadelphia.

Tỷ phú Elon Musk được gì từ nhiệm kỳ tổng thống Donald Trump?

Có khả năng là rất nhiều, giới truyền thông bình luận.

Nhiều công ty của ông Musk phụ thuộc phần lớn vào sự chấp thuận, quy định, trợ cấp hoặc hợp đồng của liên bang – và ông Trump đã hứa sẽ có một môi trường quản lý nhẹ nhàng hơn với các kế hoạch giảm thuế doanh nghiệp và thuế cá nhân.

Giáo sư Berkeley Francesco Trebbi, chuyên gia ngành kinh doanh và chính sách công, Đại học California cho rằng, nếu ứng viên đảng Cộng hòa Donald Trump trở lại Nhà Trắng, ông Musk có thể được hưởng lợi từ việc “bổ nhiệm nhân sự chủ chốt trong chính quyền công”. Điều này có thể đảm bảo cho vị tỷ phú những mối quan hệ có giá trị kéo dài hơn nhiều chứ không chỉ vỏn vẹn trong 4 năm tới.

Cựu Tổng thống Trump đã đưa một số đề xuất chính sách của ông Musk vào chiến dịch tranh cử của mình, với kế hoạch thành lập một Ủy ban hiệu quả của chính phủ do chính vị tỷ phú giàu nhất thế giới đứng đầu. Ông Trump cho biết, Ủy ban này sẽ tiến hành “kiểm toán tài chính và hiệu quả hoạt động toàn bộ chính quyền liên bang” và đưa ra các đề xuất “cải cách mạnh mẽ”.

Vào ngày 18/10, tại một buổi nói chuyện ở “bang chiến trường” Pennsylvania, tỷ phú Musk đề xuất sa thải một số nhân viên liên bang. Hay gần đây, tại Pittsburgh, ông đặt câu hỏi “cần tới 428 cơ quan để làm gì, hoặc tại sao lại cần 100 cơ quan?”.

Ông Erik Gordon, người đứng đầu Bộ phận nghiên cứu kinh doanh tại Trường Kinh doanh Ross, Đại học Michigan, cho rằng, nhiệm kỳ tổng thống của ông Trump có thể mang lại cho CEO Musk “nhiều quyền tự do hơn để phát triển các công nghệ tiên tiến – một trong những điều ông ấy thích làm”.

Tesla đang ở một thời điểm quan trọng, khi các nhà đầu tư để mắt tới lời cam kết của vị tỷ phú công nghệ về việc đảm bảo phê duyệt cho các phương tiện hoàn toàn tự động hoạt động ở Texas và California. Tuy nhiên, các nghiên cứu phê duyệt về công nghệ tự lái của Tesla, do các cơ quan chính phủ tiến hành, bao gồm cả Cục Quản lý an toàn giao thông đường bộ quốc gia, có thể làm chậm lại các kế hoạch phương tiện tự hành của công ty.

Trong một cuộc gọi thu nhập ý kiến gần đây, CEO Musk đã gợi ý rằng, nếu có một Ủy ban hiệu quả của chính phủ, ông sẽ giúp thúc đẩy quá trình phê duyệt ở từng tiểu bang, trong “quy trình phê duyệt của liên bang đối với các phương tiện tự hành”.

Trong khi đó, đối với SpaceX, GS. Trebbi cho rằng, nhiệm kỳ tổng thống của ông Trump có thể giúp công ty này giành được các hợp đồng lớn với Bộ Quốc phòng Mỹ. Điều đó có thể giúp SpaceX duy trì lợi thế trước các đối thủ như Blue Origin.

Như vậy, nếu ông Trump thắng cử, tỷ phú Musk có thể giành được quyền lực, hợp đồng chính phủ và có thể cả các quy định lỏng lẻo hơn dưới thời chính quyền mới.

Dưới chính quyền Tổng thống Harris…

Nhưng nếu bà Kamala Harris trở thành chủ nhân Nhà Trắng, tương lai vị tỷ phú công nghệ có trở nên bất định?

Hiện một chính sách quan trọng để lại trong tâm trí của nhiều nhà lãnh đạo doanh nghiệp Mỹ là kế hoạch cải cách thuế do ứng viên đảng Dân chủ Kamala Harris đề xuất. Bà Harris đặt mục tiêu tăng thuế suất thuế doanh nghiệp từ 21% lên 28% – một động thái mà Bank of America ước tính, có thể làm giảm thu nhập của doanh nghiệp tới 5%.

Sắc thuế này, kết hợp với khả năng áp dụng các quy định chặt chẽ hơn, có thể tác động đến một số doanh nghiệp, bao gồm cả những công ty thuộc sở hữu của tỷ phú Musk. Chuyên gia Gordon cho rằng, bà Harris có thể đưa ra các quy định an toàn mới hoặc ban hành các khoản tín dụng thuế cho EV hoặc AV có lợi cho các đối thủ cạnh tranh.

