Mặt trái từ sự tiến hóa chiến thuật của Arsenal

Tất cả bắt đầu với một chiếc túi Tesco – nhà bán lẻ hàng tạp hóa và hàng hóa tổng hợp đa quốc gia của Anh có trụ sở tại Welwyn Garden City. Tháng 6/2020, Arsenal hành quân tới sân Bramall Lane gặp Sheffield United tại tứ kết Cup FA. Đội khách trải qua trận đấu khó khăn, phải nhờ bàn thắng của Dani Ceballos ở phút bù giờ để vào bán kết.

Kieran Tierney được bầu là cầu thủ hay nhất trận, nhưng anh gây chú ý với vấn đề không thuộc chuyên môn từ trước giờ bóng lăn. Hậu vệ Scotland vào sân với phụ kiện không có gì ngoài chiếc túi đựng Tesco. Trong thời đại mà các ngôi sao Ngoại hạng Anh thường dùng đồ hiệu, việc Tierney sử dụng túi Tesco là cảnh tượng đáng kinh ngạc và lập tức nhận được sự thán phục từ người hâm mộ.

Trận tứ kết gặp Sheffield – lần thứ 15 ra sân cho Arsenal – giúp Tierney trở thành cầu thủ được CĐV Arsenal yêu quý bậc nhất. Màn trình diễn thăng hoa trên đường đoạt Cup FA năm đó, gồm pha kiến tạo để Pierre-Emerick Aubameyang ấn định chiến thắng trước Man City tại bán kết, càng củng cố vị thế của Tierney.

Hai mùa kế tiếp, Tierney thành một điểm nhấn trong của dự án của Arteta ở Arsenal. Hậu vệ Scotland thể hiện sự cam kết mà HLV Tây Ban Nha tìm kiếm từ các cầu thủ khi bắt đầu cải tổ văn hóa trong phòng thay đồ. Khả năng làm theo hướng dẫn biến Tierney thành người dẫn dắt hoàn hảo trên sân.

Tierney là thành viên chủ chốt trong nhóm thủ lĩnh của Arsenal và là ứng viên sáng giá tiếp quản băng thủ quân sau khi Pierre-Emerick Aubameyang rời đội vào tháng 1/2022. Hai tháng sau, hậu vệ 26 tuổi lần đầu đeo băng đội trưởng tại Ngoại hạng Anh sau khi Alexandre Lacazette – người được bổ nhiệm làm đội trưởng tạm thời đến cuối mùa – bị thay ra đầu hiệp hai. Buổi chiều hôm đó được xem là đỉnh cao trong sự nghiệp của Tierney ở sân Emirates.

Nhưng sau đó, cựu cầu thủ của Celtic phải phẫu thuật chấn thương đầu gối và nghỉ hết mùa 2021-2022. Khi Tierney trở lại, Arsenal đã tuyển mộ Oleksandr Zinchenko từ Man City với 36 triệu USD kèm 2,5 triệu USD phụ phí. Từ vị thế là trụ cột, Tierney dần phải làm quen với ghế dự bị. Dù Zinchenko thường xuyên nghỉ dưỡng thương mùa trước, Tierney cũng không thể giành lại suất đá chính.

Tierney ra sân 27 trận ở Ngoại hạng Anh mùa 2020-2021, 22 trận ở mùa 2021-2022, nhưng con số này tụt xuống chỉ còn sáu mùa trước. Với vị thế giảm dần như vậy, không bất ngờ khi hậu vệ Scotland phải sang Tây Ban Nha khoác áo Sociedad theo diện cho mượn mùa này.

Nhưng ở một khía cạnh khác, vị thế sa sút dần của Tierney cho thấy phần nào sự thay đổi chiến thuật ở Arsenal trong năm qua. Từ hàng thủ ba người mang lại thành công bước đầu với hai danh hiệu – Cup FA và Siêu Cup Anh năm 2020, Arteta chuyển sang áp dụng lối chơi kiểm soát bóng, linh hoạt hơn.

HLV Tây Ban Nha tiếp tục thay đổi mùa trước khi sử dụng hậu vệ trái có khả năng phân phối bóng tốt và thường xuyên di chuyển vào trung tuyến. Mẫu hậu vệ chồng biên để thực hiện những quả tạt vào vòng cấm như Tierney trở nên dư thừa trong hệ thống mong muốn của Arteta.

Khả năng chuyền bóng cũng như cách di chuyển cứng nhắc khiến Tierney không phù hợp với cách sắp xếp mới này. Tỷ lệ chuyền bóng thành công của hậu vệ Scotland không vượt quá 77,3% trong bốn mùa Ngoại hạng Anh. Trong khi đó, Zinchenko có tỷ lệ chuyền bóng thành công không giảm xuống dưới 86,4% trong sáu mùa trọn vẹn tại giải.

Dù mất vị trí chính thức một cách chóng vánh, Tierney chưa bao giờ tỏ thái độ bất mãn, và việc anh rời đi hoàn toàn vì lý do chiến thuật, khi Arsenal chuyển đổi cách tiếp cận từ phòng ngự phản công sang kiểm soát bóng. Trước Tierney, những ngôi sao như Mesut Ozil, Emiliano Martinez, Bernd Leno hay Aubameyang đều chịu chung số phận.

Việc Arteta liên tục thay đổi chiến thuật khiến nhiều cầu thủ không thể theo kịp và dần trở thành người thừa ở sân Emirates. Nhưng Arsenal lại không làm tốt trong khâu giải quyết tương lai của những tên tuổi này.

Từ năm 2019, Arsenal chỉ thu về 155 triệu USD từ việc bán cầu thủ – mức thấp nhất trong nhóm “Big 6”. Việc bán Bernd Leno vào hè 2022 là ví dụ điển hình cho việc làm ăn thua lỗ của “Pháo thủ”. Thủ thành người Đức được mua từ Bayer Leverkusen với mức phí 28 triệu USD, thi đấu 125 trận cho Arsenal, rồi bị đẩy sang Fulham với 10 triệu USD.

Trong khi đó, Liverpool bán Danny Ward – thủ môn người Xứ Wales chỉ có ba lần ra sân cho đội một – sang Leicester với giá 16 triệu USD vào hè 2018.

Một ví dụ khác đến vào hè 2021, khi Marseille mượn Matteo Guendouzi rồi mua đứt tiền vệ Pháp với giá 12 triệu USD một năm sau. Anh là nhân tố chủ chốt giúp Marseille cán đích thứ hai Ligue 1 mùa 2021-2022, chỉ sau nhà vô địch PSG. Cũng trong năm 2021, Guendouzi ra mắt tuyển Pháp và thậm chí dự World Cup 2022 – nơi anh đá chính trận cuối vòng bảng gặp Tunisia.

Điều đáng lo ngại không kém là việc Arsenal thường xuyên gặp khó trong việc tìm đầu ra và phải thanh lý hợp đồng những cầu thủ không còn nằm trong kế hoạch của Arteta. Từ Willian, Henrikh Mkhitaryan đến Shkodran Mustafi, “Pháo thủ” đã thôi hợp đồng với tám cầu thủ kể từ năm 2019.

Vấn đề tương tự xảy ra hè này, khi Arsenal có tới 31 cầu thủ trong đội hình một và gặp khó trong việc thanh lý Albert Sambi Lokonga, Cedric Soares và Nicolas Pepe. Nuno Tavares – hậu vệ khoác áo Marseille theo diện cho mượn mùa trước – tiến sát việc gia nhập Nottingham Forest, trong khi Rob Holding nhận được đề nghị từ tân binh Luton Town.

Tiền đạo 22 tuổi Folarin Balogun là ngoại lệ cho khâu bán cầu thủ kém cỏi của Arsenal, khi anh gia nhập AS Monaco với giá 45 triệu USD.

“Khi Arteta tiếp tục vạch ra con đường dẫn đến đỉnh cao của Arsenal, chắc chắn sẽ có nhiều cầu thủ được người hâm mộ yêu mến nhưng không thể theo kịp, như Balogun và Tierney. Arsenal cần tìm cách thu về khoản phí lớn khi chia tay những cầu thủ này”, Sky Sports bình luận.

Hồng Duy