Đối với X – ông Musk vốn coi là nền tảng cho quyền tự do ngôn luận, nhà nghiên cứu của Đại học Michigan dự báo, chính quyền của bà Harris có thể gây áp lực để cấm các tài liệu được dán nhãn là “thông tin sai lệch”. Tuy nhiên, X rất có thể sẽ thắng kiện theo Tu chính án thứ nhất, theo ông Gordon.

Trong khi đó, Tevi Troy, chuyên gia cao cấp của Trung tâm Chính sách lưỡng đảng, cho biết, bà Harris không có khả năng – và rất có thể là không hợp pháp – khi ra lệnh nhắm vào một doanh nhân – Elon Musk. Tuy nhiên, theo vị chuyên gia lão luyện này, người cũng từng là trợ lý cấp cao của Nhà Trắng và một số người có kinh nghiệm thương trường cho biết, ông Musk có thể phải chịu “một số lệnh thực thi có chọn lọc”. Hoặc các thực thể do tỷ phú Elon Musk sở hữu hoặc kiểm soát có thể vô tình bị xem xét kỹ lưỡng hơn”.

Nhưng cũng có khả năng, không có gì thay đổi đáng kể đối với CEO Musk dưới chính quyền bà Harris.

“Chúng tôi không thấy có bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy bà Harris muốn mở rộng đáng kể gánh nặng quản lý lên doanh nghiệp”, Giáo sư luật Cary Coglianese tại Đại học Pennsylvania, cũng là Giám đốc Chương trình Penn nghiên cứu về các quy trình quản lý, nhận định.

Thậm chí, Tom Narayan, nhà phân tích tại RBC Capital Markets còn cho rằng, một chính quyền Dân chủ có thể tốt hơn cho CEO Musk vì bà Kamala Harris ủng hộ Đạo luật Giảm lạm phát (IRA) và sản xuất tại Mexico – điều mà ứng viên Cộng hòa Trump đã lên tiếng phản đối. IRA mang lại những lợi ích đáng kể cho đế chế kinh doanh của ông Musk, bao gồm khoản tín dụng thuế 7.500 USD cho xe điện mới, hỗ trợ Tesla. Nó cũng cung cấp khoản tín dụng thuế cho các công trình lắp đặt năng lượng mặt trời.

Trong khi đó, Thư ký báo chí quốc gia Karoline Leavitt thuộc chiến dịch tranh cử của ông Trump, cho biết, nếu được bầu, Tổng thống Trump sẽ ủng hộ ngành công nghiệp ô tô, “tạo không gian cho cả ô tô chạy bằng xăng và xe điện”. Tuy nhiên, cựu Tổng thống có kế hoạch chấm dứt Thỏa thuận Xanh mới và hủy bỏ các khoản tiền chưa chi từ IRA trong nỗ lực “nhanh chóng đánh bại lạm phát và hạ giá mọi thứ”.

Giáo sư Francesco Trebbi của Đại học California lại bình luận, ông coi việc tỷ phú Musk liên kết với đảng Cộng hòa là một “chiến lược phòng ngừa rủi ro”, được thiết kế để ngăn chặn các quy định của chính phủ, cũng như duy trì sự ủng hộ của chính phủ dù bất kể ai thắng cử.

Giáo sư Luật Coglianese của Đại học Pennsylvania lại cho rằng, có khả năng ông Musk tự coi mình là người có thể “lật ngược tình thế của chính phủ liên bang”, giống như cách tiếp cận của ông khi mua lại Twitter. Tuy nhiên, vị này cho rằng, chiến lược liên kết với ông Trump là rủi ro.

“Ông ấy đang trông cậy vào một vị tổng thống muốn hoặc sẵn sàng đền đáp lòng trung thành”, Giáo sư Coglianese nhận định, đồng thời nói thêm rằng – nhưng không phải lúc nào những người ủng hộ mạnh mẽ nhất cũng nhận được mọi thứ họ muốn.

Chẳng hạn, Carl Icahn – nhà đầu tư tỷ phú đã từ chức khỏi vị trí cố vấn đặc biệt, không lương cho vị Tổng thống thứ 45 của nước Mỹ, trong bối cảnh bị chỉ trích về khả năng xung đột lợi ích. Một số trường hợp khác thì kết thúc tốt đẹp hơn.

“Có những quy tắc đạo đức bắt buộc phải tuân thủ nhiều loại nghĩa vụ khác nhau, bao gồm báo cáo xung đột lợi ích, đối với một số vị trí trong chính phủ. Nhà kinh doanh Elon Musk có thể sẽ không muốn đảm nhận những nghĩa vụ này”, Giáo sư Luật tại Đại học Tennessee Joan MacLeod Heminway nhận định.